Diyatonik, Diyatonik Armoni, Majör Dizi

DİYATONİK





Diyatonik,Eski Yunan müzik kuramının temelini oluşturan üç tetrakorttan herhangi biriDaha genel anlamda,kromatik değişmelerin bulunmadığı bir oktav oluşturan aşamalı yedi " doğal" sesten kurulu diziözel olarak da ortaçağ ve Rönesans kilise modlarından ,diyatonik armoninin doğuşuna bağlı olarak gelişen majör ve minör dizilerEski modal sistemin gitgide daha yabancılaşması üzerine ,16yüzyıl hümanistlerinden Glareanus biri la"ya ,öbürü do"ya dayalı iki ek mod olan Eolis ( Eolya) ve İonya dizilerini önermiştiBunlar,modern majör ve doğal minörle her bakımdan özdeştir





Majör dizi,her biri iki tam tonla üstte yarım tondan oluşan birbiriyle özdeş iki ayrı tetrakorttan oluşurBuna karşılık doğal minör dizi,ortasında yarım ton içeren bir tetrakortla,en altta yarım ton içeren ikinci ber tetrakorttan oluşurBununla birlikte diyatonik armoni bakımından duygun notanın ( dizinin yedinci aralığı arasındaki yarım ton) taşıdığı çok büyük önem dolayısıyla doğal minör,uygulamada yedinci basamağın kromatik değişme gereksinimine uyum gösterirBunun sonucu olarak ortaya çıkan "armonik " minör,aslında üst tetrakordunu paralel majörden ( aynı perdeden başlayarak aynı perdede biten majör dizi ) alan "moledik" minörün tersine,artık bir diyatonik dizi olmaktan çıkmıştır

Diyatonik armoni ile majör ve minör diziler arasında var olan yakın ( gerçekteyse nedensel) bağıntı nedeniyle,diyatonik dizi dereceleri genellikle karşılıklı ses perdeleri üzerinde kurulurBu nedenle birinci basamağa çoğu kez tonik ( eksen ya da durak) ikinciye tonik üstü ( süpertonik),üçüncüye ortanca ( mediant),dördüncüye altçeken ( subdominant),beşinciye dominant (çeken) ,altıncıya alt ortanca(submediant) ve yedinciye de duygun nota (kılavuz nota ya da yeden) adı verilirAma heptatonik ( yedi notalı)diyatonik diziler Batı müziğinin dışında hem Avrupa ve Amerika teksesli halk müziğinde ,hem de Afrika ve Asya müziğinde görülürDolayısıyla bu tür bir adlandırma çok fazla bir değer taşımaz18ve 19yüzyıllarda hızla gelişen Avrupa müziğinde dışavurumunun gittikçe daha fazla ağırlık kazanması sonucunda ,Wagner zamanına gelindiğinde diyatonik nitelik daha çok popüler ve yarı popüler müzikte kullanılır olmuşturAyrıca bakdizi


Kaynak;AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir