Kanamalarda İlkyardim

Kanama nedir?

Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır:

Kanamanın hızına,

Vücutta kanın aktığı bölgeye,

Kanama miktarına,

Kişinin fiziksel durumu ve yaşına

Kaç çeşit kanama vardır?

Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır :

Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur
İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez
Doğal deliklerden olan kanamalar:Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır

Kanama arter, ven yada kılcal damar kanaması olabilir Arter kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir Ven kanamaları ise koyu renkli ve sızıntı şeklindedir Kılcal damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir

Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir

Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir?
Dış kanamalarda ilkyardım:

Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),

Tıbbi yardım istenir (112),

Yara yada kanama değerlendirilir,

Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,

Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,

Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,

Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır,

Kanayan bölge yukarı kaldırılır,

Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa turnike uygulanır,

Şok pozisyonu verilir,

Sık aralıklarla (2-3dakikada bir) yaşam bulguları değerlendirilir,

Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,

Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,

Hızla sevk edilmesi sağlanır

Atardamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:

1-Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri
3-Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri
5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri
6-Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri

Kanamalarda üçgen bandaj uygulaması nasıl yapılmalıdır?

Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir Üçgen bezin tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir yada iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur

Elde üçgen bandaj uygulama:

Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde düğümlenir

Ayağa üçgen bandaj uygulama:

Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir Üçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir

Dize üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tabanı dizin 3-4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir Dizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir

Göğüse üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir Bu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır

Kalçaya üçgen bandaj uygulama:

Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer yada beze bağlanır

Hangi durumlarda turnike uygulanmalıdır?

Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),

Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,

Uzuv kopması varsa,

Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa

Turnike uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır Ancak eskisi kadar sık uygulanmamaktadır Çünkü, uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir

Turnike uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır?

Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır

Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır

Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir

Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz

Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez

Turnike uygulamasının yapıldığı saat bir kağıda yazılmalı ve yaralının üzerine asılmalıdır

Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-30 dakikada bir turnike gevşetilmelidir

Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir

El ve ayak kopmalarında turnike nasıl uygulanır?

Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarına neden olarak ölüme yol açmaktadır

Kopmuş olan uzvun kanama kontrolü yapılır, tampon yapılır ve kapatılır

Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır

Turnike uygulandıktan sonra sıkılaştırılarak uzuvdaki kanama kontrol edilir

Kopmuş uzuv parçası, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur

Daha sonra kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmuş ikinci bir torbaya yada kovaya konulur Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur

Torbanın üzerine kopan uzuv parçasının sahibine ait kimlik bilgileri kaydedilir ve yaralı ile aynı araca konarak en çok 6 saat içerisinde sağlık kuruşuna sevki sağlanır

İç kanamalarda ilkyardım:

İç kanamalar, şiddetli travma, darbe, kırık, silahla yaralanma nedeniyle oluşabilir Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır

Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir,

Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır,

Tıbbi yardım istenir (112),

Asla yiyecek ve içecek verilmez,

Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa),

Yaşamsal bulguları incelenir,

Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır

Doğal deliklerden çıkan kanamalarda ilkyardım:

Burun kanaması:

Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,

Oturtulur,

Başı hafifçe öne eğilir,

Burun kanatları 5 dakika süre ile sıkılır,

Uzman bir doktora gitmesi sağlanır

Kulak kanaması:

Hasta/yaralı sakinleştirilir, endişeleri giderilir,

Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,

Kanama ciddi ise, kulağı tıkamadan temiz bezlerle kapanır,

Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden sırt üstü yatırılır, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan yatırılır,

Kulak kanaması, kan kusma, anüs, üreme organlarından gelen kanamalarda hasta/yaralı kanama örnekleri ile uzman bir doktora sevk edilir

Şok nedir?

Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir

Kaç çeşit şok vardır?

Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır:

Kardiyojenik şok

Hipovolemik şok

Toksik şok

Anaflaktik şok

Şok belirtileri nelerdir?

Kan basıncında düşme

Hızlı ve zayıf nabız

Hızlı ve yüzeyel solunum

Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik

Endişe, huzursuzluk

Baş dönmesi,

Dudak çevresinde solukluk ya da morarma

Susuzluk hissi

Bilinç seviyesinde azalma

Şokta ilkyardım uygulamaları nelerdir?

Kendinin ve çevrenin güvenliği sağlanır,

Hava yolunun açıklığı sağlanır,

Hasta/yaralının mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır,

Varsa kanama hemen durdurulur,

Şok pozisyonu verilir,

Hasta/yaralı sıcak tutulur,

Hareket ettirilmez,

Hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna sevki sağlanır (112),

Hasta/yaralının endişe ve korkuları giderilerek psikolojik destek sağlanır

Şok pozisyonu nasıl verilir?

Hasta/yaralı düz olarak sırt üstü yatırılır,

Hasta/yaralının bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılarak, bacakların altına destek konulur (Çarşaf, battaniye yastık, kıvrılmış giysi vb),

Üzeri örtülerek ısıtılır,

Yardım gelinceye kadar hasta / yaralının yanında kalınır,

Belli aralıklarla (2-3 dakikada bir) bir yaşam bulguları değerlendirilir

Şekil 72 Şekil 73

5Bandaj (Turnike) kullanılarak kanama durdurma

Kanayan yerin daha yukarısından eşarp, mendil, kravat, veya ince bir lastik ile kanama duruncaya kadar sıkın (Kesinlikle tel kullanmayın) (Sekil 74) Turnike atardamar yaralanmalarında kullanılmalıdır Aşırı sıkı turnikeler yumuşak doku ve sinir çizilmelerine sebep olacağı unutulmamalıdır(Şekil : 75) 20 dakikada bir gevşetip sıkın Bandajın saati yazılır Çift kemiklerin üzerine uygulanmaz

Şekil 74 Şekil 75

6Organ kayıplarında (el-ayak, kol, bacak): Bandaj uygulanır Hastaneye kadar bandaj açılmaz(Şekil 76) kopan uzuv bulunan temiz bir naylon torbaya koyup ağzını kapatın İçinde buz bulunan ikinci bir naylon torbanın içine koyup hasta ile birlikte hastaneye gönderin 8 Saat içinde kopan uzuv yerine dikilebilir (Şekil 77)

ekil 76 Şekil 77

BURUN KANAMASINDA İLK YARDIM

Burun kanatlarına baş ve işaret parmağınızla 10 dakika bastırın (Şekil 78) Enseye ıslak, soğuk bez konur Hastayı (Şekil 79) gibi yatırırsanız kanın solunum yollarına kaçmasını önlemiş olursunuz ( Stabil Yan pozisyonu )