Nazım Şekillerinin Özellikleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Nazım Şekillerinin özellikleri

Nazım Birimi Beyit Olan Nazım Şekilleri

Gazel : Beyit sayısı 5 ile 15 arasında değişir Kafiye düzeni aa – xa – xa – xa … dır Gazelin ilk beytine MATLA son beytine MAKTA en güzel beytine BEYTÜ-L GAZEL denir Konu bütünlüğü yoktur Her beyitte ayrı bir konu vardır Konu olarak aşk şarap ve güzellik işlenir FUZULİ – BAKİ – NEDİM – TAŞLICALI YAHYA
Kaside : 33 ile 99 beyit arasında değişir Kafiye düzeni aa – xa – xa – xa … dır Kasideler genelde övgü şiirleridir Dini konular ve övgü işlenir TEVHİD : Allah’ ın birliği ile ilgili şiirler MÜNACAAT : Allah’ a yalvarı yakarış şiirleridir NAAT : Hz Muhammed’ in büyüklüğü ile ilgili şiirlerdir MEDHİYE : Devrin ileri gelenleri övülür NEF-İ …
Mesnevi : Konu olarak klasik halk hikayeleri ve destani konuların işlendiği her beyiti kendi arasında uyaklı nazım birimidir aa – bb – cc – dd … dir Beyit sayıları 25000 e bile ulaşabilir Konusu genelde aşktır FUZULİ – ŞEYHİ – NABİ – ŞEYH GALİP ( Leyla ile Mecnun – Hüsrev ile Şirin … )
Müstezat : Müstezat artık mısra anlamına gelir Gazel gibidir Aynı bile denilebilir Kafiye düzeni ax – bx – cx – dx … dir
Kıt’a : Genellikle iki beyitten oluşan şiirlerdir Beyit sayısı bazen daha fazla olabilir Kafiye düzeni genelde olduğu gibi aa – xa – xa – xa … dır Kıt’a larda nükte yergi ve fikir konuları işlenir

Nazım Birimi Dörtlük Olan Nazım Şekilleri

Rübia : Dört mısradan oluşan ve kendine özgü kuralları olan Rübia’ nın kafiye düzeni aaxa düzenindedir Bu türde az sözle çok söz söylemek sanattır Ömer Hayam
Tuyuğ : Divan Edebiyatı’ na Türklerin kazandırdığı 4 mısradan oluşan bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaxa dır Halk Edebiyatı mani’ nin Divan Edebiyatı karşılığıdır KADI BUHRANEDDİN – NESİMİ – ALİ ŞİR
Murabba : Felsefe ve aşk konularını inceleyen bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaaa – bbba – ccca dır
Şarkı : Şarkılar bestelenmek için yapıldığından fazla uzun değildir Divan Edebiyatı’ na Türklerin kazandırdığı nazım şekillerindendir Değişmez konusu aşktır NEDİM – YAHYA KEMAL
Musammat :
Terkib-i Bent : ZİYA PAŞA – BAĞDATLI RUHİ – BAKİ
Terci-i Bent : ZİYA PAŞA

Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri

Anonim Halk Edebiyatı[*] Mani : 7’ li hece ölçüsü ile söylenen

tek dörtlükten oluşan şiirlerdir

aaxa[*] Ninni : 7’ li 8 veya 9’ lu hece ölçüsü

aaaa[*]Ağıt : Bir kişinin ölümünden duyulan acı

abab – cccb – dddb – eeeb …[*] Türkü : Türküler 8 veya 11’ li hece ölçüsü

Aşk

tabiat

sevgi ve güzellik konuları işlenir

Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri

Koşma : Dörtlük sayısı 3 veya 5 tir 11 li hece ölçüsü kullanılır abab – cccb – dddb … Konu olarak aşk tabiat sevgi ve güzellik işlenir GÜZELLEME – KOÇAKLAMA – TAŞLAMA – AĞIT
Semai : 8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 5-6 dörtlükten oluşur Güzellik aşk tabiat konuları işlenir
Varsağı : 8 li hece ölçüsü ile söylenir Semai ile benzerlik gösterir Varsağı nın Semai den farkı Varsağı da erkekçe yiğitçe bir söyleyiş vardır Bre – hey gibi ünlemler kullanılır
Destan : Dörtlük sayısı sınırlı değildir Hece ölçüsü 11 li kalıbıdır Son dörtlükte şairin mahrası bulunur Konu olarak savaş kahramanlık kavga isyan yangın gibi konular ayrıca dalkavukluk parasızlık ve gülünç olaylar işlenir

Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı Nazım Şekilleri

İlahi : Konusu din ve çeşitli insanlardır Allah’ a yalvarma ve onu övme vardır 7 li 8 li 11 li hece ölçüleri ile yazılır İlahiler 3 ile 7 dörtlükten meydana gelir YUNUS EMRE
Nefes : Bektaşi tarikatına ait tekke şairlerinin kendi tarikatlarının düşüncelerini yaymak için söyledikleri şiirlerdir
Deme : Alevi ve Kızılbaş şairlerin kendi düşüncelerini dile getirdikleri bestelenen bir nazım biçimidir 8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 5 dörtlükten oluşur
Devriye : Vesin şekil ve kafiye bakımından ilahiye benzer Devriye de insanın Allah’ tan gelip yine Allah’ a gideceği konusu işlenir
Nutuk : Şekil yönüyle koçma ya benzer Tarikata yeni girenlere mürşitlerin bilgi vermek için söyledikleri şiirlerdir
Sathiye : Nefesin bir türüdür Tanrı ile konuşur ve şakalaşırcasına yazılan şiirlerdir

Batı Edebiyatı’ dan Alınan Nazım Şekilleri

Sone : Edebiyatımıza Servet-i Finun devrinde Fransızlar dan girdi Toplam olarak 14 mısradır Kafiye düzeni abab – abba – ccd – ede dir
Terza – Rima : Bir başka batı edebiyatı nazım biçimidir Kafiye düzeni aba – bcb – cdc – d şeklindedir

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Nazım Şekillerinin Özellikleri Nazım Şekillerinin özellikleri Nazım Birimi Beyit Olan Nazım Şekilleri Gazel : Beyit sayısı 5 ile 15 arasında değişir Kafiye düzeni aa – xa – xa – xa … dır Gazelin ilk beytine MATLA son beytine MAKTA en güzel beytine BEYTÜ-L GAZEL denir Konu bütünlüğü yoktur Her beyitte ayrı bir konu vardır Konu olarak aşk şarap ve güzellik işlenir FUZULİ – BAKİ – NEDİM – TAŞLICALI YAHYA Kaside : 33 ile 99 beyit arasında değişir Kafiye düzeni aa – xa – xa – xa … dır Kasideler genelde övgü şiirleridir Dini konular ve övgü işlenir TEVHİD : Allah’ ın birliği ile ilgili şiirler MÜNACAAT : Allah’ a yalvarı yakarış şiirleridir NAAT : Hz Muhammed’ in büyüklüğü ile ilgili şiirlerdir MEDHİYE : Devrin ileri gelenleri övülür NEF-İ … Mesnevi : Konu olarak klasik halk hikayeleri ve destani konuların işlendiği her beyiti kendi arasında uyaklı nazım birimidir aa – bb – cc – dd … dir Beyit sayıları 25000 e bile ulaşabilir Konusu genelde aşktır FUZULİ – ŞEYHİ – NABİ – ŞEYH GALİP ( Leyla ile Mecnun – Hüsrev ile Şirin … ) Müstezat : Müstezat artık mısra anlamına gelir Gazel gibidir Aynı bile denilebilir Kafiye düzeni ax – bx – cx – dx … dir Kıt’a : Genellikle iki beyitten oluşan şiirlerdir Beyit sayısı bazen daha fazla olabilir Kafiye düzeni genelde olduğu gibi aa – xa – xa – xa … dır Kıt’a larda nükte yergi ve fikir konuları işlenir Nazım Birimi Dörtlük Olan Nazım Şekilleri Rübia : Dört mısradan oluşan ve kendine özgü kuralları olan Rübia’ nın kafiye düzeni aaxa düzenindedir Bu türde az sözle çok söz söylemek sanattır Ömer Hayam Tuyuğ : Divan Edebiyatı’ na Türklerin kazandırdığı 4 mısradan oluşan bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaxa dır Halk Edebiyatı mani’ nin Divan Edebiyatı karşılığıdır KADI BUHRANEDDİN – NESİMİ – ALİ ŞİR Murabba : Felsefe ve aşk konularını inceleyen bir nazım biçimidir Kafiye düzeni aaaa – bbba – ccca dır Şarkı : Şarkılar bestelenmek için yapıldığından fazla uzun değildir Divan Edebiyatı’ na Türklerin kazandırdığı nazım şekillerindendir Değişmez konusu aşktır NEDİM – YAHYA KEMAL Musammat : Terkib-i Bent : ZİYA PAŞA – BAĞDATLI RUHİ – BAKİ Terci-i Bent : ZİYA PAŞA Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri Anonim Halk Edebiyatı[] Mani : 7’ li hece ölçüsü ile söylenen tek dörtlükten oluşan şiirlerdir aaxa[] Ninni : 7’ li 8 veya 9’ lu hece ölçüsü aaaa[]Ağıt : Bir kişinin ölümünden duyulan acı abab – cccb – dddb – eeeb …[] Türkü : Türküler 8 veya 11’ li hece ölçüsü Aşk tabiat sevgi ve güzellik konuları işlenir Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri Koşma : Dörtlük sayısı 3 veya 5 tir 11 li hece ölçüsü kullanılır abab – cccb – dddb … Konu olarak aşk tabiat sevgi ve güzellik işlenir GÜZELLEME – KOÇAKLAMA – TAŞLAMA – AĞIT Semai : 8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 5-6 dörtlükten oluşur Güzellik aşk tabiat konuları işlenir Varsağı : 8 li hece ölçüsü ile söylenir Semai ile benzerlik gösterir Varsağı nın Semai den farkı Varsağı da erkekçe yiğitçe bir söyleyiş vardır Bre – hey gibi ünlemler kullanılır Destan : Dörtlük sayısı sınırlı değildir Hece ölçüsü 11 li kalıbıdır Son dörtlükte şairin mahrası bulunur Konu olarak savaş kahramanlık kavga isyan yangın gibi konular ayrıca dalkavukluk parasızlık ve gülünç olaylar işlenir Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı Nazım Şekilleri İlahi : Konusu din ve çeşitli insanlardır Allah’ a yalvarma ve onu övme vardır 7 li 8 li 11 li hece ölçüleri ile yazılır İlahiler 3 ile 7 dörtlükten meydana gelir YUNUS EMRE Nefes : Bektaşi tarikatına ait tekke şairlerinin kendi tarikatlarının düşüncelerini yaymak için söyledikleri şiirlerdir Deme : Alevi ve Kızılbaş şairlerin kendi düşüncelerini dile getirdikleri bestelenen bir nazım biçimidir 8 li hece ölçüsü kullanılır 3 veya 5 dörtlükten oluşur Devriye : Vesin şekil ve kafiye bakımından ilahiye benzer Devriye de insanın Allah’ tan gelip yine Allah’ a gideceği konusu işlenir Nutuk : Şekil yönüyle koçma ya benzer Tarikata yeni girenlere mürşitlerin bilgi vermek için söyledikleri şiirlerdir Sathiye : Nefesin bir türüdür Tanrı ile konuşur ve şakalaşırcasına yazılan şiirlerdir Batı Edebiyatı’ dan Alınan Nazım Şekilleri Sone : Edebiyatımıza Servet-i Finun devrinde Fransızlar dan girdi Toplam olarak 14 mısradır Kafiye düzeni abab – abba – ccd – ede dir Terza – Rima : Bir başka batı edebiyatı nazım biçimidir Kafiye düzeni aba – bcb – cdc – d şeklindedir