Kıbrıs Tarihi

1571 Kıbrıs’ın Osmanlı devleti tarafından fethedilerek ilk Türk halkının adaya yerleştirilmesi

1878 Ruslar karşısındaki yenilgide fazla ödün vermemek için, adanın Britanya İmparatorluğu’na kiralanması (Osmanlı mülkiyetinin devam ediyor sayılmakla birlikte, yönetimin tamamen İngilizlere geçmesi)

1914 İngiltere’nin adaya tamamen el koyması

1923 Lozan Barış Antlaşması’nın 20 Maddesi gereğince, Türkiye’nin adanın İngiltere’ye ilhakını kabul etmesi

1925 Kıbrıs’ın Crown Colony olarak ilan edilmesi ve adaya ilk Türkiye Cumhuriyeti konsolosunun atanması


1931 Rumların Enosis isyanının başlaması

1943 İngiltere güdümlü ‘Kıbrıs Adası Türk Azınlığı Kurumu’ (KATAK)nun kurulması, ancak gelişememesi

1944 Doktor Fazıl Küçük tarafından, ‘Kıbrıs Milli Türk Halk Partisi’nin kurulması

1950 Yunanistan hükümetinin Birleşmiş Milletlere, ulusların kendi kaderlerini tayin haklarının Kıbrıs için de uygulanması yolunda başvuruda bulunması

1954 Yunanistan’ın, Birleşmiş Milletlere Self-Determinasyon için başvurusu; Türkiye’nin karşı çıkması, Birleşmiş Milletlerin Yunan talebini reddetmesi

1955 Türkiye’nin ilk kez sorunda taraf olmayı kabul etmesi ve 29 Aralık’ta Londra’da İngiltere ve Yunanistan’ın katıldığı toplantıda, Türkiye’nin de temsil edilmesi

Yunan terör örgütü EOKA’nın 1 Nisan’da adada faaliyete geçmesi

1956 İngiliz hükümetinin, Başpiskopos Makarios’u Seyschelles Adaları’na sürmesi

Türkiye’nin ilk kez Birleşmiş Milletlerde ‘taksim’ tezini açıklaması

İngiltere’nin, askeri üssünün kalması şartıyla ‘Self-Determinasyon’u kabul etmeye yanaşması

1957 NATO’nun arabuluculuk görevini üstlenmesiyle, EOKA’nın geçici olarak ateşkes ilan etmesi ve Makarios’un serbest bırakılması
15 Kasım’da Türk Mukavemet Teşkilatının kurulması

1958 Kıbrıs’ın,İngiliz Milletler Topluluğu içinde kalmasına, ama Türkiye ve Yunanistan’la da bağlara sahip olmasına dayalı ‘MacMillan Planı’nın gündeme gelmesi

1959 İngiltere Başbakanı ve üç devletin dışişleri bakanlarının katılımıyla Zürih Antlaşmalarının onaylanması Cemaat temsilcileri olarak Makarios ve Dr Küçük’ün de toplantıya katılmaları

1960 Kıbrıs Anayasasının imzalanması Adaya simgesel Türk ve Yunan birliklerinin yerleştirilmesi; Makarios’un cumhurbaşkanı, Fazıl Küçük’ün Cumhurbaşkanı yardımcısı olması

1963 21 Aralık’ta Noel katliamı ile EOKA’nın, Türk cemaatine karşı ‘etnik temizleme ve adadan kaçırma’ politikasını doruğa çıkarması 1964 Ağustos’unun ortalarına kadar eylemlerin sürmesi; 30 Aralık’ta Makarios’un açıkladığı 13 maddelik anayasa değişikliği önerisine Türkiye’nin karşı çıkması

1967 Ordunun Yunanistan’da yönetime el koyması ve 1974′e kadar iktidarda kalması Yunan ordusunun 15 bin askerini, gayri resmi olarak adaya yerleştirmesi Türklere karşı sürdürülen soykırımın kesilmesi için Türk ve Yunan başbakanları arasında düzenlenen toplantıdan sonuç alınamaması üzerine, Türkiye’nin askeri müdahalede bulunacağını açıklaması
TBMM’nin hükümete müdahale yetkisi vermesi, Türk uçaklarının Kıbrıs üzerinde uçmaya başlayarak donanma ve çıkarma birliklerinin harekete geçmesi ABD’nin arabuluculuğu üzerine Yunan birliklerinin geri çekilmesi ve Türk harekatının durdurulması 1964′ten beri Türkiye’de bulunan Rauf Denktaş’ın gizlice adaya gitmesi

1974 5 Temmuz - Yunanlı subayların yönettiği Ulusal Muhafız Örgütünün, Cumhurbaşkanı Makarios’u devirmesi ve EOKA-B önderi Nikos Sampson’un ‘cumhurbaşkanı’ ilan etmesi
Bu hareketle, Enosis’in gerçekleştirilmek istendiğini anlayan Türkiye’nin, garanti anlaşması uyarınca İngiltere’yi ortak eyleme davet etmesi İngiltere’nin katılmaması üzerine, 19 Temmuz’da Türk çıkarma gemilerinin denize açılarak 20 Temmuz’da denizden çıkarma ve havadan indirmelerle Girne bölgesinin kontrole alınması Yunan birliklerinin adada garantör olarak bulunan Türk birliğine saldırmasıyla çarpışmaların bütün ada yüzeyine yayılması 22 Temmuz’da Birleşmiş Milletler’in çağrısına uyularak ateşin kesilmesi; bu girişim sonucu, Kıbrıs’ta Nikos Sampson, Yunanistan’da ise askeri cuntanın devrilerek Yunanistan’ın demokrasiye dönmesi

1974 16 Ağustos - Cenevre’de sürdürülen barış görüşmelerine rağmen Yunanistan’ın uzlaşmaya yanaşmayarak köylerdeki Türkleri öldürmeye devam etmesi Bunun üzerine Türk ordusunun adanın yüzde 37’sini kontrol altına alacak kadar ilerleyerek ikinci harekatı sona erdirmesi

1975 13 Şubat’ta, Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin kurulması
Ayrıca, aynı yıl içerisinde BM gözetiminde nüfus mübadelesinin gerçekleştirilmesi

1977-79 Denktaş-Makarios (1977) ve Denktaş-Klerides (1979) ile Doruk Anlaşmalarının imzalanması Bu anlaşmalarla, Kıbrıslı Rumlar ilk kez iki kesimli, iki toplumlu federal bir çözümü benimsemesi

1982 Papandreu’nun, Şubat 1982′de Kıbrıs’ta yaptığı konuşmada “Kıbrıs’ın Helenizmin bir parçası” olduğunu belirterek, Kıbrıs sorunu ile ilgili bütün tarafların katılacağı bir “uluslararası konferans” toplanması gerektiğini söylemesi
BM Genel Kurulunun, Rum tarafının başvurusu üzerine Ada’daki “işgal ordusu”nun derhal çekilmesini ve mültecilerin “isteğe bağlı olarak” geri dönmelerini tavsiye eden kararını alması Bunun üzerine KTFD Meclisinin, 17 Haziran’da radikal bir adım atarak “Kıbrıs toplumunun self-determinasyon hakkı”na ilişkin karar alması

1983 15 Kasım1983′te, KTFD Meclisinin, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) adında bağımsız bir devlet kurulduğunu dünyaya ilan etmesi KKTC’nin kurulmasının, Rum tarafının, Yunanistan’ın ve Batılı devletlerin yanısıra BM Güvenlik Konseyi’nin de tepkisini çekmesi
Güvenlik Konseyinin, 18 Kasım’da aldığı bir kararla bağımsızlık kararını kınaması Türkiye’ye yakın bazı devletlerin KKTC’yi tanımanın eşiğine gelmelerine rağmen, ABD ve İngiltere’nin baskıları ile bu kararlarından vazgeçmeleri 13 Mayıs 1984′te de BM Güvenlik Konseyinin 550 sayılı kararı ile KKTC’nin ilanının ayrılıkçı bir hareket olarak tanımlanması

1984-1990 KKTC’nin kurulmasından sonra toplumlararası görüşmelerin yeniden başlaması KKTC kurulurken, 1977-79 Doruk Anlaşmalarına atıfta bulunularak, iki toplumlu, iki kesimli federal bir çözüme kapıların açık bırakılması
Görüşmeler sürecinde; New York’ta 17 Ocak 1985′te ve 29 Mart 1986′da BM Genel Sekreteri’nin hazırlamış olduğu ‘Kıbrıs Üzerine Anlaşma Taslağı’nın, Kıbrıs Türkleri tarafından kabul edilip, Rumlar tarafından reddedilmesi

1990 BM Güvenlik Konseyinin, bu tarihte 649 sayılı kararını alması Bu kararla BM’in, Ada’daki her iki tarafı da, kabul edilebilir bir çözüm bulma yolunda çaba göstermeye çağırması Aynı kararın böyle bir çözümün iki toplumlu, iki kesimli bir anlayışa sahip olması ve çözümün siyasi olarak iki eşit toplum liderinin direkt görüşmeleri yoluyla sağlanması gerektiğinin vurgulanması Bir diğer önemli nokta kararın, Kıbrıs Sorunu’nu 1974′te değil de 1960′lara hatta öncelerine dayandırması 1990 Temmuz’unun ilk haftası içinde Kıbrıs Rum Yönetiminin “Kıbrıs” adına AB’ye üyelik için başvurması BM’nin ve Türk tarafının uyarılarına rağmen topluluğun 11 Eylül 1990′da bu başvurunun normal süreç içinde değerlendirilmesini kararlaştırması

1991 Turgut Özal’ın, 1991′de Kıbrıs konusunda bir ‘dörtlü konferans’ toplanmasını önererek, o güne kadar sorunun iki toplum arasında görüşülmesi gerektiğini savunagelmiş olan Türkiye’nin bu anlayışına da değişiklik getirmesi Özal’ın önerisine göre Kıbrıs sorununun; KKTC, Kıbrıs Rum Yönetimi, Türkiye ve Yunanistan arasında ele alınması gereği 28 Haziran 1991′de BM Genel Sekreteri Perez de Cuellar’ın, BM Güvenlik Konseyi’ne sunduğu raporda Türkiye’nin önerdiği Dörtlü Doruk Toplantısı’nı kabul ettiğini belirtmesi

1992 100 paragraftan oluşan BM Fikirler Dizisinin, tarafların onayına sunulması New York’ta sürdürülen görüşmelerin ardından BM Genel Sekreteri Butros Gali’nin, toprak düzenlemeleri ve anayasal konuların tümünü kapsayacak bir paket anlaşma hazırlaması Türk tarafının 100 paragraftan 91′ini onayladığını açıklaması Rum tarafında ise, Kıbrıs Rum lideri Yorgo Vasiliu paketi onaylarken, daha sonra iktidara gelen Glafkos Klerides’in, bu pakete karşı çıkması

1993 AB’nin, Haziran 1993′te Kıbrıs’ın tam üyelik için gerekli şartları taşıdığını belirten görüşünü yayınlaması Aynı yıl Yunanistan ve Kıbrıs Rum kesimi arasında Ortak Savunma Doktrini’nin imzalanması

1994 BM Genel Sekreteri Butros Gali’nin girişimleriyle ortak anlaşma zemininin oluşturulması amaçlı Güven Arttırıcı Önlemler Paketi’nin düzenlenmesi ABD’nin destek verdiği pakete Rum tarafının karşı çıkışıyla 1994′te rafa kaldırılması

1996 3 Haziran’da bir Kıbrıslı Rum askerin, BM denetimindeki bölgede bir Kıbrıslı Türk asker tarafından vurularak öldürülmesi
11 Ağustos 1996′da Kıbrıslı Rum motosikletçilerin, Yeşil Hat’tı geçmeye kalkışınca Kıbrıslı Türk göstericiler ve Türk askerleri ile çatışması; 70′ten fazla kişinin yaralanması, bir Kıbrıslı Rumun ölmesi

14 Ağustos 1996′da Kıbrıs’ta Derinya bölgesinde Türk güvenlik güçlerinin, Türk bayrağını indirmeye kalkışan bir Rum gencine ateş açması, Rum gencin hayatını kaybetmesi

8 Eylül 1996′da Güney Kıbrıs tarafından açılan ateş sonucu bir Türk askerinin ölmesi, birinin yaralanması
13 Ekim 1996′da Kıbrıs Türk kesimine geçen bir Rumun, Kıbrıslı Türk askerlerince öldürülmesi
6 Şubat 1997′de Kıbrıslı Türk ve Rumların birbirine ateş açması

1997 4 Ocak’ta Kıbrıslı Rumların, Rusya’dan S-300 yerden havaya 150 km menzilli füze alımına ilişkin anlaşmaya imza koymasının uluslararası arenayı ve dolayısıyla hassas Türk-Yunan ilişkilerini karıştırması
Türkiye’nin, Kıbrıslı Türklerin güvenliğini tehdit edecek herhangi bir gelişmeye göz yummayacağını açıklaması İngiltere ve BM’nin de anlaşmaya sert tepki göstermesi 24 Şubat 1997′de AB’nin, Kıbrıs’ın AB’ye tam üyeliğine ilişkin geleneksel tavrını değiştirerek, Kıbrıs’ın AB’ye tam üyeliğinin gerçekleşebilmesi için Ada’da önce siyasi bir çözümün şart olduğunu açıklaması, Yunanistan’ın bu açıklamaya tepkilerini bildirmesi AB’nin, ilk defa topluluğa tam üyelik konusunda Kıbrıs Türklerinin de dikkate alınması gerektiğini, tam üyelik görüşmelerine Ada Türklerinin de katılması gerektiğini belirtmesi Yunanistan Dışişleri Bakanı Theodoros Pangalos’un, bu açıklamaların hemen ardından AB’nin Doğu’ya doğru genişlemesini veto edeceğini açıklaması

1999 AB’nin 10-11 Aralık 1999′da yaptığı Helsinki zirvesinde Türkiye’nin AB’ye tam üyelik için adaylığının resmi olarak kabul edilmesi Türkiye için tarihi bir öneme sahip olan bu zirvenin sonuç belgesinde, genişleme sürecindeki Türkiye’nin konumu ve Kıbrıs sorunuyla ilgili özel maddelerin de yer alması

Bu kapsamda “Avrupa Birliği Konseyinin, politik bir çözümün Kıbrıs’ın Avrupa Birliği’ne katılımını kolaylaştıracağının altını çizmesi Üyelik müzakerelerinin tamamlanmasına kadar kapsamlı bir çözüme ulaşılamamış olursa, Konsey’in üyelik konusundaki kararının, yukarıdaki husus bir ön şart olmaksızın verilmesi

2000 AB Komisyonu’nun 7 Kasım 2000′de açıkladığı ve Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecindeki “yol haritasını” çizen Katılım Ortaklığı Belgesi’nde (KOB) yer alan Kıbrıs’la ilgili ifadelerin Türkiye-AB arasında büyük bir krize neden olması
Komisyon’un, Yunanistan’ın baskısıyla KOB’un kısa vadeli öncelikler bölümüne Kıbrıs sorununun çözümüne ilişkin baskıcı ifadeler eklemesinin, Türkiye tarafından “önkoşul” olarak algılanması KOB’un içeriğinin Helsinki zirvesinin çizgisinde yer almasını isteyen Türkiye’nin, AB’nin bu tutumuna sert tepkisi

2001 Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Romano Prodi’nin, Kıbrıs sorunu çözülmeden de Güney Kıbrıs’ın üyelik başvurusunun değerlendirilebileceğini söylemesi
Rauf Denktaş ile Glafkos Klerides’in, 4 Aralık’ta Lefkoşa’daki ‘Yeşil Hat’ta, BM gözetiminde biraraya gelmesi

2002 15 Mayıs - Adanın, 1979 yılından bu yana ilk kez bir BM genel sekreterini ağırlaması BM Genel Sekreterinin, Kıbrıs Rum kesimi lideri Glafkos Klerides’le görüştükten sonra KKTC Cumhurbaşkanı Denktaş’la da bir araya gelmesi