Doğu Asya Sanatı, Görsel Sanatlar, Gösteri Sanatları

DOĞU ASYA SANATI



Doğu Asya Sanatı,Çin,Kore ve Japonya"da görsel sanatlarla gösteri sanatlarında ortaya konan çeşitli üslup ve yapıtlarDoğu Asya kültürü tarih öncesi çağlardan başlayarak Kuzey Çin"den Kore ve Japonya"ya yayılmış,bu iki ülke İS 2yüzyılda Çin yazı karakterlerini ,6yüzyılda da gene Çin yoluyla Budacılığı benimsemiştirTemel öğelerin çoğu Çin kökenli olan bu kültürün ortak bir inanç çevresinde,ama ayrı ülkelerde gelişmesiyle,üç ülkenin sanatında hem güçlü benzerlikler ,hem de önemli ayrılıklar ortaya çıkmıştırAma bütün ulusal farklılıklara karşın Kore ve Japon sanatının Çin sanatından ayrı anlaşıbilmesi olanaksızdır

GÖRSEL SANATLAR



Çin,Kore ve Japonya"nın görsel sanatları konusunda kapsamlı bir karşılaştırma çalışması henüz yapılmamıştırher biri üzerine ayrıntılı incelemeler de yetersizdirGene de bu üç ülkenin saray ve Budacılık çevresinde gelişen görsel sanatların ya da Zen resminde konulara yaklaşım açısından ortak eğilimlerden söz edilebilir

ÇİN;

Kuzey Çin"deki Huang Irmağı ( Sarı Irmak) vadisi,tıpkı Mezopotamya,Mısır,İndus Vadisi ve And yöresi gibi,uygarlığın beşiği olarak kabul idilirBurada gelişen uygarlık Mezopotamya ya da Mısır"daki kadar eski değildir,ama Çinliler " Batılılar"dan farklı olarak tarihöncesi yerleşimlerden günümüze kesintisiz bur uygarlık yaratmış ve kültürel geleneklerindeki bu sürekliliğin bilincinde olmuşlardırÇinlilerin zaman zaman anlayışı da Batılılarınkınden farklıdırtarihi,belirli bir olaydan yola çıkarak bu olayın öncesi ve sonrası biçiminde kavramak yerine,birbirini izleyen hanedan dönemleri olarak görürlerBazısı uzun,bazısı çok kısa ömürlü olan bu hanedanların bellibaşlılarının kuruluşuyla sanatta da yeni üsluplar ortaya çıkmıştırBu yüzden Çin sanat tarihini hanedan adlarıyla anılan bir dizi üslup biçiminde ele almak uygundur






Çin sanatı temel çizgileriyle simgeseldirKaligrafi en önemli sanat sayılmış,kaligrafi dışında da yanlızca ( onun malzeme,yaklaşım ve estetik anlayışını paylaşan)resim güzel sanatlardan kabul edilmiştirResim ve kaligrafinin bütün öbür görsel sanatlar üstünde belirgin bir etkisi vardırÇin sanatındaki olağanüstü uyum ve üslup birliğini de tunç kaplarda ,Buda heykellerinde ,lake işinde ve porselenlerde hep sanatçının ya da zanaatçının doğal el hareketiyle yaratılan ritmik çizgi sağlar



TARİH ÖNCESİ;

Çin sanatının en eski örnekleri,yaklaşık 7-8 bin yıllık olduğu sanılan Kuzey Çin Mezolitik Çağ yerleşimlerinde bulunan kaba çanak çömleklerle geometrik bezemeli eşyalardırNeolitik Çağda Yangshao boyalı çanak çömleğinde bezemenin çeşitlendiği,siyah ve kırmızı renklerin kullanılmaya başladığı görülürKüplerin genellikle yalnız üst yarısı akıcı fırça çizgileriyle bezenmiştirShaanxi yakınlarında Banpo yerleşmesinde ise şematik kuş ve balık desenli çanak çömleğe rastlanmıştırİÖ y5000-3000 arasına tarihlenen Yangshao kültüründen sonraki Longshan kültürü Neolitik Çağın son önemli aşamasını temsil ederMetal görünümlü siyah Longshan çanak çömleği çark yapımı olduğundan incedircilalanmış ,bazen üstüne desen kazınmış,ama boyanmamıştırGene bu dönemden kalma tören kapları ve yeşimler Tunç Çağının eşiğinde ileri bir kültüre işaret eder


Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

SHANG ( YİN) HANEDANI DÖNEMİ

shang ( Yin) hanedanı dönemi ( İÖ 18 -12 yy)Shang hanedanının esane değil,gerçekten var olduğu bugünkü Anyang ve Zhengzhou kentlerinde yapılan kazılar sonucunda anlaşıldıBulunan tunç kaplar yemek,şarap ve törensel yıkanma gibi kullanım amaçlarına göre sınıflandırıldıİÖ 2yüzyılın sonlarında Çin"in tunç dökmede dünyanın en ileri ülkesi olduğunu gösteren bu kaplar önceleri sanıldığı gibi yitik mum yöntemiyle ( cire-perdue) yapılmamış ,parça parça hazırlanan kalıplar bir araya getirilerek dökülmüştüKapların çoğu bezemesiz ,bir bölümü geometrik ya da simgesel anlam taşıyan hayvan biçimindedir( zoomorf)Başlangıçta tunç kap dökme ve kullanma hakkı yalnızca hükümdar ailelerindeyken ,daha sonra hükümdarın görevlendirdiği yerel yöneticiler,Zhou hanedanı dönemindeyse ( İÖ y1111*255/256) güçlü ve varlıklı herkes bu hakkı elde ettiBazı kapların üstüne kazınmış ad ve kısa adamalar ,kehanet için kullanılan kemiklerin üstündekilerle birlikte,Çin yazısının bilinen en eski örnekleridir

Shang üslubunun ,Zhengzhou"da bulunan dayanıksız ,kaba çanlardan ve ok uçlarından Qinyang"daki kusursuz tunç kaplara doğru gösterdiği gelişme ,uzun bir barış ve istikrar döneminin kanıtıdırBu dönemde daha yüksek derecede fırınlanmış sert seramik ( yarım porselen )ve sırlı çanak çömlekler üretilmiş ,yeşim oymacılığında önemli gelişmeler görülürken ,mezarlarda ele geçen tabut,araba ve mobilyalardaki lake işine rastlanmıştır





ZHOU HANEDANI DÖNEMİ (İÖ y1111-255/256)

Zhou hanedanı dönemi ( İÖ y1111-255/256)Çin tarihinin bu en uzun döneminde toplumsal açıdan olduğu kadar sanatsal açından da köklü değişiklikler ortaya çıktıMerkezi Zhou yönetiminin zayıflayıp feodal güçlerin oluşması,sanatta birçok yerel üslubun belirmesine yol açtıDönemin son 300 yılında ticaretin gelişmesi ,varlıklı bir toprak sahibi ve tüccar sınıfının ortaya çıkması da sanatları koruyan yeni bir grubun ve yeni yaklaşımların doğmasını sağladıKazılar Zhou kentlerinin surlarla çevrildiğini,saraylara ve tören yapılarına yer verildiğini gösterirken,bazı eski metinlerden anlaşıldığı kadarıyla,sonradan gelişecek pagodaların ilk örnekleri de bu dönemde yapıldıGene bu metinlere göre,resim sanatı saray ve tören yapılarındaki duvar resimleriyle önemli ölçüde geliştiShang dönemindeki gibi küçük ölçekli heykellerin yontulduğu bu dönemde çok ince işçilikle ahşaptan oyulmuş ve lake kaplanmış kilt eşyaları da yapıldı

Zhao döneminde asıl gelişme dekoratif sanatlardaydıÖnceleri Shang üslubunu andıran tunç kaplarda giderek klasik saflığa ve ölçülülüğe ulaşıldıYalnızca işlevsel değil,başlı başına güzel nesneler üretilirken,tunç ve altın döküm gibi yeni teknikler ,altın,gümüş ,yeşim ve cam kakma gibi bezeme yöntemleri kullanıldıÇin kültüründe ayri bir yeri bulunan yeşimtaşından Zhou hanedanının sonlarına doğru,törensel ve süs amaçlı olmak üzere başlıca iki grupta toplanabilen kusursuz nesneler oyulduTörensel yeşimlerin en önemlisi Cennet"i ya da gözleri simgeleyen yassı ,yuvarlak ve delikli bi"ydiAyrıca dünyayı,doğuyu ve hükümdarı,batıyı ve kaplanı,güneyi,kuzeyi simgeleyen törensel yeşimler de vardıÇanak çömlekte ise aşağ Yangtze ( Chang) Vadisinde hemen hemen porselen kalitesinde ,Tang hanedanı ve sonrasındaki seladon sırının sayılan,ince feldispat sırlı örnekler ortaya çıktıSırlı çanak çömlekte,pişirilmeden önce kabın üstüne düzenli yinelenen motifler basma yöntemine de ilk kez bu dönem ürünlerinde rastlanır


Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

QİN (İÖ 221 -206) VE HAN ( İÖ 206- İS 220) HANEDANLARI DÖNEMLERİ


Qin (İÖ 221 -206) ve Han ( İÖ 206- İS 220) Hanedanları dönemleriQin hanedanıyla sağlanan birliği Han hanedanının uzun,istikrarlı ve görkemli yönetimi izlediSanatta genel bir çeşitlilik ve canlılık yaşanırken çok sayıda büyük saray ve mezarlarda duvar resimlerine ,kabartma panolara ,önemli insanların arkalarına yerleştirilmek ya da mekanı bölmek için kullanılan pano resimlere yer verildiİÖ 1yüzyıldan kalma Luoyang ( Sacnhuan) Doğu Han döneminden kalma Wangdu ve Liaoyang mezarlarında bulunanlargünümüze ulaşan Han resimlerinin en önemlileridirÇin"de ilk kez bu dönemde ortaya çıkan büyük ölçekli taş heykellere de Han mezarlarında rastlanır

Mezara giden yola büyük boy hayvan heykelleri dizme düşüncesinin ,Batı Asya"yla yeni kurulan ilişkilerden kaynaklandığı sanılırMezarlarda bulunan kilden yapılmış ya da tunçtan dökülmüş heykelcikler ise tümüyle Çin özellikleri gösterir

Han dönemi metal işçiliğinde aynalar önemli bir yer tutarİlk Çin aynaları İÖ 8yüzyıla tarihlenmekle birlikte,süs ve mezar eşyası olarak aynanın kullanılması bundan 4- 5 yüzyıl sonra yaygınlaştıIşık kaynağı olan aynanın ,mezarın sonsuz karanlığını aydınlatacağına inanılırdıİlk aynalar tunçtandıSaraya bağlı ayna imalathanelirinin kurulduğu Han döneminde geometrik örgüler ve hayvan figürleriyle bezenmiş aynalardan başka bezemesinde Taocu geleneğin kozmolojik düzeninin yansıtıldığı örnekde üretildiİpek dokumacılığının bellibaşlı bir sanayiye dönüştüğü ve İpek Yolu üzerinden ihracatın büyük önem kazandığı bu dönemde çanak çömlek üretimi Henan"dan Zhejiang"a ( eskiden Yue) kaymaya başladıSarımsı bej sırlı sert Yue seramiğinden çoğu kez tunç kapların biçim ve bezemeleri taklit ediliyorduHan döneminde devlet denetiminde önemli bir üretim kolu haline gelen bir başka sanat da lake işçiliğiydiHenan"da ve Shu"daki ( bugün Sichuan) dört atölyede ,çeşitli üretim aşamaları ayrıntılı bir işbölümüyle gerçekleştiriliyordu

Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

ÜÇ KRALLIK (220-280) VE ALTI HANEDAN (220-589) DÖNEMİ






Üç Krallık (220-280) ve Altı Hanedan (220-589) dönemiHan hanedanının çöküşünü izleyen 60 yıl boyunca kuzeyi Tabgaç (Wei ),güneydoğusu Wa ve batısı Shu Han hanedanlarınca yönetilen Çin ,kısa bir birleşme döneminden sonra ,Luoyang ve Chang"anı ele geçiren Hunların istilasına uğradı(311-312)Birliğin yeniden sağlandığı 581"e değin ülkenin kuzeyi yabancı istilacıların elinde kalırken Güney Çin"de Altı Hanedan"ın Nanjing"i merkez edindiği görüldüSanat açısından en önemli gelişme ise Kuzey Çin"de Budacılığın devlet politikası olarak benimsenmesi ,Güney Çin"deyse kuzeyden sığınanların da etkisiyle Konfüçyüsçülük ve Taoculuğun canlı tutulmasıydıKuzeyde dev buda heykelleri ve tapınakları yükselirken ,Çin kültürünün merkezi haline gelen Nanjing"de yetişen şari,ressam ve kaligraflar,işgal altındaki Kuzey Çin sanatını etkilemeye başladıNanjing"de Budacılığın etkili hale gelmesi ise 4yüzyıldan sonra oldu6yüzyılın ortalarına gelindiğinde yalnız Luoyang çevresindeki manastır ve tapınakların sayısı 500"ü bulmuş,Kuzey Çin"dekilerin toplam sayısı ise 30 bini aşmıştı




Heykelde Han üslubuna incelik ve biçimsel zarafet katıldığı,Güney Çin yöneticilerinin mezar yolları için taştan büyük hayvanlar yaptırdığı görülürHemen hemen hepsi kuzeyde yapılan ilk tunç Buda heykelleriyse ,Orta Asya,Afganistan ve hatta belki Hindistan"dan gelen örneklerin kopyalarıydı460"larda ve 470"lerde Tabgaç imparatoru ve ataları anısına Kuzey Çin başkenti yakınlarındaki kayalara oyulan dev Buda heykelleri de Orta Asya örneklerindeki gibi geniş omuzlu ,büyük kare yüzlügözleri açık,ileri bakan durumdadırYungang"daki bu XVI-XX No"lu mağara heykelleri Çin üslubunun ilk aşamasını temsil eder

Konularını daha çok Budacılıktan alan kuzeyli ressamların fresk ve duvar resimleri yaptıkları bu dönemde Güney Çin sarayında yetişen en önemli ressam Gu Kaizhi idiHan hanedanı döneminde profesyonellerle bilgin amatör sanatçılar arasında beliren ayrımı ilk yerleştirenlerden biri ise,dönemin ilk ustalarından Dai Kui olduYalnız resim yapmayıp döneminin en ünlü heykelcisi de olan Dai Kui,Çin tarihinde bu zanaatla uğraşan eğitimli üst sınıftan birinin tek örneğiydiBu hareketli dönemin sonlarına 6yüzyılın ortalarına doğru,Çin"deki ilk estetik kuramı denemesi sayılabilecek bir metin ortaya konduXie He Gu-hua pin-lu adlı yapıtının önsözünde bir resmin değerlendirilmesi için altı ölçüt belirliyordu

Altı Hanedan döneminde aşağı Yangtze Vadisinde nüfusun artması çok sayıda çanak çömlek yapılmasına yol açtıbiçim ve bezeme açısından da tunç kapların etkisinden bağımsızlaşıldıSanatların en yücesi sayılan kaligrafide standart karakterlerin benimsenmesi de dönemin hemen başında gerçekleşti



Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

SUİ (581-618) VE TANG (618-907) HANEDANLARI DÖNEMLERİ


Sui (581-618) ve tang (618-907) hanedanları dönemleriSui hanedanının ülkeyi birleştirmesinden sonra yönetime gelen Tang hanedanının ilk 130 yılı Çin uygarlığını en görkemli dönemlerinden biri olduÇin kültürü Kore ve Japonya"ya taşarken,başkent Chang"an,yabancı dinlerden yabancı insanlarla dolu,,dünyanın en büyük kenti haline geldiBaşkenttin bu kendinden emin ,kozmopolit havası sanata da yansıdı8yüzyılın ortalarındaki An Lushan Ayaklanmasından sonraki gerileme döneminde ise yabancı düşmanlığı ve dinsel hoşgörüsüzlük tapınak ve manastırların kapatılmasına,Buda heykellerinin eritilmesine kadar vardıÇin"deki örnekleri yok edildiğinden bugün Tang üslubundaki en yetkin Budacı sanat ürünlerine ancak Japonya"daki Nara tapınaklarında rastlanmaktadır




7yüzyılın sonlarıyla 8yüzyılın başlarında yapılan Buda heykellerinde kusurz bir Çin-Hint sentezine varıldıHindistan"a özgü kütlesellikle Çin"e özgü ritmik çizgiler çok başarılı bir biçimde birleştirildiResimde heykel etkisi yaratmasıyla ünlenen büyük usta Wu Daoxuan da ( Wu Dauzi) 8yüzyılda yetiştiZhang Xuan ve Zhou Fang gene ünlü figür ressamlarıydıÜç yüzyılı aşan Sui ve Tang hanedanları döneminde manzara resmide gelişti8yüzyıl şair ve bilgini Wang Wei öncülüğünde amatör aydınların Wenren manzara resmi okulu ortaya çıktı( bakWenren ressamları)Wang Wei"ye göre,iyi eğitimli ve üst sınıftan olmayan biri,ressam da olamazdı

Sui ve Tang dönemlerinde Çin porseleninde büyük gelişmeler görüldü7yüzyılın başlarında Hebei"de Dingzhou yakınlarında ince beyaz porselen Kuzey Çin"de "üç renkli" ( yeşil ,sarı,kahverengi)seramik,gene Kuzey Çin"de Shaanxi yakınlarında siyah sırlı sert seramik ile bir tür seladon yapılıyorduTang hanedanı dönemindeki güneye yönelik nüfus hareketi burada da birçok fırının kurulmasına yol açtıBu dönemde beyaz porselen ve seladonun üretilmeye başladığı Jingdezhen,Ming ve Qing ( Mançu)hanedanları dönemlerinde dünyanın en büyük çanak çömlek imalatçısı haline gelecektiYue ve birkaç başka merkezde üretilen seladonlar ise yüzyıllar boyunca Çin"in başlıca ihraç malları arasında kaldı

Tang üslubunda yapılmış dekoratif sanat ürünlerinden oluşan en büyük koleksiyon Japonya"dadırNara"daki Şoso-in"de bulunan bu koleksiyondaki birçok parça,,Japonya"da yapıldığı sanılmakla birlikte,üslup ve bezeme açısından Tang özellikleri taşır


Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

BEŞ HANEDAN VE ON KRALLIK DÖNEMİ (907-960), SONG (960-1279), LİAO (907-1125) VE JİN ( Ruzhen )('1115-1234)HANEDANLARI DÖNEMLERİ

Beş Hanedan Ve On Krallık Dönemi (907-960)Siyasal ve toplumsal kargaşa içinde geçen bu dönemde güzel sanatların da özellikle kuzeyde pek az korunduğu ve geliştiği görülürBu dönemde Jing Hao manzara resminde kararlı ve ciddi kuzey okulunun,Dong Yuan da rahat,neredeyse izlenimci güney okulunun kurucusu oldu ve bu iki karşıt gelenek Çin manzara resminde çağdaş döneme değin sürdüGüneyde çanak çömlek ve özellikle seladon üretimi de önemini korudu





SONG (960-1279), LİAO (907-1125) VE JİN ( Ruzhen) (1115-1234)HANEDANLARI DÖNEMLERİ


Song (960-1279), Liao (907-1125) ve Jin ( Ruzhen )('1115-1234)hanedanları dönemleriÇeşitli istilaların yaşandığı,Kuzey illerinin zaman zaman elden çıktığı,başkentlerin yağmalandığı ve yenilerinin kurulduğu bu dönemde Çin"de elle tutulur kültür mirasına yeni bir ilgi uyandıArkeolojinin başlangıcı sayılabilecek bu ilginin sonucunda ilk büyük koleksiyonlar oluştuilk sanat uzmanları ortaya çıktıKuzey Zong imparatoru ressam ve kaligrafi Hui Zong"un (hd 1100-25) resim,tunç,ve yeşim koleksiyonları çok değerli bilgilerin günümüze ulaşmasına yardımcı olurken,saray atölyeleri de eski yapıtların tıpkılarını üretmeye başladıEskiyle bu ölçüde ve bu düzeyde ilgilenilmesi Çin sanatı açısından önemli bir öğe olacaktı

Yazılı belgelerden anlaşıldığına göre,bir kuleler kenti olan Song başkenti Bianjing ile Marco Polo"nun dünyanın en büyük kenti dediği Güney Song başkenti Hangzhou"dan günümüze hemen hiçbir yapı ulaşmadıBianjing pagodalarının en yükseği 110 m"dikalabalık Hangzhou ise manzara ressamlarınca 4-5 katlı konut yapıları,olağanüstü güzellikte tapınak ve teraslarıyla betimlenmiştiAma dönemin üslubu asıl Zhengding"de bulunan dört yapıdan ve sayıları 60"ı aşan pagodadan çıkartılmaktadırAyrıca bu dönemde mimarlık düşüncesinin geliştiği Yu Hao gibi ustalarla Li Chiai gibi devlet mimarlarının iyi eğitim görmüş oldukları ve Li Chiai"nin mimarlar için ansiklopedik bir elkitabı hazırladığı bilinmektedir




Buda heykellerinde Çin Üslubunun son aşamasına varıldığı Song döneminde ,manzara resmi alanında Kuzey Song döneminin başarıları sürdürüldüLi Cheng ve önceleri onu izleyen Fan Kuan büyük manzara ressamlarıydıBu gerçekçi ,anıtsal ama profesyonel geleneğin karşısında ise ,doğayı değil yalnızca kendi doyumları için kendilerini anlatmayı amaçlayan Mi Fei ( Mi Fu),Wen Tong ve Li Gonglin( Li Longmian ) gibi amatör ressamlar yer aldıAmatör aydın sanatçılar arasında şair ve kaligraflar da vardıWen Tong ve Su Dongpo"nun kaligrafiye çok yaklaşan bambu resimleri ve Su"nun Wen"in resimleri için şiir yazması ve wenren"in temel öğesi olan şiir-resim-kaligrafi birliğini sağlıyorduİmparator Hui Zong"un sarayında akademik resmin önde gelen temsilcisi Li Tang"dıjin istilasından sonra sanatçılarıyla birlikte sarayın güneye taşınması hem amatör,hem de gerçekçi ve profesyonel geleneğin Hangzhou"da sürdürülmesine yol açtıSong hanedanının sonu yaklaştıkça da tapınaklarda yepyeni bir resim anlayışı doğduChan ( Zen) Budacılığın etkisindeki bu ressamların en büyüğü Liutong Manastırını (si) yeniden kuran Muqi Fachang idiSong hanedanı döneminde Çin seramik porselenleri sade ve saf bir güzelliğe ,Qing resmi saray eşyalarında ( bakDing seramiği)Ru ( bakRu seramiği) Jun ( bakJun seramiği)beyaz porselenleri ,seladonlar,kahverengi ve siyah sırlı sert seramikler,Jun sert seramikleriyle biçim ve bezeme açısından saray eşyasıyla tam bir karşıtlık içindeki sert Çizhou seramikleri üretiliyorduÇin"de sır üstü tekniğiyle boyamanın ilk bilinen örneği de 1201 yılının karşılığı olan bir tarih taşıyorduSong başkentinin Hangzhou"ya taşınmasından sonra ise kentin güney kapısının hemen dışındaki Jiaotan"da üretilen grimsi mavi sırlı saray eşyasının tek süsü,sırda isteyerek oluşturulan çatlaklardıGüneyde çok sayıda yeni atölyede üretilmeye başlayan seladonların en iyileri saray için yapılanlardıJingdezhen atölyesinde büyük miktarlarda üretilen mavimsi beyaz (bakYingqing porseleni)porselen ise Yuan,Ming ve Qing hanedanları döneminde Çin porselen atasıydıSong dönemindeki en önemli gelişmelerden biri de hemen hemen her ilde porselen atölyelerinin ortaya çıkması,hem iç tüketimhem de ihracat için üretimin çok artmasıydı

Song dönemi tun kapları yitik mum yöntemiyle yapılmış ,eskiye duyulan ilgiyi yansıtan örneklerdiBu eskiye düşkünlük,örneğin,Song yeşimlerinin ayırt edilemeyecek kadar eskilere benzemesine yol açmıştıİpek dokumada ise Uygurlar tarafından Orta Asya"dan taşınan bir teknik geliştirilmiş,küçük tezgahlarda çok ince goblenler dokunmuştu

Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

YUONG HANEDANI (1206-1368) DÖNEMİ






yuang hanedanı ( 1206-1368)dönemiMoğol yönetiminde yabancılarla ilişkileri artan Çin,özellikle dönemin sonlarına doğru siyasal ve toplumsal kargaşa içinde kaldıGüzel sanatlara resmi destek hemen hemen tümüyle kalktıdevlet hizmetindeki Çinlilerin sayısı da çok azaldıMoğolların özendirdiği sanat dallarının başında Buda heykelciliği geliyorduYaygınlaşan içrek Budacı mezheplerin karmaşık ikonografisi çeşitli özellikleri bir arada taşıyan çok kollu Buda heykellerine yol açtıResimde de gene Budacılığı ve Taoculuğu destekleyen sarayın karşısında Moğolların hizmetine girmeyen bir grup aydın ressam yer aldı




20yüzyıl öncesinde,Çin resmi ,hiçbir zaman bu dönemdeki kadar siyasal bir boyut taşımadıQing Xuan,bu zor dönemde inzivaya çekilenlerin işlediği çiçek,kuş gibi temalarla eskinin üslup ve tekniklerini kullandıZheng Sixiao"nun toprağa oturmayan bitkileri de,ülke topraklarını zorla ele geçiren Moğollara karşı yumuşak,ama çarpıcı bir protestoyduMoğolların hizmetine giren aydın ressamların başında ise Zhao Mengfu geliyorduİnzivadaki Wenren ressamlarının felsefesini en iyi yansıtan yapıtları Yuan Hanedanı"nın Dört Ustası verdi






Porselende asıl gelişmenin güneyde,özellikle de Jingdezhen"da görüldüğü bu dönemde,büyük olasılıkla Yakındoğu"dan itha edilen kobalt kullanımının artması yüzünden ünlü mavi-beyaz porselenler ortaya çıktıÇok yaygınlaşan ve oldukça kaba örnekleri de üretilen bu porselenlerin en iyileri gene saray için yapılıyorduMavi-beyaz Yuan ve Ming porselenlerinden oluşan en önemli iki koleksiyondan biri İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi"nde ,öbürü Tahran"dadırLake işinde ise bir yandan eskinin bezemesiz örnekleri taklit edilirken ,bir yandan da oyma ya da çiziklerin içinin altın ve gümüşle bezendiği çiçek ya da ejderha motifli yapıtlar verildiBunlar genellikle kırmızı,bazen de siyah lakeyle kaplanmıştı





Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

QİNG (MANÇU) HANEDANI DÖNEMİ (1644-1911/12)




Qing ( Mançu ) Hanedanı Dönemi ( 1644-1911/12)Resimdeki birkaç aykırı örneğin dışında Qing sanatı genellikle tutucu,teknikleri olağanüstü yetkin,bezemeleri de oldukça bolduTibet Budacılığının ve Cizvit misyonerlerin etkisiyle mimarlıkta yabancı üsluplar ortaya çıktı19yüzyılda Çin"in güçsüzleşmesi sanatta bir durgunluk dönemine yol açarken,yabancı etkisindeki yapıların büyük bölümü de 1860"ta İngiliz ve Fransızlar tarafından yakıldığından günümüze ulaşmadı




Mançu istilasının Çin kültür yaşamını Moğol istilası gibi temelinden sarsan bir etkisi olmadıAma Ming hanedanına bağlılıklarından ya da Mançulara güvensizliklerinden aydın ressamların çoğu gene inzivaya çekildiBunların en önemlileri Qing Hanedanı"nınAltı UstasıNanjing"li Sekiz Usta ve onlar gibi 17yüzyılda ortaya çıkan,ama ne saraya ne de Dong Qinghang "ın estetik ilkelerine bağlı kalan bireyci ressamlardıMing imparatorları soyundan gelen Zhu Da ( Bada Shanren ) bireyci ressamların en özgünü,uzak akrabası,Shintao ise 18yüzyılda Yangzhou"da çalışmalarını sürdüren Sekiz Garip Usta"ya esin kaynağı olduÇağdaş Batılı ressamlar gibi kendilerine özgü üslup ve davranış içindeki bu grubun üyeleri geçinmek için resim yapmak ve dikkat çekerek kendilerine koruyucu bulmak zorundaydılarYang zhou tuz tüccarlarının koruması altındaki çalışmalarıyla da Çin resmindeki son önemli gelişmeyi temsil ettiler




Porselen sanayisi 17yüzyılın ortalarındaki sarsıntıdan sonra 1682"de Cang Yingxuan"ın,Jingdezhen"daki imparatorluk atölyelerinin başına geçirilmesiyle yeniden canlandıÖzellikle sırda yeni renkler kullanılmaya başladı"yılan balığı sarısı""yılan derisi yeşili",turkuvaz ve "şeftali baharı" renkli sırlar denenirken "öküz kanı" denen parlak kırmızı sır kullanımı kusursuzlaştıEgemen bezeme ya da zemin renkleri yüzünden Avrupa"da famille verte ( yeşil aile)famille noire ( siyah aile)ve famille rose ( pembe aile) gibi adlarla bilinen ,sır ütü tekniğiyle beş renkte boyanmış porselen takımlar üretildiEski tunç kapların ,altın ve yeşim eşyanın porselen taklitlerinden başka,çeşitli çalgıları,delikli ve döner kutuları da porselenden yapmaları istenen ustalar,becerilerini artırmak zorunda kaldılar17yüzyılda ihraç edilen porselenler tümüyle Çin tarzında bezenirken 18yüzyılda yabancı motif ve armalara yer verilmeye başladı




Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

ÇAĞDAŞ DÖNEM (1912) SONRASI

Çağdaş dönem (1912 sonrası)1911/12 Devrimi görsel sanatlarda anibir değişikliğe yol açmadıGeleneksel Çin resmini amatörce sürdürenler arasında Wu Changshi ve Qi Baishi özellikle etkili oldular4 mayıs 1919 hareketinden sonra Fransa"ya giden ressamlardan Xu Beihong ise 1925"te ülkesine dönerek yağlıboya çalışmaların yaygınlaşmasına yardım ettiBu dönemde bir grup ressam "sanat için sanat" anlayışını savunurken,bir başka grup da sanatın halkla iletişim kurma gereğini vurguluyordu 1949"da Çin Halk Cumhuriyeti kurulunca bütün geleneksel sanat biçilerinde bilinçli bir canlandırma hareketine girişildi1956-57 yıllarında "yüz çiçek açsın" anlayışıyla doruğuna ulaşan bu canlılık ve sanatsal özgürlük,Çin Kültür Devrimiyle kesintiye uğradı





KORE;

Çin ve Japon görsel sanatlarının estetik anlayışı ile biçim,teknik ve temalarının ayrı bir üslupla ortaya konduğu Kore sanatında temelde doğalcı bir eğilim egemendirKore sanatının ikinci temel özelliği ise her türlü aşırılıktan kaçınılmasıdırÇin kültürü ülkeye Han hanedanı döneminde kuzeydoğuda kurulan Lo-Dang gibi yerleşimlerden yayılmıştır

ÜÇ KRALLIK DÖNEMİ

Üç Krallık Dönemi ( İÖy57-İS 668)Kore Yarımadasının kuzeyinin Kogurya,güneybatısının Pekçe ve kabaca güneydoğusunun Silla krallarınca yönetildiği bu dönemde Çin"den Kogurya Krallığına ulaşan Budacılık,Pekçe Krallığı tarafından Japonya"ya iletildiBu dönemde ülkenin güneyi ile Japonya arasındaki yakın ilişkiler ,Çin yazısı ve kültürünün Japonya"ya ulaşmasına yol açtı

Üç krallık dönemi resminden günümüze ulaşan örnekler Kogurya ve Pekçe mezarlarında bulunan duvar resimlerdirÖnceleri yalnız mezar sahibiyle karısının resmedildiği bu fesklerde,daha sonra ölünün yaşamındaki önemli bir olaya da yer verilmeye başladıÜçüncü aşamada ise Çin etkisi belirginleştidaha çarpıcı çizgi ve renkler kullanılır olduKogurya"ya özgü Buda heykelleri de Tabgaç ( Kuzey Wei) Çin üslubunun izlerini taşıyorduGüneyde ise Buda heykelleri daha doğalcı bir havaya büründüBuda"nın yuvarlak yüzünde artık "Pekçe tebessümü" görülüyorduMetal işçiliğinin olağanüstü gelişmesinde kralların ve üst düzey görevlilerin taç ve takılara düşkünlüğü önemli rol oynadıAltın,gümüş ve çeşitli taşların kullanıldığı Silla döneminin tipik gri renkli ,sırsız sert seramiğinde Han etkisi açık olmakla birlikte,üslup tümüyle Kore"ye özgüdür




Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

BİRLEŞİK YA DA BÜYÜK SİLLA DÖNEMİ


Birleşik ya da büyük silla dönemi ( 668-935)Kore sanatının altın çağını yaşadığı bu dönemde kültürün hızla Çinlileştiği ,Tang hanedanının " Küçük Çin" adını verdiği Silla Krallığının bu nitelemeden gurur duyduğu görülürBaşkent Kyangcu ( tıpkı Japon başkenti Heian-kyo gibi)Tang başkenti Chang"ana benzetildiKore sanatında kuzeyin önemi azalırken güney,özellikle de güneydoğu sanatsal gelişmenin kalıcı merkezi haline geldiÇok sayıda granit,Buda heykeli ve pagoda yapıldıtapınak çanları döküldüTapınakların en önemlisi olan Pulguk-sa 8yüzyıl ortalarında yapıldıpagodaları ve 15 kmkadar uzandığı yapay mağara biçimindeki ayrı bir tapınak yapısıyla büyük bir kompleks oluşturuyorduHeykeller önceleri gene erken Tang üslubunun etkisindeyken ,8yüzyılın hemen başında daha yumuşak,doğal bir görünüm kazandıSokkuram mağara tapınağındaki Buda heykelinin (8 yyortaları) yuvarlak biçimli huzurlu yüzü,Pulguk-sa"da korunduama bedeninin üst yarısı uzamaya ,giysi kıvrımları stilize edilmeye başladı9yüzyılda ise küçük ölçekli ve çoğu kez orantısız heykeller yapıldıBaşkent çevresinde seramikten çok sayıda ölü külü kabı da bulunduBu ilk sırlı seramiklerde yeşilimsi ya da sarımsı kahverengi kurşun sır kullanılmıştıKapların üstüne geometrik desenler ya da çiçek motifleri basılmıştıGri renkli seramik karoların bezemeleriyse kabartmaydıMetal işçiliğinin dev çanlar dışındaki en güzel örnekleri kutsal Buda ( Şakyamuni) küllerinin korunduğu şarira"lardı

KORYA DÖNEMİ

Korya dönemi (918-1392)Budacılığın gene krallığın koruması altında geliştiği bu dönemde Kore,Çin kent kültüründen doğrudan etkilendiSoylular saray görevlileri ve Buda rahipleri Çin yaşam tarzını benimsedilerAhşap oyma harf kalıpları kullanarak teknik açıdan Song dönemi baskılarıyla aynı düzeyde kitaplar üretildiBudacı rahipler kalın mor kağıt üstüne altın ve gümüş yazıyla sutra"ları ( kutsal yazıt)kopya ettilerKorye seladonları da sanat açısından çok başarılıydıAma Moğol istilasından sonra Korya sanatı bir daha eski düzeyine erişmediDönemin sonuna doğru pagoda yapımı neredeyse durduKesang"daki Vangaksa için yapılan mermer pagoda ( bugün Seul"deki ,Kyangbok Sarayında) pek az örnekten biridir

Günümüze ulaşan 10 kadar Korya resmi ( çoğu Japonya"da )değişen ölçülerde de olsa,Song üslubundadırHeykelde kısa süreli bir canlanma ve eskiyi taklit görüldüyse de Korya döneminde hem nitelik,hem nicelik düştüHeykel ustaları maske yapımına yöneldioyunlarda kullanmak üzere yüz çizgileri Koreliye hiç benzemeyen çene parçası ayrı,ahşap maskaler oyuldu

Korya döneminde geleneksel sırsız gri seramik yapımı sürdürüldüAyrıca Güney Çin"in etkisinde Yue tipi porselen yapımı başladı11yüzyılın ortalarından sonraysa Koreli ustaların özgün porselenleri ortaya çıktıYaklaşık 1050-1150 arasında üretilen ilk dönem düz Korya seladonları "esrarlı " yeşilimsi mavi renkleriyle Song dönemi Çinlilerince "dünyanın 10 güzelliğinden biri"sayılıyorduİzleyen yüz yıl (1150-1250) içinde ortaya çıkan dolgu bezemeli seladonlarsa bir Kore buluşuyduve 15yüzyıla değin yalnız bu ülkede üretildiBu yöntemde porselen kap,deri sertliğine ulaşıncaya değin kurumaya bırakılıyordaha sonra üstüne çizilen desen siyah ya da beyaz hamurla dolduruluyorduBazen de desen yerine zemin oyularak hamurla dolduruluyorduKorelilerin Üç Krallık döneminde Çinlilerden öğrendiği sanılan lake işinde de kakma yöntemi kullanıldıKorya dönemi tunç işçiliğinin en incelikli ürünleri arasındaysa tapınaklarda tütsü yakmak için kullanılan kaplarla tunç aynalar sayılabilir


Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

Yİ DÖNEMİ (1392-1910)

Yi dönemi (1392-1910)Başkentin Seul"e taşındığı Yi döneminin başlarında Kore"de Budacılığın yozlaştığı,devlet dini olarak Yeni-Konfüçyüsçülüğün benimsendiği ve Ming hanedanı yönetimindeki Çin"le yakın kültür ilişkileri kurulduğu görülürSanatta da Korya döneminin aristokratik zarifliğinin yerini daha yerel bir estetik anlayışı aldı1592"de Japon komutan Toyotomi Hideyoşi"nin Kore"yi istilası birçok sanat yapıtının yok olması,çok sayıda porselen ustasının da Japonya"ya götürülmesiyle sonuçlandıArdından Mançu istilasına uğrayan ülkede yönetim güçsüzleşip sanatçılar korumasız kaldıysa da,Yi sanatının sayısız örneği gene de bugüne uluşabildiYi mimarlığının günümüze kalan önemli örnekleri arasında Japon istilası sırasında yanıp sonradan bir daha yapılan Kyangbok Sarayı ( Seul)Muvi-sa ,Kaisim-sa ve Pongcong-sa gibi tapınaklar sayılabilir




16yüzyılın sonuna değin Yi resmine An Kyan,Çoe Kyang ve Yi Sang-ça gibi sarayın resim dairesine bağlı profesyonel ressamlar egemen olduKuzey Song üslubunda manzara resimleri yapan saray ressamlarının dışında bir grup amatör ressam da çam,bambu,erik ağacı ve orkide resimleri yapıyorduDönemin ikinci yarısında ise Güney Çin Qing okulunun etkisi belirginleştiAma bir yandan Çin üslupları taklit edilirken bir yanda da özgün Kore üslubu arayışları başlamıştıÇo Sok"un resimleri Yu toplumunun hüznünü yansıtıyorÇang Sang düş ürünü Çin manzaraları yerine gerçek Kore manzaraları çiziyorduÇangSang gibi ustaların başlattığı ulusal üslup arayışı Kore yaşamından sahnelerin gerçekçi bir yaklaşımla remse aktarılmasına yol açtıKim Hong-do (Tatvan) tür resimlerinde alt sınıf insanların yaşamına yer veren ilk Koreli ressamdı19yüzyılın profesyonel ressamlarında Avrupa sanatının etkileri görülmeye başladıKısa ömürlü bir wenren ressamları grubunun önde gelen üyeleri ise Kim Çang-hi ile Çan Ki"ydi

Yi seramik ve porselenlerinde görülen en önemli gelişme,Korya döneminin sonlarına doğru kabalaşmaya başlayan dolgu bezemeli seladonlardan Punçang seramiklerinin doğması olduJaponya"da Mişima seramiği olarak bilinen bu kaplarda doldu bezeme etkisi çok daha kolay ve hızlı bir yöntemle sağlanıyorduDesen,kabın bütün yüzeyine ahşap ya da kilden bir kalıpla basıldıktan sonra deliklere beyaz hamur sürülüp fazlası alınıyor ve bütün bu işlem birkaç dakikada tamamlanıyorduBeyaz porselende en güzel parçalar Seul"ün güneyindeki Kyangcu atölyelerinde üretiliyorduama yüzlerce de yerel atölye kurulmuştu ve Konfüçyüs ayinlerinde yalnız beyaz porselen kullanılabiliyorduMing mavi beyaz porselenlerin benzerleriyse itha kobaltın pahalılığı yüzünden yalnız resmi izinle Kyangcu çevresinde yapılıyordu

ÇAĞDAŞ DÖNEM

Çağdaş dönem,19yüzyılın sonlarında Kore"de Batı sanatının etkisi duyulmaya başladı1900"de Taksu Sarayının tasarımını bir İngiliz mimar yaptı1899"da Hollandalı bir sanatçının kralın ve veliahtın yağlıboya portrelerini yapmakla görevlendirilmesi geleneksel saray ressamlarını gücendirdiyse de bu yeni sanat özellikle Japon işgalinden (1910-45) sonra yaygınlaştıJaponya"da yağlıboya çalışan Koh Hui -dong da ülkesine döndüğünde bu uğraşı yüzünden alay konusu oldu ve geleneksel resme dönmek zorunda kaldıAma daha sonra yağlıboya resim öğrenimi görmek için birçok Koreli Tokyo"ya gittiJapon işgali boyunca Kore resmine egemen olan izlenimci akademik üslubun önde gelen temsilcileri Yi Çong-u,To Sangbong,Kim insung ve Pak Tuksun"du1960"ların başına değin de hükümetçe Seul"de düzenlenen yıllık sergilerde bu üsluptaki yapıtlara yer verildiBu tarihte Kim Fanki,Yu Yagguk ve Kvon Ok-yan gibi ressamların girişimiyle hükümet sergilerinde soyut sanat için ayrı bir bölüm oluşturuldu


Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

JAPONYA






Japon,Takımadaları Neolitik Çağdan beri Doğu Asya kültürünün etkisindeydiJapon birliği İS4yüzyılda Honşu Adasındaki Kinki çevresinde oluştuBudacılığın ve saray kültürünün benimsendiği 6yüzyıl ile 19yüzyıl arasında Japonya Çin kültürüyle beslendiÇağdaş Dönem Japon sanatında ise Batı"nın belirgin etkisi olduJaponların yabancı kültür öğelerini özümsemeye yatkın olmaları ,taklikçi bir halk olarak görülmelerine bile yol açmıştıAma aldıkları üslup ve teknikleri sindirip uygulayarak kullandıklarından bunları Japonlaşmış biçimlerini de özgünüyle birlikte ortaya koyuyorlardıBöylelikle doğan üslup karşıtları,bir yandan kültürel etkinin güçlülüğünü ,bir yandan da Japon yaratıcılığını gösteriyorduGenelde Japon görsel sanatçıları yılın ve günün değişik zamanlarındaki görünümlere karşı çok duyarlıydılarAnlatımları açık ve içten ama idealize edilmiş olurduGüçsüz insanlara ,küçük ve geçici günlük olaylara ilgi duyarkonularını çoğu zaman edebiyattan alırlardı

Tarihöncesinden 6yüzyıla Japonya"da hem ilk Neolitik Çağ kültürü,hem de bu kültürün seramik ürünleri comom adıyla anılırBu ad,kap yapımında ya da bezenmesinde kullanılan ve hamurun avuç içinde yuvarlanmasıyla oluşturulan silindirik bantlardan gelirComon dönemi (İÖ y5000-2500) bulunan parçaların biçim ve bezemelerine göre üç yada beş alt döneme ayrılırEn eski comon parçaları sivri tabanlı,derin çanaklardıDaha sonra bunların tabanı düzleştiYiyecek saklamak ve adak sunmak için yapılan değişik biçimli kaplarda bezeme amacıyla heykelcikler ( örnkulp olarak birbirine dolanmış yılanlar ) kullanıldıİzleyen alt dönemde siyah renkli cilalı parçalar büyük bir olasılıkla gri renkli Çin seramiğinin etkisinde yapılmıştıKil figürlerin (dogu) ve maskelerin (domen) sayısı özellikle Comon döneminin ortalarında ve sonlarında çok arttı

Comom dönemini izleyen Neolitik Yayoi döneminde ( İÖ y250-İS 250) kapların hem biçimleri hem de yapım yöntemleri değişti(bakYayoi kültürü)Erken Yayoi bezemeleri bıçak çizgileriyle oluşturulmuş daha sonra tarak izi bezemelere yer verilmiş son dönem Yayoi kaplarında ise bezeme tümüyle kalkmıştıYayoi kapları genellikle dörtlü takımlar halinde yapılır,saklama ,pişirme ve servis kapları aynı biçimde olurduDönemin ortalarında Çin"in etkisiyle Kalkolitik Çağa girdiği görülen Japonya"da ilk demir ve tunç eşya da Orta ve Son Yayoi döneminde ortaya çıktıBunların en önemlileri tunç çanlardı(dotakul)


TÜMÜLÜS ( KOFUN) DÖNEMİ





Japonya"da tümülüs ( kofun) dönemi (250-500) tarih çağlarının eşiği olarak kabul edilirİmparator Nintoku"nun Osaka"ya bağlı Sakai "deki anahtar deliği biçimli anıtsal mezarı bu dönemden kalmadırBugünkü imparatorluk ailesinin ataları olan Yamato soyunun bu dönemde neredeyse bütün Japonya"da denetim sağladığı da görkemli kofun"lardan anlaşılmaktadırMezarlarda bulunan metal eşyanın çoğu Çin ve Kore yapımıdırHer ikisi de çarkta yapılan günlük Haci seramikleriyle törenlerde kullanılan Sue seramikleri bu dönem yaşamının gerekleriydiPişmiş topraktan hanival heykelleri ise yalnızca mezarlar için yapılırdı4yüzyıl haniva"ları silah,kişisel takı ve eşya biçimindeydiDaha sonra hayvan,özellikle de at heykelleri yapıldı5-6 yüzyıllarda ise her yaş ve cinsten insanları yansıtan haniva"lar ortaya çıktı6yüzyılda Budacılığın etkisiyle ölüleri gömme yerine yakma geleneğinin benimsenmesi hem kofun"ların ,hem de bu mezarlar için yapılan haniva"ların önemlerini yitirmesine yol açtı

Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

ASUKA DÖNEMİ







Asuka dönemi ( 552-645)Yerel Şinto dininin yaygın olduğu Japonya"da Budacı"lığın resmen 538-552 arasında girdiği kabul edilirİlk Japon Buda heykeli 538"de Kuratsukuribe Tasuna tarafından İmparator Yomei için yapıldı588"de Asuka"da yapımına başlanan Hoko-ci de ilk büyük Budacı tapınağıydıTapınakların ana binasında Budacılığın hangi mezhebi için yapıldığını gösteren heykeller bulunurduBunların günümüze ulaşan en eski örneği Horyuci"deki tunç Şaka üçlüsüdürKuratsukuri Tori sağında ve solunda iki bodhisattva ve Buddha Şakyamuni"den oluşan bu heykeller grubuyla dönemin üslubunu belirlediBirkaç örnek dışında ,Nara dönemine değin en azından yüz ifadelerinde ve giysi kıvrımlarında Tori üslubuna bağlı kalındıResim ve dekoratif sanatlarda ise göçmen ustaların etkisiyle Çin ve Kore sanatına benzeyen yapıtlar ortaya çıktı


NARA DÖNEMİ (645-794)

Nara Dönemi ( 645-794)Çin örnek alınarak yönetimde köklü değişikliklerin yapıldığı Nara döneminin başında imparatorlar gene Asuka"da oturuyordu694"te kurulan başkent Fucivara ( bugün Kaşihara ) tümüyle Tang başkenti Chang"an örneğine göre yapılmıştıBudacılık ulusal din haline geldiTapınaklar "aile" tapınağı olmaktan çıktıimparatorun desteğiyle gerçekleştirilen ulusal projelere dönüştüErken Nara dönemi (645-724)resim ve heykelleri de etkileyici ve Tang döneminin başlarındaki Budacı sanatını çağrıştıran bir üslupta yapılmıştıHoryu-ci"de 1949"daki yangından kurtulan 20 kadar küçük duvar resmi ve yanan resimlerin fotoğrafları Erken Nara resmi konusunda bilgi verirBirkaç büyük boy heykel örneğinden başka çok sayıda da tunç ve kil heykelcik günümüze ulaşmıştırBunların ve dönemin metal işçiliğinin en güzel örnekleri gene Horyu-ci"nin Taçibana tapınak yapısındadır

Çin modelinin yerleştiğini gören Fucivara "daki imparator ve çevresi ,merkezi yönetimi daha da güçlendirmek için başkenti Nara"ya ( Heico) taşıdılar(710)Nara da Chang"an örnek alınarak kuruldusaray ithal ya da taklit Çin eşyasıyla döşendiimparatorun kişisel ya da resmi kullanımı için neredeyse bir sanat hazinesi oluşturulduİmparatorluk hazinesinin saklandığı Todai-ci Şosoin"deki yaklaşık 9 bin parça eşya arasında ,Nara döneminin sonlarındaki (724-794) saray yaşamını çok iyi yansıtan yapıtlar da yer alırEn güzel parçaların çoğu da Silla ya da Tang yapımıdır

Yeni başkentte imparatorun koruması altında gelişen Budacı sanatın en önemli örneklerinden biri Yakuşi-ci"deki üçlü heykel grubudurOturan Yakuşi"yle ( Bhaishacyaguru) ayaktaki Nikko ( Suryaprabha) ve Gakko ( Çandraprabha) heykellerinden oluşan bu yapıtta Nara dönemi Budacı heykel üslubu kusursuzlaşmıştıİmparatorun emriyle ülkenin bütün illerinde kurulan tapınakların en görkemlisi Todai-ci ise,Budacılığın ulusal din ve egemen sanat olarak ulaştığı düzeyi gösteriyorduTapınaktaki resimlerle parlak tunçtan ve kanşitsu ( kuru lake) tekniğiyle yapılmış heykeller yapı kadar görkemli ve incelikliydiBu dönemden günümüze kalan bir başka önemli tapınak gene Nara"daki Toşodaici"dirTapınağın kurucusu,753"te Japonya"ya gelen Çinli keşiş Gancin"di( jİANZHEN)



Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

HEİAN DÖNEMİ

Heian Dönemi ( 794-1185)japonya"nın Tang imparatorluğu"na benzemeye çalıştığı Nara döneminin sonunda,benimsenen model ile var olan Japon toplumu arasında karşıtlar oluştusanatta da bir durgunluk yaşandıYeniden yapılanma amacıyla imparator Kammu,başkenti bu kez Heiankyo"da ( Kyoto)ama gene Chang"an"ı örnek alarak kurdurduBudacılığın devletten ayrılması tapınakların Nara dönemindeki önemini yitirmesine yol açtıİmparatorlar herkesin anlayabildiği Nara dönemi Budacılığı yerine Tendai ve Şingon gbi içrek Budacı mezhepleri desteklemeye başladılarHeian dönemi başlarında (749-897) sanat da bu mezheplerin etkisindeydiŞingon görüşünü yansıtan mandara ( bakmandala)resimleri ve tahtadan oyulmuş gizemli görünümlü heykeller hep bu yeni yaklaşımın ürünüydüBu dönem heykellerinde kullanılmaya başlayan ahşap 9yüzyılın sonlarında içiboku (tek ahşap blok)yöntemine yol açtıve çeşitli gelişmelerle bu ,Edo dönemine değin Japon heykelinin ana malzemesi olarak kaldıTang üslubunun egemen olduğu Heian dönemi başlarında sarayda ayrıcalıklı bir konum edinen Fucivara ailesinin üyeleri Heian döneminin ikinci yarısında imparator naipliğine ( sesşo) yükseldilerFucivara dönemi adıyla da bilinen bu dönemde Fucivaların lüks yaşamına uygun,şinden-zukuri üslubu olarak anılan bir konut ve bahçe mimarlığı ortaya çıktıİç mekanların bölmek için kullanılan panolar da dindışı bir resim geleneğinin hızla gelişmesine yol açtıBaşlangıçta içrek Budacı öğretinin bir parçası olan Arı Toprak Budacılığını benimseyen soylular,büyük boyutlu aile tapınakları yaptırdılar

Kyotodaki Hocco-ci bunların en görkemlisiydiBu tapınaktaki Coço tarafından yapılan Amida ( Amitabha) heykeli,Heian döneminin sonuna değin süren üslubu belirlediYönetimi Fucivaralardan devralan İnsei (emekli ya da münzevi imparatorlar) döneminde (1087-1192)Arı Toprak Budacılığı sarayda daha da etkili olduBir belgeye göre imparator Şirakava döneminde 5470 dinsel konulu resim,172 coroku (5 mboyunda) heykeli 3150 gerçek boyutlu,2930 küçük heykel,21 pagoda ve 446630 pagoda biçimli anıt yapıldı

Heian döneminin başında soyluların Çin edebiyatıyla ilgilenmesi Çin karakterlerinin ( kanci) kullanıldığı yazı sanatının da önem kazanmasına yol açtıKaligrafide bir yandan da Çin karakterleri kısaltılarak her hecenin bir karakterle gösterildiği Japon kana karakterleri ortaya çıktıKana karakterleriyle vaka"ların (31 heceli japon şiiri)yazıldığı sayfalar inceden inceye süslendi

Saray çevresindeki kadınlar 10yüzyıldan sonra günlük,deneme,tarih ve öykü türünde düzyazı örnekleri verdilerKana bu tür yazıya uygun düştüğünden annamoci ( kadın yazısı) adıyla anılır olduMetinlerin süslemeleri de gene narin ,simgesel bir üsluptaydıOnna-e (kadın üslubu) denen bu üslup ile örneğin duvar resimlerinde kullanılan daha somut,betimleyici otoko-e (erkek üslubu) birlikte,Japon resim üslubunu ( Yamato-e) oluşturuyordu10yüzyılda Yamato-e tam anlamıyla Japon resminin doğuşu oldu






Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

KAMAKURA DÖNEMİ

Kamakura Dönemi ( 1192-1333)Savaş ağalarının güçlenmesi,bu dönemde silah,zırh ve miğfer süslemelerinin önem kazanmasına yol açtıAileler arası savaşta yanan tapınaklardan Todai-ci ve Kofucu-ci onarıldıonarım sırasında eklenen yapılar Güney Song hanedanının Zen üslubndaydıKamakura dönemi yapılarında kullanılan üç üslup Zen etkisindeki enciku-yo geneneksel va-yo ve Çinli Zen Üslubunun taklidi olan kara -yo idiHeykeldeyse Unkei Heian döneminin sonlarındaki Coço üslubundan daha gerçekçi bir anlatıma yöneldigüçlü,erkeksi,dinamik heykeller yaptıGerçekçilik eğiliminin etkisiyle Budacı ressamlar da (e-busşi) canlı,doğal renkler kullanmaya ,yaşam dolu ,hareketli betimlemeler yapmaya başladılarKamakura döneminin ortalarında ise Budacı resimde gerçekçilik eğilimi,inanç yayma amacıyla bir tür bezeme aşkına dönüşmüştüDindışı resimde görelen gerçekçi eğilim,Fucivara Takanobu gibi usta saray ressamlarının yaptığı portrelere yansırEdebi metinler için süslemelerin yapıldığı emaki"ler ( resim ruloları) de dönemin gerçekçi ruhuna uygunduBudacılığın çeşitli öykülerinin resimlenmisi için de kullanılan bu rulolar,geleneksel Şinto dininin sistemleştirilmesinden sonra Şinto tapınaklarında üretilmeye başladıŞinto ile Budacılığın uzlaştırıldığı honçi-suicaku inancını yansıtan çok sayıda Kamakura dönemi resmi günümüze ulaşmıştır

MUROMAÇİ DÖNEMİ






Muromaçi Dönemi ( 1338-1573)Önemli görevlerde bulunan savasçıların Kyoto"da oturmaya başladığı bu dönemde Zen kültürünün etkisi arttıÇok katlı bir yapı türünün eklendiği Zen tapınaklarında başkeşişler için yapılan hoco"ların bahçeleri Zen düşüncesinin simgesiydiBudanmış ağaç,kum ve taşla oluşturulan kare sansui ( kuru manzara)adlı bu bahçelerde suya yer verilmezdiTapınaklarda ortaya çıkan Zen üslubu dindışı yapılarda da uygulanmaya başladı1394"te Şogun Aşikaga Yoişimitsu"nun yaptırdığı villa bunun ilk örneğiydiSavasçı yaşamına daha uygun olan bu çok yapılı konut mimarlığı,önceki aristokrat şinden zukuri üslubundan farklı olarak şuden ( asıl oturulan ev)üslubundaydıEvler Çin"den getirtilen eşya ve resimlerle donatıldıOturma odasının döşenmesi için belirlenen kumaşlar,pano ve sürme kapılardaki resim üslubunu da etkilediBöylece sanatta bir savaşçı üslubu ortaya çıktı

japon Zen Budacılığı,Kamakura döneminden başlayarak Çin'deki tapınak sistemini ve yaşamını taklit ettiEvlerde olduğu gibi tapınaklarda da karamono'nun ( Çin eşyası) toplanması,Japonyada"ki Çin sanat yapıtlarını içeren büyük koleksiyonların oluşmasına yol açtıTapınaklar Kiçizan (Minço) gibi rahip-ressamların yetişmesi açısından da önemliydiSuiboku-ga üslubunun yerleşmesini sağlayan bu sanatçıların amacı Çin sanatının düzeyine ulaşmaktıZen rahiplerinin geliştirdiği suiboku-ga"dan savaşçı sınıfa uygun dindışı bir üslup doğduYamato-e geleneğinde ise Tosa ailesi Muromaçi dönemine egemen olduTosa okulunun Muramaçi resmine önemli bir katkısı da portre resmi alanındaydı



Kaynak:AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir