Yöresel Ata Sözleri

( Adana )
Katrani kaynatsan olur mu seker, cinsi batasica cinsine çeker
It tastan, baci kardastan korkar
Avrat kitlik bilmez, çoban yokluk bilmez
El eli azdirir, yagmuru yel azdirir
Olmadik yok, duyulmadik çok
Tas kabaga deyse de vay kabagin basina, kabak tasa deyse de vay kabagin basina
Ögrünme ördek gibi, kirilirsin bardak gibi
( Adiyaman )
Erkegin kötüsü vatan (sila) deyin aglar Arvdin kötüsü keten deyin aglar
Git gel Kesin´e, Oyna davul sesine
Öksüz kiz sekkeyi neylesin
Ver AllahIIn verdigine, vur Allah´in vurduguna
El dutanin elini Allah dutar
Dögme gapimi zumzuhnan, dögerler gapini tohmahnan
Çira dibine söle vermez
Bos gezmedense beles çalismak eyidir
Her deli üstünü yirtmaz
Yatan itin guyruguna basilmaz
Ne gorsan gazanina o gelir gassigina
Öksüz gülsün de, ya kim aglasin
( Afyonkarahisar )
Köpege çan takilmaz
Kumarda üten de uyumamis, ütülen de
Alçacik esek binmege kolaydir, yünlüce koyun yolmaga kolaydir
Bir kasik asin, agrisiz basin olsun
Dirdirci kari, sokucu ari
Ekmegin iyisi deneden, yigidin iyisi anadan olur
Sakla beni varken, bulunayim sana yokken
( Agri )
Beg nazari, Hak nazari
( Amasya )
Iki horoz bir pinde (kümeste) geçinemez
Lambayi almadan camina bak, gelini almadan huyuna bak
Suyu dövmekle yag çikmaz
Taziyi çulladikça üsür
Dibi görünmedik göle batilmaz
Ekin ekersen kerk it, degirmene gidersen er git
Saglik istersen çok yeme, saygi istersen çok deme
( Ankara )
Var herifin gartina, çik gögsünün tahtina Var herifin gencine, her gün gönlün incine
Al devletninin gizini, tutsun dölene dölene; Al dilencinin gizini, tutsun dalana dalana
Baba baci tütünü gor gider, ana güder kuzuyu
Dam dolusu tükenmis, damlayan tükenmemis
Erken süpür il (el) görsün, aksam süpür ir (er) görsün
Ekme bitmiyen yire, dikme dutmayan yire; Ayak hiç gider mi? gönül gitmeyen yire
Ilk gocan hammalin, son gocan dellalin
Inanma yaz gününün yagmuruna, yagar yagar gün dogar
Inanma dul garinin sözüne, aglar aglar gözüyle er dener
Yilin (yelin), silin (selin), ilin önüne geçilmez
Büyük mesnette (mevkide) olanin bas agrisina aglayan çok olur
Pek kirlenme sabuna zarar; pek acikma, ekmege zarar
Bir dalin kölgesinde bin goyun eglenir
Gisin isi, yazin yimisi bol olur
( Antalya )
Dügün sesle, ölü yasla yakisir
Genç agaya hizmet, azgin ata timar güçtür
Parasiz kasa, karisiz haneye benzer
Aglarsan gözüne, yemezsen özüne
Altini zaptetmeye gümüsten el ister
Ati çulundan bilmezler
Erken gelen yazdan, kendi basina büyüyen kizdan kork
Hayvanin iyisi otlukta, insanin iyisi kitlikta
Köse bir tarak bulmus, ne bulmus sevinmis, ne yitirmis tasalanmis
Kul yazisin, bas sizisin çeker
( Artvin )
Ortak mala gün çalmaz
Aç katik istemez, uyku yastik
Kiliç keser kol ögünür
Çubugun iyisi, öküzün arkasinda belli olur
Güzele "güzel" dersin naz eder, çirkine "güzel" dersin haz eder
Ayinin kirk oyunu bir aci bantanin (yabani armut) basinadir
Ari bali etrafinda dolasir
El elin ölüsüne güle güle aglar
Seyirciye dövüs kolaydir
( Aydin )
Pekmez gibi malin olsun, sinegi Koçarli´dan gelir
Aydin çukuru, altin çukuru
Kirli gelir, yerliyi kovar
Temiz su akar, kirli su kokar
Zengin yer sütlaç, fakir yer bulamaç; sabah olunca o da aç, o da aç
Akmayan dam, tütmeyen baca, kaynanasiz koca
Akan çay her zaman kütük getirmez
Dilin kemigi yok ama, kemigini kirar
( Balikesir )
Az yiyen her gün yer; çok yiyen bir gün yer
Komsuda deve var, aciktinsa eve var
Olmusla ölmüse çare bulunmaz
Kendi köyünün küllüsü baska köyün güllüsünden iyidir
Anasindan büyük kuzu olmaz
Beyaz, günden kararmaz; kar, sudan agarmaz
Bildigin ayrani bilmedigin yogurda degisme
Bakkal ise azdan basla Rençper isen tarlayi üçle Malci ise dista kisla Batakçi isen ögleyin uykuya basla
Bir ekmek dokuz aç Durma oradan kaç
Borcun iyi vermek, derdin iyisi ölmek
Çocuklar oynamaktan, gençler islemekten, ihtiyarlar söylemekten yorulmaz
Egiremeyecegin pamugu atma!
Ekmek yumrukla piser
Geçmis yagmura kepenek ne yapsin?
Her koyun kuzusuna meler
Her düdük istedigin gibi ötmez
Herkesin akli bir olsa, koyuna çoban bulunmaz
Mayali ekmek kabarir
Mal mala girer, dal dal olur
Okka okka alinan tuzdan, hükümete çikan kizdan hayir gelmez
( Bilecik )
Kiz alirsan Sögüt´ten al, at alirsan yörükten al
Iki çuval bir harar, herkes menfaatin arar
Baktin kar havasi, eve gel kör olasi
( Bitlis )
Atin ardinda, kadinin önünde gitme
Bulut gitti Van´a, kalkin girin divana; bulut gitti Mus´a, kalkin gidin ise
Bitlis kisina, Asker´in isine akil ermez
Dagdaki gelir, bagdagini sürer
Aç kurt daga varmis, çikamamis, demisler: "Ne kadar toktur"
Örtik kapi selamet, açoh kapi melamet
Kalkanin yerini, ölenin avradini alurlar
Koyun kuzusuna basmaz
Bos ite menzil olmaz, gezer Irani, Turani
Tas degene bellidir
( Bolu )
Allah, andigin yerdedir
Koyun güden, kurdu görür
Vakitsiz açilan gül tez solar
Verdin mi doymali, vurdun mu koymali
Cahile söz yetmez, çalida gül bitmez
Çok üren köpegin sesi kisilir
( Burdur )
Balsiz ari, kocasiz kari insana sarar
Dil söyler, saklanir; bas, belaya katlanir
Bademini yemek için kabugunu kirmali
Çürük binaya çok destek vururlar
Anasina yakin kizdan, ormana yakin domuzdan kork
Kabi ayri olanin, tadi ayri olur
Tay besleyen ata biner
Ite selam, deliye kelam olmaz
( Bursa )
Kazanmayinca kazan kaynamaz
Kadin kocasina göre bas baglar
Kiz anasi köse minderi, oglan anasi kapi yamasi
Dam kara, dombay (manda) kara; çik gece vakti, dombay ara
Akilli sinek yogurda konar, sehire gelir; akilsiz sinek cigere konar, köye gider
Bekle esegim bekle yaz gele; sahibin sana yonca vere
Ben derim Abdi Gazi, sen dersin bardak bogazi; ben derim ilm-i hikmetten, sen dersin kilimi kim çaldi mektepten
Bezir bardagina zambak yakismaz
Bir agaç suda çok durursa, olur abanoz; Bir misafir çok oturursa olur babaniz
Dag yürü, dag yürü, dag yürümezse abdal yürü
Köpegin ilenci geçse de ne ekmekçi kalir, ne kasap
Her akil bir olsa, Bilecek´te pazar olmaz
Yolcunun gelecegi, çocugun dogacagi belli olmaz
Yumurtayi seven tavuklarin patirtisina katlanmali
Nargilenin, atesin küllüsü; erkegin kadinin dillisi
Söz sözü açar, oklava baklavayi
Tarlanin eve, kadinin yere yakini
Misafirlerin karni dokuz olur
Komsudan gelen övün olmaz, o da vaktinde bulunmaz
Gidenin geleni olur
Dükkan kapisi, hak kapisi
Dost yatakta belli olur
Bir handa bir kisi yatmaz
Arsinina göre bez yirtilmaz
Aç kurt komsu kuzuyu yemez
Açi doyurmak zordur
Aça arpa ekmegi etten lezzetli gelir
( Çanakkale )
Erken kalkan isine, geç kalkan düsüne
Dumanli daglar yagmursuz kalmaz
Sarimsak yilinda kokar
Tok domuz yulaf yemez
Ummadigin kütük (çocuk) arabayi devirir
( Çankiri )
Komsuna tavuk iste ki Allah sana kaz versin
Asilirsan da ibrisimle asil
Alnimin akligi, agzimin pekligi
Ölecek karga kirilacak dala konar
Güzele köpen yarasir, çirkine atlas neylesin
( Çorum )
Kara ile saridan hörü, sari ile saridan peri, iki karadan elinin körü dogar
Uyuz ite gümüs kusak bulunmaz
Gölgeyi hos gören, tekneyi bos görür
Baskalarinin sofrasindan geçinen, ne bulursa onu yer
Kayseri´deki çizmeye ayagini uzatma
Verdigin bir yumurta, gözümü çikardin dürte dürte
( Denizli )
Erkegi er eden de karidir, eriden de karidir
Kizi kökten, sarabi küpten al
Delik kapta su durmaz
El adama arpa ekiverir, gider de sarpa ekiverir
Bol ekmek harmanda, bol et kurba
( Diyarbakir )
Bes paran varsa, bes dügüm vur
Çürük merdivenle dama çikilmaz
Kohmis ete sinek çoh konar
Ne dograsan asan, o gelir karsan
Ögidi ver alana, kulaginda kalana
Tashinlihin soni sashinlih
Dert vardir gelir geçer, dert vardir deler geçer
Ersiz avrat, yularsiz at
Her kazilan yerden su çikmaz
Yag aci olunca pilav da aci olur
Tuzin azi da bir çohi da
Sayili goyunu gurt yemez
( Edirne )
Kokara is buyur; ye basi arir, ye karni aciktir
Kör biçak ete yörük, kokar kari dile yörük
Delikli tas yerde, deli kiz evde kalmaz
Uyuz uyuzu sivatda, domuz domuzu batakda görümüs
Köpek düldü (dövüldügü), soka (sokaga) gider
Az seyi kizanina, çok seyi kocana gösterme
Insanin kendine etdini maleli (mahalleli) toplassa edemez
Yamirli (yagmurlu) havanin uykusu, lüzgarli (rüzgarli) havanin kuytusu
Dokuz nasatdan (nasihattan) bi serencam idir (iyidir)
Insan kismi sülese sülese; havyan kismi koklasa koklasa annasir
Hastayi buza, asi (asigi) söze yollama
Hayvanin disine, insanin isine bakarlar
( Elazig )
El elin eseginin yirlaya yirlaya, kendi esegini terleye terleye arar
Hastayim deme, can duyar; satayim deme el duyar
Mazarrettir, mazarrett, mazarrat: Kocakari, tuzlu peynir, kokmus et Menfaattir, menfaattir, menfaat: Taze kuzu Gürcü kizi semiz et
Gelin agzi tutulur, elin agzi tutulmaz
Komsu komsunun külüne muhtaçtir
Sakla samani gelir zamani; sakladim samani yaptim hani
Az yiyen kazi; çok yiyen kuzu olur
Üflemekle hamam isinmaz
Eceli dolan yilan, yol üstünde yatar
Evi yapan da anne, yikan da anne
( Erzincan )
Dibini bilmedigin kuyuya inme
Cani sopa isteyen keçi, gider gelir çobanin degnegine sürtünür
Oglani doguran ana sevinmesin de, ekmegini yiyen sevinsin
Bogaz dedigin kirk kertiktir
Her kus zürbesiyle (sürüsüyle) uçar
Yalanin dibi deliktir
( Erzurum )
Yüz güzelligi evden hamama, huy güzelligi Erzurum´dan Sam´a
Atimi begenmeyenin esegi olsa, bana kel diyenin perçemi olsa
It iti yer kemigini yabana atmaz
Ayran bulamaz asina, sohmalar sohar basina
Gahvelerim bisdi gel, cezvelerim dasdi gel Iyi günüm dostlari, kötü günüm geçdi gel
Gelin bulduguni isler, gaynana da çilligini disler
Kedi ete gavusamayinca "püf ne kötü gohir" der
Kestane gabugundan çihmis, gabuguna tükürir
Ne dograrsin, ne basarsin, bir kepçe vurmada küsersin
Oyun bilmeyen giz demis; Yerim darasih
Güzele gazan parasi da yakisir
Çarsida mum pahali, körün neyine
( Eskisehir )
Kadini evinden, erkegi pirinden sirarlar
Tandir sicak iken ekmek tutar
Üzümcünün gözü omcada olur
Beslemeden gadin olan, tasiynan hamam yikar Köleden mezin (müezzin) olan, sesinen cami yikar Zaptiyeden pasa olan, künde bi adam asar
Dolu gügüm gümlemez, dertsiz olan inlemez
( Gaziantep )
Kapiyi kirarsan odun çok olur
Üzümün iyisi dene, karinin iyisi nene olur
Ölmüs koyun kurttan korkmaz
Körden gözlüg, topaldan ayakli, deliden deli (dogar)
Yanik yerin otu tez biter
Disi kus yuvasina dolasir
Toku gönülleme zor olur
Antepli´nin ikisi bir yere çok, birisi az
Oglan dogurdum oydu beni, kiz dogurdum soydu beni
( Giresun )
Duvari hatil, gelini hatun tutar
Kariya iyi deme zügürtlük görmeyince, evlada iyi deme, el kizi koynuna girmeyince, tarlaya iyi deme, bol ürün vermeyince
Findigi ye, harmanini sorma
Dügünün asi, dertlinin yasi çoktur
Çekiç yemiyen tas, yapiya uymaz
Bir fisilcik yedi köyü yikar
Ata arpa, yigide arka gerek
Babam evi uzak olsa, ögünmesi kolay olsa
Havayi yel, insani el azdirir
Tavsani tazi tutar, çalimi avci satar
Atasi ne ise ötesi de odur
( Gümüshane )
Essek dagda ölür, gohusi eve gelir
Eti goldan, gizi soydan al
Kervan galhdiysa, kervansaray yerinde
Mejlisde dileen, sofrada eleen sahabol
Öli kefininden kömnek olmaz
Tilkiyi govaliyacim deyken, sahan gurdi uyandirma
Topragin ne ele ver, ne sele ver
Uyuz ite gümüs tasma, kel basa simsir darah
Üren ite ekmek atilmaz
Yara eylenir, yeri eylenmez
Zornan it ava getmez
( Hakkari )
El pislenmeden, agiz sekerlenmez
Her gördügün buluttan yagmur yagmaz
Bagdaki bagdan, sürüdeki sürüden yer
Çömlegi yapan kulpunu da takar
Esekten esek, çamura bir kere çöker
Sigirtmaçlarin kari esege binmesidir
Tavuk yumurtlar, horoz zora düser
( Hatay )
Deve hömbögünü görse, düsüp çatlar
Kizin küseni koca, erkegin küseni avrat ister
Ver gülümü, al gülünü
Isigini aksamdan evvel yakan, sabaha çirasinda yag bulamaz
Sevmedigin yarpuz burnunun dibinde kokar
( Isparta )
Er adami otuz iki disiyle degil, otuz iki isiyle sever
Çarsidaki cigere tuz sürtme
Çocuklar uyuya uyuya büyür, ihtiyarlar uyuya uyuya ölür
Imama iskat degsin de Ölü ister cennete, ister cehenneme gitsin
Insan yavrusunu beleye beleye, koyun kuzusunu yalaya yalaya büyütür
Iyi ogul bilir ana halini, kötü ogul satar baba malini
Koçu kendinin et de, kuyrugunu öyle yepele (oksa)
Koyun yoncadan kaçmaz, köpek kemikden kaçmaz, insan rahattan kaçmaz
Ölümün öldügüne dayandim da "basim sag olsun"a dayanamadim
Anadan gören inci dizer, babadan gören sofra yazar
Geçinemeyene dokuz koca okumayana dokuz hoca az gelir
Cani cana örmüsler, artanini kesmisler
Cana cömertlik olmaz
"Cömert" derler maldan ederler,"yigit"derler candan ederler
Çocuga is buyuran ardinca kendi gider
Dag deyip dingildama, ardinca adam bulunur
Dag basinda harman yapma, savurursun yel içinde;
Sel önüne degirmen yapma ügüdürsün sel içinde
Dag devrildi, duman savruldu
Dane tükenmeyince,degirmen durmaz
Danisan dagi asmis, danismayan düzde sasmis
Dügün evini bilmeden keskek sahanini alip kosma
Lafla dükkan açilmaz
Lezzetsiz çorbaya tuz kâr etmez
Ekmegimi al da, dirligimi alma
Caminin mumunu yiyen kedinin gözü kör olur
Çagrilan yere erinme, çagrilmayan yere görünme
Çalida gül bitmez, cahile söz yetmez
çiftçi yagmur ister,yolcu kurak
Çiçek sulandiginda, saksi islanir
Çig yemedim ki karnim agrisin
Elden yiyen seker, evden yiyen çöker
Eski fener, gâh yanar, gâh söner
Fakirin arkasi yufkadir
Mü´minin harmani gökte savrulur
Fakirin yüzü kansiz,özü cansiz olur
( Içel )
Oglum sana virecem ögüt, ununu gendi elininen ügüt; el ügüdürse ya yari ügüdür, ya diri ügüdür
Agir tasi ne yer alir, ne sel
Borçlu güle güle gider, aglayi aglayi gelir
Kelin emi olsa basini yur
Art ayagin izi ön ayaginkini bozar
Er yanan ocak küllü olur
Gurbete kiz verme yiter gider; denize tas atma batar gider
Akilli yasamaz derler, sen bugün de aksam ettin
Armudu tasladin, elmayi tasladin da Lailaheillallah´a mi basladin?
Babali oglanin mali olmaz
Benim derdin inek ile danada, karinin derdi sürme ile kinada
Görmez gözündeki sapan okunu, görür ilin gözündeki saman çöpünü
Haram helal ver Allahim, kulun durmaz yer Allahim
Olmadik yilin yagmuru harman vakti gelir
Hoca olmak istersen eliften basla, Yörük olmak istersen yaylada kisla, Zügürt olmak istersen hovardaliga basla
Sinegin bali, haylazin mali olmaz
Keçinin sumaga ettigini, sumak ta keçiye eder
Dagdan inmis yörük, ne erik bilir ne koruk
Sahilde darisi(misir) olanin, yaylada karisi olmaz
Elin memleketinde tavuk olup giklayacagina, kendi memleketinde bülüç(civciv) ol cikila
Elbise yer ögretir, para dil ögretir
Benim derdim inek ile dana da, karinin derdi sürme ile kinada
Sac tava gelir hamur biter, geçim düzene girer ömür biter
Donunun yirtigina bakmaz rüzgara karsi gider
Küçük gelin gelmeyince, büyük gelinin kiymeti bilinmez
Eli hamur ovalar, gözü dana kovalar
Kocasindan sonra kalkan karidan, Hazirandan sonra ekilen daridan, Nisandan sonra arlayan aridan hayir gelmez
Devenin yemedigi et basina vururmus
( Istanbul )
Benzeye benzeye yaz, benzeye benzeye kis
Bir akçe ile dokuz kubbeli hamam yapilmaz
Biri yapar, biri bozar, bu dünya böyle gider
Güzelden göz, çirkinden dert eksik olmaz
Her taamin lezzeti tuzdan çikar, tuz ekmek bilmeyen akibet gözden çikar
Iyilik gariptir, sahibini kimse bilmez
Kurbaga vararak vararak, merdiven ayak ayak
iyiligimi isteyenin iyiligini göreyim, kötülügümü isteyenin helvasini yiyeyim
Ben yedim, Allah artirsin, sofrayi kuran kaldirsin
Boyundurugunu görünce öküz canlanir
( Izmir )
Erken kalktim isime, seker kattim asima
Hanci tavugu, yolcu artigi ile geçinir
Kapidan alacakli bakarken, pencereden sadaka verilmez
Elin terazisi yoktur
Dügüncü dügünü uzatirsa dövünür
Çürüksüz koz olmaz
( Kars )
Kuru sofraya molla dua okumaz
Ersiz avrat, yularsiz at
Koyunu olmayanin biçagi keskin olur
Erkek kusun yuvasi olmaz
Esegin yükü agir olmazsa agir gider
Tilkinin adi çikmis, tavsan dünyayi yikmis
Bassiz turna yol almaz
Tazidan hizdik olmasa, tilki bacada yavrulamaz
Ayi meseden küsüp, mesenin haberi yoktu
Saman pazarinda mücevherin kiymeti olmaz
( Kastamonu )
Akrabanla varis gelis et, alis veris etme
Kadin var külü as yapar, kadin var unu tas yapar
Imam ölür sarigi kalir, çingene ölür körügü kalir
Sana bana gelmezler, üne gelirler
Kendi karnina sigmayan sir, kimsenin karnina sigmaz
Anasinin kucaginda uyuyan çocugun yüregi yaglanir
Degirmende yogurt ögünmez
( Kayseri )
Ardicin közü, yalancinin sözü
Kim düser daldan, o bilir haldan
Anadan kara, yuma neylesin; eskiden ariga, yeme neylesin
Yigidi yas, demiri pas çürütür
Basina gelmeyenin hosuna gelir
Pinnigin anahtari tilkiye verilmez
Zügürdün çöregi koynunda gerek
( Kirklareli )
Haziri sakla, Hizir´a lüzum kalmaz
Bagda izin olsun, yemege yüzün olsun
Esegin cani yansa, yaris atini geçer
Harman döven öküzün agzi baglanmaz
( Kirsehir )
A ramazan, gün Cuma; ögle oldu, hala caminin kapisi açilmadi
Keçiye raki içirmisler, kurdun evini soymus
Baz zamana zamana, karga vurdu sahana
Essekler arpadan bikti, küheylan hasret samana
Deveyi güden, aguyu yudan bilir
( Kocaeli )
Tavsani tazi tutar, çalimi avci satar
Ana gezer kiz gezer, bu çeyizi kim düzer?
Esegini saglam kaziga bagla da canavar yerse de yesin
Tok gönüllemesi zor olur
Benden irak olsun da cehenneme direk olsun
Esek at ile yarismis, kuyrugu kulagi karismis

( Konya )
Elin oglu ogul olmaz, düstügünde elin almaz
Himmetsiz evliyanin kümbeti basina
Buyurmakla gören usak, sürümekle yürüyen esek, insani kocaltir
Etin çigi et getirir, ekmegin çigi dert getirir
Eti sevdiren suyu, insani sevdiren huyu
Elin kösk ü sarayindan kendi körhanem yegdir; elin balli böreginden kendi tarhanam yegdir
Hocasindan yüzlü çocuk oyunda belli olur, kocasindan yüzlü kadin dügünde belil olur
Kara, yumayi nitsin; hira yemegi nitsin?
Mangal aglar, kül aglar, gelin oturmus basini baglar
Gelin var kizdan iyi, tavuk var kazdan iyi
Konya´nin tozu, Sille´nin kizi, Koçhisar´in tuzu (meshurdur)
Cebimde param var, evde dirligim iyi, dügünü nidecegim Girer oynarim, çikar oynarim Cebimde param yok, evde rahatim hos degil, ölüyü nidecegim Girer aglarim, çikar aglarim
( Kütahya )
Yenice elegim, hangi duvara asayim?
Her kadinin bir yogurt çalisi vardir
Kiz evi bir degirmendir; ari da gelir dari da
Avurdu bol, hatir yapar; is bitirmez
Çocuk, ekmegi dolapta bitiyor (yetisiyor) sanir
El aglarsa gözünden, anam aglarsa özünden
Ese ese toprak ürer, söyleye söyleye söz
Gün çarigi yakar, çarik ayagi sikar
Her buluttan yagmur yagmaz, her karidan oglan dogmaz
Uyuz esege gümüs kasagi yakismaz
Yolma ot havyana, kuyma ögüt insana yaramaz
Gök, gök üstüne olmus da ev, ev üstüne olmamis
Sen höt, ben höt kim verir koca öküze ot?
Kaldir kasini, yiyeyim asini
Karini kaynina, parani koynuna emanet et
( Malatya )
Agaca dayanma bükülür, suya güvenme dökülür
Ben ararim yavrumu, yavrum arar yavrusunu
Gahaceen yere oturma
Minnetbeg´in konaginda ad da doyar, it de doyar
Veresiye dediler alasim geldi, istemege geldiler ölesim geldi
Yel degmedik dal olmaz
Yersen sanin artar, yemezsen malin artar
Basa yukari su akmaz
Egri agaca yer bulunmaz
Er ekme don alir, geç kalma yer kurur
( Manisa )
Neylesin köpek gümüs halkayi, tingilderken düsürür
( Kahramanmaras )
Ite "hos" dersen, o da "hav" der
Kurt keçinin iyisini seçer
Aglayanin mali gülene hayir etmez
Al görgülünün kizini is tutsun igrani igrani,al görgüsüzün kizini is tutsun kigrani kigrani
Anali oglak yarda,anasiz oglak yerde oynar
Anam aglar benim için,ben aglarim yavrum için
Anandan önce ahira girme
Anasini seven danasini da sever
Aptal ata binince ag (aga) oldum sanirim salgam asa girince yag oldum sanir
Arda kalan derde kalir
At ver dost ol kiz ver düsman ol
Avradi olmayanin akli olmaz
Avrat var zavrani zort (savurgan) avrat var çelebi zürt (pasakli) avrat var hazreti mülk (erdemli)
Bag babadan zeytin dededen kalmali
Batman çakila karisti
Bekara avrat dövmesi kolay gelir
Beles sirke baldan tatli olur
Ben kapali bir kutuyum açarsan pis, açmazsan mis kokarim
Ben yanarim yavruma yavrum yanar yavrusuna
Biçagini kavga mahallesine verme
Bir kisi tasamazsa sembil sen onu sen (asagilik) bil
Bir külek bal, anasi akilli kizini al
Bok al bok sat bok oglu boka muhtaç olmaz
Bos gezen ayaga bok bulasir
Boya bosa degil huya husa bak
Çamin közü yalancinin sözü olmaz
El eliyle yilan tut
Elden gelen ögün olmaz,olsa da karin doyurmaz
Eline,diline,beline mukayyet ol
Elini her delige sokma ya yilan çikar yada akrep
Emanet hayvanin paldimi yokusta kirilir
Erkek sel, kadin göl
Esnafin avradi kusluga kadar aç kalir
Essek çamura çökünce sahibimden yigidi olmaz
Evinde yok bulgur asi,kendi gezer bölük basi
Hasta ol benim için, ölürüm senin için
Herkes gidisen(kasinan)yerini kasir
Hirsiz evde ise bulmasi zor olur
Insani gözünden hayvani bozundan tanirlar
Insani sözünden hayvani boynuzundan tutarlar
ite biner,göçten geri kalmaz
Kalirsan el,ölürsen yer begensin
Kancik yalanmayinca köpek dolanmaz
Kaynana kaynar kazanKimseye borç eyleme yavan ye asin,dilin rahat durursa rahattir basin
Kiz anadan beller sofra yazmayi,döl babadan beller sokak gezmeyi
Kiz olsun baldiri düz olsun hem de ucuz olsun
Komsu komsunun külüne muhtaçtir
Gurkun cücügü güzün sayilir
Malin iyisi gözünden,insanin iyisi sözünden belli olur
Ne oldum degil,ne olacagim de
Ne umarsin bacindan bacin ölüyor acindan
Nefesin varsa borazan basi ol
Oduncunun gözü omçada,dilencisin gözü çomçada
Oglunu dövmeyen özünü,kizini dövmeyen dizini döver
Oklavadan saca varda baklavalik açilmak senin olsun
Oynasa güvenen ersiz kalir
Ölürsem anam aglar gerisi yalan aglar
Ölüsü olan bir gün aglar delisi olan her gün aglar
Sari postalim sag olsun,bulunmayan yar olsun
Seni kayiran da bir, çekip budunu koparanda bir
Söyleme sirrini dostuna,oda söyler dostuna
Salgamin sikindan seyregi iyi olur
Taht degismekle baht degismez
Tanirsan ilahi,bulursun ferahi
Tas yitti çunuru basina kaldir
Terazi var tarti var her seyin bir zamani var
Tirnagin varsa basini kasi
Varlik sevistirir yokluk dövüstürür
Yas kesenle, bas kesen iflah olmaz
Yigidin sözü demirin kertigi
Yigit kizdan kiymetli gerek
Yikmak kolay yapmak zor
Yüzü güzele doyulmus, huyu güzele doyulmamis
( Mardin )
Agzi açigin malini gözü açik yer
Dis kiri karin doyurmaz
Egriyi dövmeyince, dogru bulunmaz
Eniste gölgesi, geven gölgesi
( Mugla )
Biri söyler, biri susarsa ev düzgün gider Gece yagar, gündüz dinerse yil düzgün gider
Sabah kalkan isine, ögleden sonra kalkan düsüne
Hasisin dumanini yel, sofrasini el görmez
Sac yola yatti hamur tükendi, kari yola yatti ömür tükendi
Elin ölüsü ele uyur gelir
Görgüsüzden hamur alacagina, egil de yerden çamur al
Yabandan alma düveyi, alir da gider bogayi, yabandan alma gelini, alir da gider güveyi
Dek duran danayi canavar yemez
( Mus )
Içer´si meni yahar, disar´si eli
Eyagime yer edem, gör basan neler edem
It demirci tükenindan ne aparir?
Atamin tenceresinden bizim tavamiz yahsidir
Üssahsiz ev barsiz agace benzer
Et görmemis cigere bayilir
Su dize çiksa turnaya ne
( Nevsehir )
Darildigim dagin odununu yakmam Bosadigim avradin topuguna bakmam
Kümesi yakin olan evden tavuk alma
Tatli söz insanin agzini asindirmaz
Tilkinin kulagi avci sesindedir
Cilk yumurtadan cücük çikmaz
Sinegin akillisi yogurda konar sehire gelir
Sinegin delisi cigere konar köye gidermis
Yi yagliyi iç suyu donarsa donsun
Yi datliyi içme suyu yanarsa yansin
Ya ile yavsan yenir kaldi ki davsan
Talla sahibinin haberi yok cirraklar birbirin kirar
Yagmur yagsin da varsin kerpiçci aglasin
Essâyin kuyrugunu kalabalikta kesme
Kimi uzun der kimi kisa
Siçandan yana olan çuval dibi deler
Kuru çesmede ab dest almis,
Ihmal pasada namaz kilmis
Kendini begenmise ögüt vermek
Rüzgara islik çalmak gibidir
Ele varinca yiyip içelim,
Bize gelince kalkip göçelim
Ektigim nohut diktigim nohut
Serre (sehire) varmis da leblebi olmus
Ölü agidi neylesin, deli ögüdü neylesin
Abtalin esegi lingirmis
Keske essam keske demis
Ilin balli böreginden bizim
Çavdar çöregi daha iyidir
Tembelden bir is iste sana akil ögretsin
Irgatin kötsü tezek gibi göl
Gelenince gayrete gelir
Gökyüzünde dügün var deseler, kadinlar merdiven kurar
Dertsiz bas, duvardaki tas Oda birbirin üstünde, oda ona dert
Tandirdaki etten disaridaki ite fayda yok
Anasinin çikigi dala kizi salincak kurar
Hele sen ekmegini bir bul, kesecek biçak çok olur
Halinin egrisi, zenginin delisi belli olmaz
Akilli evladin var mi mali niden, deli evladin var mi yine mali niden
Iki kaynar bir tasar güzelin asi tez piser
Gurbette ögünmek hamamda türkü çagirmaya dahdahimiz var
Ha anan ölmüs öksüzsün ha baban
Ekmek elden su gölden, bizim dahdahimiz var
Gurbette ögünmek hamamda türkü çagirmaya benzer
Öksüz oglan kendi göbegini kendi keser
Ekin islemeyi bilmem ya yigin yeri tarif ederim
Denizdeki baliga bazallik olmaz
Oglan evinin haberi yok kiz evi dambil-düdük
Pekmezin olsun da varsin tek Maras’tan sinek konsun
Bosbogazi cehenneme atmislar odunlar yas diye bagirmis
Iyilige iyilik olsa idi koca öküze biçak olmazdi
Günesin kiymeti gögün bulutlu oldugu zaman belli olur
Sürüsüz dagin kurdu olmaz
Ben benim için demem ama bag üzümsüz yakismaz
Tepe basina harman yapma yel alir
Ölüsü olan bir gün, delisi olan her gün aglar
Kocalikta genç avrat alma el alir Çay agzina bag yapma sel alir
Ekmegin höyügü hamirin çogundan olur
At alip essek satman ne gezen mal bazarinda
( Nigde )
Boyuna düsmedik kaftan eskir sürünü sürünü Yerine düsmedik gelin gider yerini yerini
Avrat mali kapi mandali
Ipligi pazar bilir, ölüyü mezar bilir
Öfkenin akli olmaz
Aç karin katigi neylesin, uykusuz bas yastigi neylesin
Ah ile gelen vah ile gider
Akilsiz basa devlet konmaz, konsa bile çok durmaz
Alim yasadikça koç olur; cahil yasadikça hiç olur
Babasinin mezarini bilmedigin adama kiz verme
Büyük daga kar yagmadikça küçük daga sira gelmez
( Ordu )
Avrat gibi düsman olmaz; güler, bildirmez; köpek gibi dost olmaz; ulur bildirmez
Süzme yogurdun ezmesi, dünürlükte yalan düzmesi sevaptir
Erik dalina basma, her söze kulak asma
Gemisini kurtaran sandalini aramaz
Hancinin hani yanmis yolcunun umurunda mi?
Sözü saklama, sonra el çikarir
Tay babasini geçer
Pazarsiz dükkan açilmaz
Rüzgarin ardi yagis, sakanin ardi dögüs
( Rize )
Huçumet isine karisma, delinun isine karisma, Ellagun isine karisma
Gemi aldin, kiçina; toprak aldin, içine; kari aldin basina (geç otur)
Haçan gelin olursun ederler seni huri; sonra misir ekmegi vermezler sana kuri
Eyi adam neyler mali? Çotisi de neyler mali?
Karinin eyisi ele cirmez, çotisi yere cirmez
Kiz çay yapragina bencer, zamanini çeçurdun mi kartlasur
Kara biber karadur, diremlan satiliyi Kar da öyle beyazdur çureklen atiliyi
Ortak atun beli kiruk olur
Ezrayil vuru pençe, bakmaz ehtiyara cence
Rize´ye vali olacagina, çay alum yerine bi sepetçi ol
Adami yapan da karidur, yikan da karidur
Karinca çi kanadlanu, cobermegi yakin olur
( Sakarya )
Anasina bak danasini al
Armut dalina yakin düser
Baligi tutmadan tavayi atese koyma
( Samsun )
Acele eden gancik, kör dogurur
Agzi yimbirdayanin sirti gümbürder
Akli olmayinca neylesin sakal
Allah süsücü hayvana boynuz vermez
Arkadasi distan degil, içten seç
Aslan varken kediye ciger düsmez
Asli hu nesli hu
At kisnemeyince tay gelmez
Balciya pekmez satilmaz
Basinin sagligi, dünyanin varligi
Bilginden düsmanin olsun
Bir ekmeklik unun varsa erbabina yaptir
Bir söy!e, iki dinle
Çarik çarikla, sarik sarikla
Çenede bir tutam kil tasiyacagina, yüreginde bir damla nur tasi
Çok yaptik yalani, yarina kalsin kalani
Dag adami, öldürür sag adami
Dag basinda kozak, senede bir gelir gezek
Dag basinda, çam kadi; pelit müftü
El gözü tasi eritir
El agziyla kus tutmak
Gelen atin basina vurulmaz
Gitti agalar, pasalar; kellerle körlere kaldi kiyilar köseler
Gülme komsuna gelir basina
Güzellik katik olmaz
Güz, sabanlari düz
Güvenme varliga, düsersin darliga
Hirs, baldan tatlidir
Hocanin dedigini yap, gittigi yoldan gitme
Içi bos, disi bos, tut kulagindan çifte kos
Insan is basinda belli olur
Isini, esini, asini bil
Isleyen demir paslanmaz
Isin yoksa dünür, paran çoksa kefil ol
Isin yoksa sahit, paran çoksa kefil ol
Kapandi gözler, tükendi sözler
Kiz gittigi, oglan bittigi yerde
Kizini dövmeyen dizini döver
Kendi düsen aglamaz
Kendi düsen, kendi kalkar
Meteliksiz uyku çekiyor
Ne verirsen elinle, o gider seninle
Oldu olacak, kirildi balta nacak
Olursa olur suyu, olmazsa hamur suyu
Ölümle öç alinmaz
Ölenle ölünmez
Parasiz pazara, imansiz mezara gidilmez
Sabahleyin yagmur yagarsa, gir yoluna; ikindiden sonra yagarsa, gir foluna
Sabir acidir, meyvesi tatlidir
Sen zot, ben zot, kim atacak bu beygire ot ?
Seksenle doksan arasi, çikma evden kör olasi
Sen isini birakmayinca is seni birakmaz
Sen aga ben aga, bu inegi kim saga ?
Tencereyle tava, hepinizde bir hava
Tok açin halinden bilmez
Ucu ucuna, dibi dibine
Üzüm üzüme baka baka kararir
Yazin gölge hos, kisin çuval bos
Yigit olan kimse saklar sirrini
Yuvayi disi kus yapar
Yol yürümekle, borç ödemekle tükenir
Yalancinin evi yanmis, kimse inanmamis
Zahmetsiz rahmet olmaz
Zora dag dayanmaz
Zürriyeti olmayanin, merhameti olmaz
Esege söz, kokmusa tuy hayretmez
Gelin girmedik ev olur, ölüm girmedik ev olmaz
Gitme dügüne, kalkarsin oyuna
Kargaya sormuslar: "Kim güzel?" "anasini kara bacaklisi" demis
Tutkal tavinda yapisir
Yemem diyen sofra kurutmus, oturmam diyen minder çürütmüs
( Sinop )
Aksamdan kalan as, agiz yakmaz
Yemek yemekle bogaz asinmaz
Bali olandan pekmez esirgenmez
Haftada deri gelir, her sözün yeri gelir
Tepeye koydum yel aldi, dereye koydum sel aldi
Aci su sabun köpürtmez
( Sivas )
Her kisi isi yapmaz, er kisi yapar
Ana olmak kolaydir ama, analik etmek zordur
Can sefadan da usanir, cefadan da
El kizi elde bulunur, ana-baba nerde bulunur
Evinde yok bir tas katik, çalimindan ocagi batik
Sinegin bali olmaz, tembelin mali olmaz
Yangin dedigin, çingidan olur
Her adam bir olmaz
Her çiçek gül olmaz
Segirten atin basina vurulmaz
Dilin dikeni olmaz, itin dayisi olmas
Kurt, koyunun pahali oldugunu bilmez
Ölüler de zanneder ki, diriler her gün helva yer
Ana analik olursa, baba da babalik olur
Elini ne aç, ne de yum
( Tekirdag )
Tarlayi düz al, kariyi kiz al
Baktin martin dokuzu, sal çayira koca öküzü
Eden kisi, kendine eder isi
Tek elle tapsin olmaz
Yagci´dan kiz alma kaçar Kayi´dan kaz alma uçar
( Tokat )
Herkesin kazani örtük kaynar; et mi kaynar, dert mi kaynar
Kara kazanin yaninda durana is bulasir
Fukara: "Ondum" demis de, seytan: "Ben öldüm mü?" demis
Su çukurunu, yel tepesini bulur
Etme kulum, bir gün bulun Para buçuktan, öküz bicikten olur
Her akil bir olsa bag duvari neylesin
Çobana verme kizi, ya koyun güttürür ya kuzu
Arap ati çul içinde de belli olur
Candan cananimi gerek, yürekten yananim gerek
( Trabzon )
Ne iyi adamdan doyulur, ne iyi günden
Öpmege niyeti olmayan, yanagun nerde sorar?
etme kulum bulma zulum, siser garnun olur tulum
Her yolurana bi han yabulmaz
Garganin gördugu tohum bitmez
Ne dagda tarlam var, ne ayiyla kavgam var
Atdan düsenun tutani olmaz
Bas bulinsun da is tirasa gelsun
Çelik gibi serd, hamur gibi yumusak olma
Deve gadar boyun olacuuna horoz gadar aklun olsun
Eri (Egri) geminin dori (dogru) seferi olur
Elimin etduuni kimse kimseye etmez
Görmemistin bi ooli (oglu) oldi, çekdi gopardi bacaani
( Tunceli )
Dertli söylegen olur, asik yirlagan olur
Baba düsmani, ogul dostu olmaz
Elinde bergüzarin var, buyur yukari derler: Elinde bergüzarin yok, aga yatmis uyur derler
Elma dalda durunca, herkes tasini atar
Ne agli ol ki atsinlar seni, ne seker ol ki yutsunlar seni
Arkasi yara olan ayvan, karganin nerden geldigini bilir
Deve geldi Maras´tan, iyilik hostur iki bastan
( Sanliurfa )
Gübreli yerin gömeci çok olur
Kalburcu kizi hatun olmaz, dilenmeyince karni doymaz
Kazan düsmese kankilmaz
Gençlik bir uçar kustur; ihtiyarlik bir neçar istir
Evde gözim oyarsan, el evinde tez doyarsan
Kirh inni töksey bi çuvaldiz olmaz
Terezinin tuhti var, her seyin bi vahti var
( Usak )
Ayi tüfekle degil, yürekle vurulur
Bir çignem sakizin varsa, erbabina çignet
Çingeneyi pasa yapmislar: "Su agaçlardan ne güzel kasnak olur" demis
Degirmenin evine hayirli haber gelmez (ya bent yikilmistir, ya su kesilmistir)
Ekmegi suya bandiktan, bag harimini yaktiktan, kil çul arasina sarilip yattiktan sonra kimseye minnet kalmaz
Elin öldürüverdigi yilan, kafasini kaldirir, kaldirir, bakar
Er garibe, çor garibe; çevir çevir vur garibe
Kartalin boynu lesten tarafa döner
Kasap dükkaninda et kokmaz
Keçi çalidan, imam ölüden hoslanir
Kizi gelin olunca, gelini dogurunca, avyayi tüyünü dökünce gör
Ölem desem ecel yok, kalkam desem mecel yok
Soguyan as agiz yakmaz
Tazinin topalligi tavsan görünceye kadardir
Tuzluyu yiyen, suyu bulur
Yalan söylemeyince laf üremez, haram katmayinca mal üremez
Yenecek as, bugusundan belli olur
( Van )
Desem söz omur, demezsem içimde köz olur
Bas kesen, tas kesen, yas kesen iflah olmaz
Kork ondan, korkmaz Allah´tan
Et giren eve dert girmez
Sigi sig eden mürididir
Fukara acanda, bayram çesidi aklina gelir
Akil toprak degil, herks basina savura
Nasihat, yarim saat
Allah agiz verende as vermez, as verende agiz (kasik) vermez
Aç it firina bakmakla doymaz
( Yozgat )
Çikacagin çama tirman
Helke alan bir alir, testi alan bin alir
Ismi kadin var, kendi kadin var
Itin havlamasini bir lokma ekmek durdurur
Kurk tavugun eti yenmez
Kayseri´de kusun sütü, yilanin ödü bulunur
At alirsan yazin, deve alirsan güzün, avrat alirsan gezin ha gezin
Acemi aga, acemi çoban tutar
Sigircigin karisi sigir gelince kivrar
Gelin ata binmis, "ya nâsip" demis
Çatal kazik yere batmaz
Yitik bulununca emek zâyi olmaz
Her meyvenin hami yeter de, adamin hami yetmez
Karanlikta yapilan is alacali olur
Kazanmadan kazan kaynamaz
Yananin olsun da yanmazsa yanmasin
Siçandan dogan kendir keser
Ot kökünün üstünde biter
Baba, sarigi kaba, ana derdine yana
Akilli evladin var, mali nideceksin, deli evladin var mali nideceksin
Kötü komsu adami hâcet sahibi yapar
Karda yürür izini belli etmez
Bas basa vermeyince tas yerinden kalkmaz
Tas esmenin suyiinu her mide kaldirmaz
Kazin cücügü güzün sayilir
Güzellik kara kastan, ragbet iki bastan
Dek duranin devesi ölmez
Acindan karni gunildar, basinda nergis parildar
Bizim evde iki kiz, biri çuvaldiz, biri biz
Davar, kömünü itsiz, sahibini etsiz birakmaz
Ev sahibinin yüzü gülerse, misafirin karni doyar
Gündüz bakarak, gece çekerek konus
Güzelin asi tez piser, iki kaynar bir cosar
Itme el kapisini el ucuynan, iterler kapini omuz gücüynen
Koç olacak kuzu koçun yaninda gezer
Otu çeker kökün bakarlar
Suyu çekilmis degirmene dönniek
Tas esmenin suyunu her mide götürmez
Yal yiyen it yüzünden belli olur
Varisina gelis, tarhana asina bulgur asi
Yananin olsun da yanmazsa yanmasin
( Zonguldak )
ihtiyarlar sira sira, gençler ara sira ölür
Görene gün çok, yürüyene yol çok
Iyi ogul katar yer, kötü ogul satar yer
Agustos´ta ekilen daridan, kocasindan sonra kalkan karidan, ogul vermeyen aridan, haram kazanilan paradan, hayir gelmez
Herseyi söylesen dostun olmaz; söylemesen karnin almaz
Daga giden baltasini, suya giden heltesini yükler
Koca kus, akraninla uç