Aya Irini (Yunanca Hagia Eirene "Tanrısal Barış")

AYA İRİNİ

Aya irini (Yunanca Hagia Eirene"Tanrısal Barış")AYAİRİNİ olarak da yazılırİstanbul'da Sultanahmet semtinde,Ayasofya'nın yakınında,onunla çağdaş Bizans kilisesiYapı ilk kez IVyüzyılda İmparator Constantinus zamanında yapıldı532'deki Nika Ayaklanması sırasında Ayasofya gibi o da yandıİmparator İustinianos'un Ayasofya ile birlikte yeniden yaptırdığı Aya İrini,zaman içinde çeşitli yangın ve depremlerden zarar görüp onarılarak günümüze ulaştıİstanbul'un fethinden sonra başka Bizans kiliseleri gibi camiye çevrilmeyerek çeşitli ganimet ve silahların saklandığı bir depo gibi kullanıldı(Cebehane)IIMehmed'in (Fatih) yaptırdığı (bugünkü Topkapı Sarayı'nı çevreleyen)Sur-ı Sultani'nin içinde kaldıIIIAhmed döneminde içindeki silahlar düzenlenerek Darü'l -Esliha adıyla bir tür askeri müzeye çevrildi(bakAskeri Müze)Bu müze 1875'te Çinili Köşk'e taşındı1908'de yeni bir askeri müzenin kurulması için Aya İrini de çeşitli tarihsel malzeme depolandıDaha sonra açılan bu müzenin eşyaları ,IIDünya Savaşı çıkınca,koruma amacıyla 1940'ta buradan taşındıBir süre boş kalan Aya İrini bugün 1973'ten beri süren Uluslararası İstanbul Festivali kapsamında konser salonu olarak kullanılmaktadır1983'te açılan Anadolu Medeniyetleri Sergisi'nin bir bölümü de burada düzenlenmiştir

Aya irini 32 m x 57 m kenarları olan dikdörtgen planlı,bu dikdörtgenin uzun ekseni üstünde yer alan iki kubbenin örttüğü bir yapıdırApsise yakın olan kubbeyi dört büyük ayak taşırSağda ve solda bu ayakların aralarında birer sıra üstünde yerleştirilmiş İon başlıklı dörder sütun,ana mekanı çok geniş bir orta nefle iki tane dar yan nefe ayırarak bir bazilika plan şeması oluştururYan neflerin üzerinde ve geride birer geleri katı vardırApsise yakın kubbe,ayaklara oturan dört tane enli kemerin taşıdığı bir kasnağın üstünde yükselirÇapı 15 mdöşemeden yüksekliği 35 m'dirKubbe kasnağı ,bazısı örülerek kapatılmış 20 pencere ile delinmiştirBunun arkasında yer alan ikinci kubbe ,uzun ekseni yapı eksenine dik bir elips biçiminde ve daha basıktır



Dışarıdan üç kenarlı olan apsis nişi,içeriden yarım daire planlıdır ve üzeri bir yarım kubbeyle örtülüdürYarım kubbenin içinde İkonaklazm döneminden (726-843) kalma büyük bir haç figürü bulunmaktadırBu haç,özgün yapıdan bugüne ulaşmış tek mozaik bezemedirApsisin içinde din görevlileri için yarım daire biçiminde ve basamaklar halinde yükselen bir oturma yeri ( synthronon ) yer almaktadırBunun en üst basamağının altında bir dehliz vardırYapının apsisin karşısına gelen kenarında narteks bölümü bulunmaktadırNarteks,revaklarla çevrili bir atriuma açılır



Bizans'tan günümüze ulaşmış bu tek atrium,Osmanlı Döneminden revaklarının önüne,ikinci bir revak sırası daha yapıldığı için,epeyce daralmıştır1972-73 'te Alman Arkeoloji Enstitüsü'nün yürüttüğü çalışmalarla Aya İrini'de çeşitli dönemlerden kalıntılar ortaya çıkartılmıştır

Kaynak:AnaBritannica cilt 4 sayfa 34 frmsinsinet için derlenmiştir