Cinsellik Ve Eşey-eşeyin Belirlenmesi-cinsel Gelişme Evreleri

Cinsellik ve eşey-eşeyin belirlenmesi-cinsel gelişme evreleri


Gelişmiş canlılarda bütün bireyler, üreme olayında birbirini tamamlayan erkek ve dişi olarak iki karşıt gruba ayrılır İnsanda kadın ile erkeği, atlarda kısrak ile aygırı, sığırlarda inek ile boğayı ya da bir kümesteki tavuklar ile horozları çoğu kez ilk bakışta birbirinden ayırt etmeye yarayan belirgin fiziksel özellikler vardır Ama gelişmiş canlılarda, özellikle insanda bireyler arasındaki bu ayrım fiziksel özelliklerle sınırlı kalmayıp ruhsal ve

toplumsal birçok kavram ve olguyu da beraberinde getirir Konunun bu değişik boyutları nedeniyle, erkekdişi ayrımından doğan bütün kavram ve olguları karşılamak üzere dilimizde iki ayrı terim yerleşmiştir: Bunlardan biri cinsiyet ya da biyologların önerdiği karşıhğıyla eşey, öbürü de cinsellik ya da batı dillerinden gelen daha geniş kapsamlı,


ama çoğu kez eşanlamlı olarak kullanılan karşıhğıyla seks sözcükleridir Cinsiyet ya da eşey dendiğinde, bir türünbütün üyelerini erkek ve dişi bireyler olarak ayırt etme olanağı veren kalıcı fiziksel özellikler anlaşılır Cinsellik terimi ise, eşeyli canlılarda üremeye ve cinsel doyuma ulaşmaya yönelik bütün bedensel etkinlikler ile buna bağlı bütün ruhsal ve toplumsal olguları içerir Bu maddede insanın cinselliği ve eşeysel özellikleri anlatılacak, insandaki ve bütün öbür memelilerdeki üreme olayı ise ayrı bir madde olarak ÜREME başlığı altında ele alınacaktır


20 yüzyıla gelinceye kadar insanın cinsel davranışları konusunda pek az şey biliniyordu Çünkü cinsellik, üzerinde konuşulması hoş görülmeyen, hatta ''ayıp" sayılan çok özel bir konuydu Oysa bugün batı toplumlarında insanlar cinsellik konusunda çok daha rahat ve açık davranabiliyor, hatta birçok ülkede okul çağındaki çocuklara cinsel eğitim veriliyor Bizim toplumumuzda bu konunun bir "tabu" olmaktan çıktığı öne sürülemezse de, cinselliğin ve cinsellik konusundaki bilimsel tartışmaların 50 yıl öncesine oranla çok daha doğal karşılandığı söylenebilir

Eşeyin Belirlenmesi

Ailede yeni bir bebek beklendiği zaman çocuk kız mı, erkek mi olacak diye herkesin nasıl merak ettiğini çoğunuz kendi deneyimlerinizden bilirsiniz Doğacak bebeğin kız ya da erkek olmasını, daha doğrusu eşeyini belirleyen özel bir kromozom çiftidir; bunlara eşey kromozomları denir Kromozomlar hücre içinde bulunan ipliksi yapılardır Bu kromo
zomlar canlının ana babasından alacağı bütün kalıtsal özellikleri, sözgelimi göz ve sâç rengini, boyunu, el ve ayak biçimini, kişilik yapısını belirleyen genleri taşır Eşey kromozomları üzerindeki genler de bebeğin erkek mi yoksa kız mı olacağını belirler (Genlere ve kromozomlara ilişkin ayrıntılı bilgiyi KALITIM VE GENETİK maddesinde bulabilirsiniz)


Güçlü bir mikroskopla bakıldığında insandaki eşey kromozomlarından bazılarının X, bazılarının Y harfine benzediği görülür Bu nedenle bilim adamları eşey kromozomlarını biçimlerine göre X ve Y kromozomları olarak adlandırmışlardır İnsan vücudunun her hücresinde, bir çifti eşey kromozomu olmak üzere, 23 çift (46) kromozom bulunur Dişilerde bu eşey kromozomlarının ikisi de X'tir (XX çifti)

Erkekte ise eşey kromozomlarından birisi X, öbürü Y'dir (XY çifti) Buna karşılık eşey ya da üreme hücrelerinde, yani dişinin yumurta hücresi ile erkeğin sperma hücresinde bulunan kromozom sayısı, vücudun bütün öbür hücrelerinden farklı olarak çiftten teke düşer Demek ki her eşey hücresinde 46 yerine yalnızca 23 kromozom bulunur: 22 kromozom çiftinin birer teki ve bir tek eşey kromozomu Dişide eşey kromozomları XX olduğu için, yumurta hücresindeki bu kromozom ancak X olabilir

Oysa erkeğin eşey kromozomları XY olduğuna göre, bir sperma hücresinde öbür 22 kromozoma ek olarak bazen bir X, bazen bir Y kromozomu bulunabilir Bu nedenle, dişinin yumurta hücresi Y kromozomu taşıyan bir sperma hücresiyle döllendiğinde, XY eşey kromozomlarını taşıyan bu döllenmiş yumurtadan doğan bebek erkek olur Ama yumurta hücresini dölleyen sperma hücresi bir X kromozomu taşıyorsa, döllenmiş yumurtada iki X kromozomu bulunacağından bebek kız olur Böylece, döllenme sonucunda dünyaya gelecek dişilerin bütün vücut hücrelerinde iki X (XX), erkeklerinkinde ise bir X, bir Y kromozomu (XY) bulunur

Cinsel Gelişme Evreleri

Erkekler ve kızlar doğuştan birbirinden değişik fiziksel özellikler taşır Erkeklerde erbezleri (testisler), kızlarda yumurtalıklar ve öbür üreme organları gibi birincil eşeysel özellikler her iki cinste birbirinden farklıdır Gene de yaklaşık 1012 yaşına kadar dış görünümleri birbirlerine öylesine benzer ki, aynı giysileri giyip, saçlarını aynı biçimde kestirdiklerinde hangisinin kız, hangisinin erkek olduğunu söylemek oldukça güçtür Ama çocukluk çağından çıkıp cinsel yönden olgunlaşmaya başladıkları ergenlik döneminde ikincil eşeysel özellikler belirmeye başlayınca, kızlar ile erkekler arasında ayrım artık kolayca görülebilir


İkincil Eşeysel Özellikler Ergenlik döneminin başlangıcında, beynin tabanındaki hipofiz bezi hormon denen bazı özel maddeler salgılamaya başlar Bu hormonlar kızlarda yumurtalıkları uyararak ilk âdet (aybaşı) kanamalarının başlamasını, yumurta hücrelerinin olgunlaşmasını ve östrojen denen dişilik hormonunun salgılanmasını sağlar Erkeklerde ise erbezlerini uyararak sperma üretimini ve testosteron denen erkeklik hormonunun salgısını başlatır Bu dönemde kızlar ve erkekler hızla, ama genellikle çok orantısız biçimde büyürler Özellikle kollan ve bacakları öyle çabuk uzar ki, aynı gövdenin bir parçası değilmiş sanılabilir


Kızlarda memeler gelişmeye ve uçları belirginleşmeye başlar Hem deri altında yağ biriktiğinden, hem de doğum sırasında bebeğin kolayca geçebilmesi için {bak Doğum) leğen kemiği genişlediğinden kalçalar dolgunlaşır Bütün bu değişikliklerle genç kız çocukluktan çıkıp kadınsı bir görünüme bürünür Sesi biraz kalınlaşır; koltuk altlarında vekarnın bacaklarla birleştiği yerde kıllar, yüzünde de fark edilemeyecek kadar incecik ve yumuşak tüyler belirir


Erkek çocuklar da birtakım değişiklikler geçirerek erkekliğe ilk adımlarını atarlar Kasları, omuzları ve göğüsleri genişler Gırtlakta âdemelması denen bir çıkıntı belirir, ses telleri kalınlaşır Bu nedenle sesleri biraz boğuk ya da "çatlak" çıkmaya başlar Konuşurken seslerini denetleyemediklerinden gırtlaklarından bir an tiz bir çocuk sesi, hemen ardından kalın bir erkek sesi çıkması o dönemde erkek çocuklar için bir sıkıntı ve utanç kaynağı olur Ama bu dönem kısa sürer ve ses normal tınısını alır Koltuk altlarında, üreme organı bölgesinde, göğüste, hatta bazen omuzlarında kıllar belirir Seyrek ve ince de olsa sakal ve bıyıklan çıkmaya başlar Ama başlangıçta her gün tıraş olmaları gerekmez; haftada bir iki gün yeterlidir Kamış (penis) ve erbezleri irileşir, sperma üretimi başlar


İkincil eşeysel özelliklerin başlangıcı ve bitişi için kesin bir yaş söylenemez Kızlarda ergenlik genellikle 1112 yaşlarında başlar ve 17 yaşında yapısal gelişim tamamlanır Erkekler kızlardan biraz daha geç, genellikle 1214 yaşlarında ergenlik çağına girer ve 18 yaşına geldiklerinde cinsel gelişmelerini tamamlamış olurlar Ama bütün bu sınırlar kişiden kişiye büyük ölçüde değişir Yaşıtlanndan daha geç ya da daha erken gelişmeye başlayan bir ergenin bunu sorun haline getirmemesi gerekir Çünkü kalıtım ve beslenme bu konuda belirleyici bir rol oynar


Ne yazık ki, gençlerin çok duyarlı olduklan ve dış görünümlerine çok önem verdikleri bir dönemde, ter ve yağ bezlerinin aşırı çalışmasına bağlı olarak vücutta keskin bir ter kokusu, deride yağlanma ve ergenlik sivilceleri belirir {bak ERGENLİK SİVİLCESİ) Kızlar memelerinin dikkati çekecek kadar büyümesinden utanır ya da istedikleri biçimde olmayacağını düşünerek üzülürler Hatta sağ ya da sol memenin öbüründen biraz daha iri olması genç kızları kaygılandırırsa da bu son derece normaldir


Ergenlik çağına giren genç kız ve erkekler vücutlarındaki bütün bu değişikliklere değişik tepkiler gösterirler Ana babalarının ve öğretmenlerinin gençleri bu değişikliklere hazırlamalan çok önemlidir Böylece gençler bu yenivücutlarına alışarak yetişkinliğe uyum içinde ilk adımlarını atar ve yeni coşkularının üstesinden kolayca gelebilirler