Nutuk > 4.Bölüm > Sakarya Zaferi > Kimi Devletlerle Yapılan Resmi Ve Özel Görüşmeler >

Saygıdeğer Baylar, 1921 yılı içinde, çeşitli devletlerle resmi ve özel birtakım görüşmeler yapılıyordu Türk-Rus görüşmeleri ve ilişkileri olumlu bir yönde gelişiyordu Fransızlardan başka, İtalyanlar ve İngilizlerle de görüşmeler yapılmıştır 1921 yılı Haziranında yanlış anlamaya yol açan bir konuyu anlatacağım 13 Haziran 1921'de İtilâf kuvvetleri Başkomutanı General Harington'un yakınlarından olduklarını söyleyen Binbaşı Henri (Henry) ve Sturton adında iki subay motorla İnebolu'ya geldiler Bu subaylar, General Harington adına şunları bildirdiler: Ben, bir torpido ile İnebolu'dan İstanbul'a Harington'un Boğaziçi'ndeki yalısına gideyim Orada Generalle barış ilkeleri üzerinde anlaşayım Ayrıca, İngiltere'nin tam bağımsızlığımızı kabul ettiğini Yunanlıların topraklarımızdan çıkarılacaklarını ve başka konular üzerinde tartışılabileceğini söylemişler Bu subaylara verilen yanıtta, benim İstanbul'a gitmeyeceğim ve General Harington'un İnebolu'ya gelip o sıralarda orada bulunan Refet Paşa ile görüşmesinin uygun olacağı bildirilmişti
18 Haziran 1921 günlü bir telyazısı da, İstanbul'da Hâmit Bey'den geldi Bu telyazısında başlıca şunlar bildiriliyordu: "Burada resmi görevi olan bir İngiliz bugün, İngiltere'nin İstanbul'daki en yüksek makamı adına bana başvurarak tez elden bir barış yapmak için görüşmeye hazır bulunduklarından, Mustafa Kemal Paşa Hazretleriyle hemen ilişki kurmak istediklerini ve ivedilikle karşılık beklediklerini söyledi ve bu haberi size iletmemi rica etti"
Hâmit Bey'e verilen yanıtta görüşmelere hazır olduğumuz bildirilmişti
5 Temmuz 192l'de Zonguldak'a gelen bir İngiliz torpidosu, General Harington'dan bana bir mektup getirmişti Çevirisi Ankara'ya telle bildirilen bu mektup şu idi:
Komutan Henri aracılığıyla aldığım habere göre, siz bana, bir askerin bir askerle görüşmesi yolunda kimi düşünceler bildirmek isteğinde bulunmuşsunuz Durum böyle ise, sizin uygun göreceğiniz bir günde, İnebolu da, ya da İzmit'te sizinle buluşmak üzere Ajaks (Ajax) zırhlısıyla gelmeme İngiltere Hükümetince izin verilmiştir Siz isterseniz, durum üzerinde çok açık ve serbest olarak görüşmeye hazırım Düşüncelerinizi dinlemek ve bunları incelenmek üzere, İngiltere Hükümetine bildirmekle görevliyim İngiltere Hükümeti adına görüşüp konuşmak için hiçbir resmi yetkim yok Görüşmenin İngiliz zırhlısında yapılması gerekir Zırhlıda yüksek kişiliğiniz, size yaraşır bir biçimde karşılanacaktır Karaya dönünceye dek tam bir özgürlük içinde bulunacaksınız Bu türlü bir buluşmayı kabul ederseniz size uygun gelecek gün ve saatleri bildirmek iyiliğinde bulunmanızı rica ederim
Bu mekbuna göre, General Harington'la ilişki arayanın ve onunla görüşmek isteğinde bulunan ben olduğum anlaşılıyor Oysa, gerçek böyle değildi Onun için General Harington'a şu yanıtı verdim:
Zonguldak'a göndermiş olduğunuz mektubun çevirisini bugün Ankara'ya bildirdiler Yapacağımız konuşmaya bir yanlış anlamanın, temel olmaması için aşağıdaki noktalara dikkatinizi çekmek zorundayım13 Haziran günü Binbaşı Henri ve arkadaşı İnebolu'ya gelerek sizin, Binbaşı Henri aracılığı ile Refet Paşa'ya önerilmiş olan ilkeler üzerinde benimle görüşmek istediğinizi söylemişlerdi Nitekim, bu noktalar Binbaşı Henri'nin size yazdığı ve imzalı bir örneğini de bize bıraktığı mektupta belirtilmiştir Aramızda doğrudan doğruya yapılan yazışmanın başlangıcı budur Ulusal isteklerimiz sizce bilinmektedir Ulusal topraklarımızın tümüyle düşmanlardan kurtarılması ile ulusal sınırlarımız içinde siyasa, maliye, iktisat, askerlik, adalet ve kültür yönlerinden tam bağımsızlığımız, ilke olarak kabul edilirse görüşmelere başlamaya hazır olduğumuzu bildiririm Binbaşı Henri'nin size anlattığı nedenlerden ötürü, görüşmelerin, çok iyi karşılanacağınız İnebolu ilçesinde ve karada yapılması bizce uygun görülmüştür Bu noktalarda, aramızda görüş birliğinin olup olmadığını belirtecek yazınızı bekliyorum Yüce dileğiniz yalnız durum üzerinde görüşmekse, bunun için arkadaşlarımızdan birini görevlendirebiliriz
Bu mektuba bir yanıt gelmedi Ancak, Temmuzun yedinci günü İstanbul'da Hâmit Bey'i gören İngiliz İşgüderi Bay Rattigan, bir tüccar kimliğiyle Anadolu'ya gelen Binbaşı Henri'ye, General Harington'un, Anadolu'daki İngiliz tutsaklarının yerlerini ve sağlık durumlarını öğrenmeye çalışması ve olabilirse ulusal orduların İstanbul'a doğru yürüyüp yürümeyeceklerini Mustafa Kemal Paşa'dan sormasını anımsattığını, Binbaşı Henri'nin bundan başka girişimlerde bulunmaya hiçbir yetkisi olmadığını söylemiş
Baylar, 1922 yılı Ağustosuna değin de Batı devletleriyle olumlu anlamda gerçek ilişkiler kurulmadı Ülkemizde bulunan düşmanları ***** gücüyle çıkarmadıkça, çıkarabilecek varlığımızı ve ulusal gücümüzü eylemli olarak göstermedikçe siyasa alanında umuda kapılmanın yeri olmadığı yolundaki inancımız kesin ve sürekli idi En doğru inancın bu olduğunu, bu olacağını doğal olarak kabul etmek gerekir Gerçekten, bugünün yaşama koşulları içinde bir birey için olduğu gibi bir ulus için de gücünü ve yeteneğini iş ile gösterip tanıtlamadıkça kendisine saygı gösterilmesini ve önem verilmesini beklemek, boşunadır Güçten ve yetenekten yoksun olanlara yüz verilmez İnsanlık, adalet, mertlik gereklerini; bütün bu niteliklerin kendilerinde bulunduğunu gösterenler isteyebilir