Akad Sanatı - Sargonların Yaptırdığı Sarayların Kalıntıları

Akad sanatı - Sargonların yaptırdığı sarayların kalıntıları

Mezopotamya'da Akad Krallığı döneminde gelişen sanattan günümüze Sargonların yaptırdığı sarayların kalıntıları dışında pek bir şey kalmamıştır

Başkent Akad'ın yeri bile hâlâ bilinmemektedir Akadların fırınlanmamış kiremitten (büyük döşeme taşlarının kenar uzunluğu 50 sm'yi bulur) oluşan yapılarıyla ilgili bütün bilgiler, Teli Brak'taki büyük Naram Sin sarayına dayanır

Ayrıca, Gutiler de Akad uygarlığından çok büyük ganimetler götürmüşler, böylece Akad sanatının birçok örneği Sus kentinde de ortaya çıkarılmıştır Ancak yakın dönemde bilgi edinilebilen Akad sanatı, aşağı yukarı bütünüyle heykelciliğe ve taş oymacılığına dayanır

Kralın kahramanlıklarını övmek için yapılmış dikilitaşlar Akad sanatının evrimini ortaya koyar En güzel örneğini Sargon dikilitaşının (Paris, Louvre Müzesi) oluşturduğu birinci dönemde, Sümer sanatının etkisi görülür

Ağların içine kapatılmış düşmanlar, akbabalar, başıboş askerler, dönemin en çok işlenen konularıdır Bir sonraki döneme özgü anıtların tarihi, silah donatımında yapılmış değişiklikten ötürü (ok ve yay, mızrağın yerini almıştır) kolayca, saptanabilir

Akad sanatı - güneş tanrısı Şamaş'ın kenti Sippar'da, Naram Sin dikilitaşı Ayrıca, daha büyük bir yapım özgürlüğü ve kişilerin sayısında bir azalma görülür Bu yenilenmeyi en iyi gösteren anıt, Sargon kralının Lulubilere karşı kazandığı zaferin anısına güneş tanrısı Şamaş' ın kenti olan Sippar'da dikilen, Naram Sin dikilitaşıdır
Bu anıtta görüntüdeki canlılık,çizimdeki incelik, kabartmalardaki ustalık yeni ve özgün bir üslubun doğduğunu gösterir Ninova'da bulunan kıvrık sakallı baş heykeli gerçekten Kral Sargon' un heykeliyse, bu yeni üslubun Sargon'un tahta çıkmasından hemen sonra, tunç heykel yapımıyla birlikte başladığı söylenebilir

Öte yandan, taşa oyulmuş birkaç baş heykelinin (sözgelimi Chicago Müzesi'ndeki türbanlı erkek başı; Louvre Müzesi'ndeki, Bismaia ve Lagaş'ta bulunmuş iki kadın büstü), daha önceleri Sümerlerde görülen adaklarla ilgili heykelciliğin örnekleri olduğu sanılmaktadır

Akadların silindir biçimindeki mühürleri

Akadların silindir biçimindeki mühürleri

Yapılışlarıyla ve ele aldıkları değişik konularla dikkati çeker Gerçekten Akadların mühürlerinde, Sümerlerin törenlerindeki şölen sahnesinin yerini mitolojiden kaynaklanan anlatılar almış ve
Sami tanrılarının serüvenleri sergilenmiştir:
Güneş tanrısı Şamaş;
ay tanrısı Sin;
aşk ve savaş tanrısı İştar
(bu tanrılar Sümerlerin Utu-Babbar, Nannar ve İnanna tanrılarıdır)

Akadlar -akad - agade - babil ülkesinin kuzeyi - krallık kenti


Akad ya da Agade sözcüğü, hem Babil ülkesinin kuzeyini, hem de Î Ö III bin yıldaki bir krallık kentini belirtir

Bu kentin kalıntıları henüz bulunmadığı gibi, yeri de tam olarak bilinmez (Bağdat'ın güneyinde olduğu sanılmaktadır)

Pers dönemine kadar Akad, aralarında belli bir birlik olmasına karşın Sümer ülkesinden ayrı kaldı:
Her iki ülkeyi yöneten hükümdarlar Sümer ve Akad kralları unvanını taşıyorlardı
Mezopotamya'da birbirini izleyen sülaleler arasında en az bilineni Akad sülalesidir
Yıkıntılar bulunmaması nedeniyle Akad konusundaki bilgiler, ÎÖ II ya da III binyıllardan kalan yazıtlara ve belgelere dayanır
Hükümdarlık sürelerini belirlemenin olanaksızlığına karşın, Akad sülalesinin ÎÖ 2325-2160 yılları arasında egemenlik kurduğu söylenebilir

Akad kenti Sargon tarafından kurulan imparatorluğun merkeziydi Akad kenti, 2350'de Sargon tarafından kurulan imparatorluğun merkeziydi
Sargon, bir din görevlisi olduğu için çocuk büyütme hakkı bulunmayan annesi tarafından sazdan bir sepet içinde Fırat ırmağına bırakılmış, bir su taşıyıcısı tarafından bulunup büyütülmüştü Yoksulluk içinde bir çocukluk dönemi geçirdikten sonra, subay oldu Son Sümer kralını yenerek iktidarı ele geçirdi ve Akdeniz kıyılarından Elam'a kadar uzanan bölgeyi egemenliği altına aldı

Böylece Mezopotamya'da ilk birlik sağlanmış oluyordu Sargon'un oğulları Rimuş ve Maniştusu ile torunu Naram Sin de, Sargon kadar bilge, Sargon kadar savaşçı krallardı Yönetimleri süresince, Sümerlerin yerleştirdiği din ve iktisat geleneklerine bağlı kaldılar
Akadlarm silindir biçimindeki mühürleri bu açıdan ilgi çekicidir:

Üstlerindeki deniz, balık, saban ve gemi resimleri, iktisat ve tarımdaki gelişmeleri belirttiği gibi, Sümer geleneklerine duyulan saygıyı da gösterir Öte yandan, Gılgamış ve Enkidu adlı efsane kahramanları da edebiyatta ve resimde yoğun bir biçimde işlenmiştir Ne var ki, bu refah dönemi çevredeki yabancı halkların dikkatini çekti ve sonunda hem Sargon sülalesi, hem de Akad imparatorluğu, doğudaki dağlardan geldikleri sanılan yağmacı Gutilerin istilasıyla yerle bir edildi
__________________

Akad İmparatorluğu uygarlık tarihinde derin izler bıraktı


Akad İmparatorluğu, uzun sürmemesine karşın, Sargonların edebiyata ve yasalara verdikleri önem nedeniyle, uygarlık tarihinde derin izler bıraktı

Bilinen sami dillerinin en eskisi olan akadca, Sargon'un iktidara gelmesiyle, sümercenin yerini almıştı Sümerlerin kullandığı, zamanla Batı Asya'daki çeşitli dillere uygulanan çivi yazısıyla yazılan bu yazı, her biri çok sayıda değer içeren üç yüz işaretten oluşuyordu; sistemi son derece karmaşıktı Babillilerin ve Asurlularm etkisi altında kalan bütün Batı Asya ülkelerinde, Perslerin istilasına kadar (VI yy) akadca konuşuldu, ayrıca o dönemde, akadca, Mısır'ın da içinde yer aldığı bütün Yakındoğu ülkelerinde resmî siyaset dili olarak kullanıldı: Amama arşivlerinde bulunan ve firavunların yazışmalarını içeren ünlü tabletler akad diliyle yazılmıştır