Alanya Kalesi Çalışmaları

İçkale-Kilisenin Güneyinde Yapılan Çalışmalar:

İçkale'nin batı kesiminde, Tonozlu Koğuş (TG1) ile Ön Avlu'nun arasında yer alan Kilise yapısı, bugünkü haliyle çeşitli dönemlerde müdahalelere uğramış bir bina karakteristiğii Hellenistik döneme kadar inen ve Roma çağında da kullanılmış bir tapınağın temelleri üzerine inşa edilmiş olması muhtemeldir Hâl-i hazırda, harap bir durumda günümüze ulaşabilmiş olan kilise yapısı, Akdeniz'de hayli yaygın olan trikonkhos tipinde inşa edilmiş Latin haçı formunda bir plana sahiptir Naosu oluşturan kare planlı orta bölümünü pandantiflerle geçilen bir kubbe örtmektedir

Kubbe, yuvarlak kemerli pencere ve sağır nişlerin nöbetleşe çevrelediği bir kasnağa oturmaktadır Kubbe yükü, kuzey - güney yönünde birer yarım kubbeyle, doğu-batı aksında ise beşik tonozlarla karşılanmıştır Pandantif ve yarım kubbelerin iç yüzlerinde İncil'den alınmış çeşitli ikonografik sahnelerin işlendiği freskler hâlâ seçilebilmektedir Zamanla yıkılan tonozların yerine, doğu tarafında desteksiz kalan kubbe yükünü karşılamak amacıyla, 1950'li yıllarda, bugün hayli çirkin bir görüntü arz eden birer beton ayak yapılmıştır Aralarında yer yer tuğla kırıklarının da kullanıldığı kaba yonu ve moloz taş duvar örgüsüyle inşa edilen binaya, biri batı diğeri de kuzey cephesinde yer alan iki kapı ile girilmektedir


Planı, inşaat tekniği ve strüktürel elemanlarının durumuna bakılarak, şimdiki yapının bir bölümünün 12-13 yy'lara kadar inen bir geçmişi bulunduğu varsayılabilir Bu bağlamda, İçkale'deki Selçuklu Sarayı'nın inşaatı ve kullanımı sırasında da, muhtemelen Capella Palatina olarak işlev görüp yerinde korunduğu anlaşılan binanın, bilemediğimiz bir tarihte tahrip olarak mevcut kalıntıları yeniden değerlendirilmek suretiyle çok daha geç bir tarihte (18-19yy?) bugünkü görünümüne kavuşmuş olduğu iddia edilebilir Bu nedenle, eski bazilikanın yan neflerini ortaya çıkartmak ve binanın inşaat aşamalarını tespit edebilmek için sözkonusu alanda kazı çalışmalarına başlanmıştır


göstermektedir Nitekim, mevcut kalıntıların durumuna bakılarak, vaktiyle burada, şimdiki yapı alanı sınırlarının dışına taşan üç nefli bir bazilikanın bulunduğu iddia edilebilir Sözkonusu yapının, kentin akropolü niteliğindeki bu kesimde, geçmiş Çalışmaların, binanın hergün yüzlerce turist tarafından ziyaret edildiği gözönünde bulundurularak, nisbeten geçici koruma altına alınabilecek güney cephesi boyunca sürdürülmesi düşünülmüş; hâl-i hazırda etrafı duvar kalıntılarıyla çevrili güney bölümünde işe başlanarak -015 m derinliğe kadar yüzey toprağı atılmıştır Sözkonusu tabakada sırlı-sırsız seramik parçaları ve çini kırıkları ele geçirilmiş; bu arada tek sıra taş dizisi halinde örülmüş bir duvar halinde kuzey-güney yönünde uzanarak mekânı iki bölüme ayıran muhdes bir seki ortaya çıkartılmış; sekinin güney-batısında da, çoğunlukla ağız ve dip parçalarından oluşan yoğun miktarda cam eşya kırıkları ile karşılaşılmıştır

Çalışmalar ilerledikçe, mekânın içini dolduran moloz arasında bol sayıda kiremit parçaları ile mekânın batı bölümünde ve -041 m kotunda mevzi bir yangın tabakasına rastlanmış; bu tabaka arasında 1225 tarihli bakır bir Selçuklu sikkesine de tesadüf edilmiştir -045 m kotuna ulaşıldığında, mekânın kuzey-doğu ve güney-doğu köşelerinde şaplı bir zeminle karşılaşılmıştır Döşemenin büyük ölçüde tahrip olarak ortadan kalktığı kesimlerde, moloz döküntünün ve kiremit parçalarının çıkmaya devam ettiği görüldüğünde, alt kottaki durumu aydınlatabilmek için mekânın ortasında bir sondaj yapılarak mevcut durum tesbit edilmeye çalışılmıştır

-105 m kotuna kadar sürdürülen bu çalışma sırasında, hayvan kemikleri, bir kurşun ağırşak, bir ok ucu ve bazı seramik parçalarına rastlanmış; ana kayaya ulaşılması ile sondaj durdurulup mekân temizlenerek çalışmalara son verilmiştir Çalışmalar, kilisenin inşa edildiği tarihlerde büyük ölçüde ortadan kalktığı anlaşılan bazilikanın, hiç değilse güney kanadının, geç dönemlerde bir konutun müştemilâtı haline

dönüştürüldüğünü gösterdiği gibi, hâl-i hazırda, apsisin dış yüzünde kuzey ve güney istikametine doğru uzanan ve bu haliyle ilk anda kilisenin iki köşesinde pastoforion işlevi gören diakonikon ve prothesis mekânlarının bulunduğunu akla getiren duvar kalıntılarının da, kilise inşa edildiğinde ortadan kalkmış olduğu anlaşılan bazilikanın kuzey ve güney neflerine ait olduğunu ortaya koymuştur Bu bağlamda, bazilikanın güney nefinin sınırlarını tesbit etmek ve hâl-i hazırda doğu-batı istikametinde uzanan duvarına güney yönünden bitişen kalıntıların mahiyetini aydınlatmak amacıyla bu kesimde de bir çalışma gerçekleştirilerek -035 m kotuna kadar inilmiş; tek renk sırlı turkuaz levha ve sıraltı çini fragmanları ile bazı cam, çivi ve form vermeyen seramik parçalarına rastlanmıştır Alanın batı kesiminde, tanımlanamayan ve fakat geç devirlere mâledilebilecek bir konuta ait olması muhtemel bazı duvar parçaları ile hayli sert harçlı zeminle karşılaşılmış; bu kesimde temizlik ve belgeleme çalışmaları yapılarak bütün alan geçici koruma altına alınmıştır

Kilise'nin Doğusu, İçkale Kapısı ve "Tonozlu Koğuş" Arasında Yapılan Çalışmalar:
Çalışmalar, İçkale'yi doğu kenarı boyunca sınırlandıran sur duvarının kuzey yarısına içten eklemlenmiş; bazı yayınlara "Tonozlu Koğuş" olarak geçen ve kazısı 2001 yılında tamamlanan binanın (TG 1) güney ucu ile kilise apsisi ve İçkale Kapısı'nın kuzey yüzü arasında kalan sahada gerçekleştirilmiştir Yüzeyde kırıklar halinde sırlı-sırsız seramik parçaları ve birkaç çiviye rastlanmıştır -020 m kotuna inildiğinde, İçkale Kapısı ile sur duvarı arasında kalan alanda, 30x30x7 cm ölçülerinde kare tuğlalardan oluşan bir döşeme kalıntısı ortaya çıkartılmıştır Düzensiz bir şekilde yayılan ve büyük ölçüde tahrip edilmiş döşemenin kuzey istikametine doğru devamı izlenememiştir Aynı kotta, sur duvarının güney-doğusunda, 90 x 60 cm ölçülerinde ve tuğlaların dik olarak yerleştirilmesiyle oluşturulmuş bir ayağa da rastlanmıştır

Çalışmalar kuzey yönüne doğru devam ettirildiğinde, tuğla döşemenin yerini harçlı bir zeminin aldığı görülmüş; bu arada sur duvarına bitişik olarak ikinci ve nihayet bunun da kuzeyinde yine bir üçüncü tuğla ayak da ortaya çıkarılmıştır Gerek moloz döküntünün devam etmesi ve gerekse TG 1'in girişi ile arasındaki kot farkı nedeniyle, her iki tuğla ayağın arasında kalan bölümde çalışmalar yoğunlaştırıldığında tonozlu bir yapı kalıntısı ile karşılaşılmıştır

Kazısı sırasında bu kesimde, hayvan kemikleri ile muhtelif teknik ve dekorlarda çini ve seramik parçaları ele geçirilmiştir Sözkonusu mekânın -155 m kotunda zemini bulunmuş; sözkonusu zeminin doğu istikâmetine doğru 30 cmlik bir eğim yaptığı da tesbit edilmiştir Mekânın kuzey-doğu duvarında ve zemine yakın bir konumda yer alan dikdörtgen açıklık, burasının vaktiyle foseptik olarak işlev gördüğünü ve açıklığın esasen TG1'e doğru uzanan bir pis su deliği olduğunu, bir kanal vasıtasıyla kuzeydeki TG1'e uzandığını ortaya koymuştur

Nitekim 2001 yılı çalışmaları sırasında, sözkonusu kanalın TG 1 içinde de devam ettiği anlaşılmıştı Tonozlu mekânın zemin temizliği çalışmaları sırasında çoğu bozuk durumda 8 bakır sikke ele geçirilmiş; bu arada, mekânın güney ve batı duvarlarını tahrip ederek uzanan bir pik boru da ortaya çıkartılmıştır Sözkonusu borunun, 1950'li yılların ortalarında, İçkale'deki sarnıca temiz su getirmek üzere Alanya Belediyesi tarafından döşendiği yaşlılarca hâlâ hatırlanmaktadır Ne yazık ki, bu işlem sırasında tonozlu mekânın güney ve batı duvarları tahrip edildiği gibi örtünün bir bölümü ortadan kaldırılmış; bu arada bütün tabakalar da altüst edilmiştir

Tonozlu Galeri (Tg3)'de Yapılan Çalışmalar:


İçkale'yi güney yönünde sınırlandıran sur duvarının bir bölümünde 2002 yılında yapılan çalışmalara 2003 yılında da devam edilmiştir Bir önceki yıl açığa çıkartılan ve sur duvarına paralel olarak uzandığı anlaşılan taş ayak kalıntılarının kuzey bölümünde yapılan çalışmalar sırasında, dağınık halde çini, sırlı ve sırsız seramik parçaları, bir tanımsız metal parça ve I Keykubat dönemine ait bozuk durumda bir bakır sikke ele geçirilmiş; yüzeyden -080 mde yerli kayaya rastlandığında çalışmalar sona erdirilip, sözkonusu alan belgelenerek geçici koruma altına alınmıştır