Yaveri Atatürk'ü Anlatıyor (Salih Bozok)

Kitabın Adı Yaveri Atatürk'ü Anlatıyor
Kitabın Yazarı Salih BOZOK (Yayına Hazırlayan: Can DÜNDAR)
Yayınevi ve Adresi Doğan Kitapçılık Hürriyet Media Towers 34544 Güneşli - İSTANBUL
Basım Yılı 2001

KİTABIN ÖZETİ

Salih BOZOK'un hayattaki tek oğlu Muzaffer BOZOK tarafından yazılan ve Can DÜNDAR tarafından yayıma hazırlanan bu kitap, Atatürk'ün yaveri olan Salih BOZOK'un kurtuluş hareketini yansıtan ve o dönemi farklı bir açıdan anlatan anılarından oluşmaktadır

Salih BOZOK, Atatürk ile birlikte yaptığı seyahatlerde defterlerine bazı notlar almış ve Mustafa Kemal'in kendisine gönderdiği çok değerli mektupları da eksiksiz saklamıştır Atatürk'ün isteği üzerine, bu belgeleri kendileri öldükten sonra yayımlanması için çocuklarına miras bırakmıştır 1910'lu yılların başlarından Salih Bozok'un ölümüne kadar olan dönemi en ilginç yanlarıyla ortaya koyan bu değerli miras, Bilecik mebusu BOZOK'un ölümünün 60 yıl dönümünde oğlu Muzaffer BOZOK tarafından elyazısı mektuplar, orijinal telgraflar ve dönemin fotoğraflarıyla okuyucuya sunulmuştur

Kitapta aktarılan ilk hatıralar, halkın hükümete inancının tükendiği, hükümetin de halka saygısının kalmadığı İkinci Meşrutiyet sonrası 1910'lu yıllardan ve bu yıllarda Selanik'te görev yapan Erkanıharp Kolağası Mustafa Kemal aleyhinde düzenlenen süikast girişiminden bahsetmektedir

Milletin tek ümidinin ordu olduğu o dönemde, Mustafa Kemal ordunun İttihat ve Terakki Cemiyetinden ayrılması gerektiğine inanıyordu İnandığı fikirlerini mümkün olan her ortamda yüksek sesle söylemekten kaçınmıyordu Bu nedenle, Mustafa Kemal'in varlığı cemiyet için tehlike olarak görüldüğünden ona bir süikast düzenlendi Ancak süikast başrısızlıkla sonuçlandı

Daha sonraları, Musatafa Kemal'in Selanik'teki faaliyetlerini ve buradaki askeri birlikler üzerindeki etkisini bilenler, onu İstanbul'a çağırarak Genelkurmay (Erkanıharbiyey-i Umumiye) 12'nci Şube'ye atarlar Kitapta, Mustafa Kemal'in İstanbul'dan Selanik'e yazdığı mektuplara, BOZOK'un cevaplarına ve yorumlarına yer verilmektedir Atatürk'ün yazdığı mektuplarda, vatanı kurtarma davasında kendisini durdurmaya çalıştıklarını, fakat bunu başaramayacaklarını açıkça belirtmesi dikkat çekmektedir Ayrıca, kendisi de dahil olmak üzere, herkesin çok çalışması gerektiğini öğütlemektedir

MKemal'in İskenderiye üzerinden Trablusgarb'a geçişi, yolda ve burada yaşadıkları Salih BOZOK, Mehmet Nuri, Ahmet Fuat ve MKemal arasındaki yazışmalar ile anlatılmaktadır Rumeli karışıp İtalyanlar Çanakkale'yi bombaladıktan sonra kabine değişir Çok geçmeden Balkan savaşı çıkar, Derne'den İstanbul'a dönen MKemal ve Mehmet Nuri, burada Selanik'ten dönen BOZOK ile buluşurlar Atatürk'ün Selanik'in düşmana verilmesinden duyduğu üzüntü tarif edilemeyecek kadar büyüktür

Kitabın bundan sonraki bölümlerinde, Sofya'ya askeri ateşe olarak atanan Mustafa Kemal'in Almanların 1 Dünya savaşında yenileceğini öngördüğü mektupları, bir an için emekliye ayrılıp köşesine dönmeyi düşündüğünü, fakat bunu başaramadığını anlatan ifadeleri bulunmaktadır Savaşın ilerleyen safhalarında, Atatürk Sofya'dan gelerek 19 Tümen'e atanmıştır Çanakkale'ye vardıktan sonra BOZOK'a gönderdiği mektuplarda bu inzivaya çekilme isteğini açıkça belirtmektedir

Çanakkale Savaşı'nda başarılı olduktan sonra MKemal, ordu komutanı olarak Diyarbakır'a gönderilir Mirliva rütbesindeki Mustafa Kemal buradan Yüzbaşı Salih BOZOK'a gönderdiği mektupta kendisini yaveri olarak yanına almak istediğini yazar ve BOZOK'un fikrini sorar BOZOK, cevaben yazdığı mektupta bu görevin kendisini ne kadar çok şereflendireceğini bildirir

Diyarbakır'da buluşmalarından sonra, MKemal'e 7 Ordu Komutanlığı teklif edilir BOZOK buna sevindiğini belirtmiş fakat MKemal durumu hemen anlamıştır Yıldırım ordular grubu komutanı Falkenhayn'ın komutası altına verilecektir Yine de, sırf Falkenhayn'ın faaliyetlerine engel olmak için bu görevi kabul eder

Mektuplar ve alınan notlar olayları kesin bir akıcılıkla ard arda anlatmasa da, tarih atlamalarına rağmen, belgeler bir bütünlük arz etmektedir Buradan sonra kitap BOZOK'un anıları, Mustafa Kemal'in Enver Paşa ile çekişmesi, MKemal'in istifası, MKemal'e düzenlenen bir süikast girişimi, Atatürk'ün milli mücadele hazırlıkları ve bu hazırlıklar sırasında yaşanan ilginç olaylar ile devam eder

Bunların yanında kitapta, Büyük Taarruz'dan on beş gün önce Gazi MKemal Paşa'nın taaruza hazırlık emrini vermek ve komutanlarla bizzat görüşmek üzere Akşehir'de bulunan Garp Cephesi'ne gidişi, ve zaferden sonra esir Trikopis'e söyledikleri bulunmaktadır Özellikle MKemal ile Trikopis diyaloğu ilgi çekicidir: Trikopis, Yunan ordularının yenilgisinin esas nedeni olarak Yunan başkomutanının orduyu cepheden uzak, İzmir'den yönetmiş olmasını göstermiş ve esir düşmekten utandığını belirtmiştir Atatürk ise Napolyon'u örnek göstererek, büyük komutanların esir düşseler bile tarihte yazılı kalacaklarını belirtmiştir

İlerleyen tarihlerde, Atatürk çok sevdiği annesini kaybeder Cenaze için Eskişehir'den İzmir'e gider İzmir'de BOZOK'a Latife hanım ile evlilik kararını açıklar Evliliğin kendisi de evlilik hazırlıkları kadar sessiz sedasız olur Bu birlikteliğin başından sonuna kadar meydana gelen mutluluklar, gerginlikler, Latife Hanım'ın sevgi dolu cümleleri, MKemal'in sıkıntıları, evliliğin sarsıntıya uğradığı anlar ve Latife Hanım'ın Salih BOZOK'tan yardım istekleri BOZOK'un notlarında ve karşılıklı gönderilen mektuplarda verilmektedir Çok güzel başlayan bu ilişki aynı samimiyetle devam etmez Atatürk Erzurum'dayken Latife Hanım ile aralarında baş gösteren anlaşmazlıklar nihayet boşanmayla sonuçlanır

Atatürk-İnönü tartışması ve küslüğü anlatıldıktan sonra kitabın son bölümünde Atatürk'ün hastalığı, son günleri ve BOZOK'un bu konularda acı duyguları yer almaktadır BOZOK-İnönü arasındaki mektuplaşmalarda, BOZOK, Atatürk'ün hastalığının ilerlediğini istemeden de olsa bildirir Karnında, sürekli su çekilmesine rağmen su birikmeye devam etmekte, Atatürk bir türlü iyileşememektedir Doktorların tüm çabalarına rağmen büyük önder Atatürk 10 KASIM 1938'de hayata gözlerini yumar

Kötü haberi alan BOZOK koşarak merdivenlerden aşağıya iner Artık kendisine göre yaşama sebebi kalmamıştır Büyük Ata'ya duyduğu sevgi, saygı ve minnettarlık o kadar büyüktür ki, ona bir an önce yeniden kavuşabilmek için tabancasını çıkarır, daha önce işaretlemiş olduğu kalbinin üzerine dayar ve tetiğe basar Şans eseri kurşun kalbini bulmamış, fakat bütün ciğerini delip geçerek sırtında saplanıp kalmıştır Hastaneye kaldırılır ve ameliyatla kurtarılır Bu şekilde bir süre daha yaşayan Atatürk'ün sadık yaveri Salih BOZOK, 25 Nisan 1941'de çok sevdiği Ata'sına kavuşur

Atatürk'ün hayatındaki dönüm noktalarını kendisine en yakın kişilerden biri olan yaverinin ifadelerinden ve bilfiil mektuplardan öğrenmek, inkılâp tarihimizi ve bir büyük liderin tecrübelerini anlamak açısından oldukça önemlidir Bu günlere gelirken atlatılan badireleri ve Atatürk'e karşıt çevreler tarafıdan sürekli saldırılan özel hayatı hakkındaki gerçekleri, nesnel ve farklı bir bakış açısından değerlendirebilmek için, bu anı ve tarihsel döküman niteliğindeki kitaptan, çıkarılması gerekenler önemli dersler bulunmaktadır