7 Yaş - İkinci Bunalım Dönemi

7 Yaş - İkinci Bunalım Dönemi

Prof DrKemal Çakmaklı
Sosyal Hizmet Uzmanı



Bu dönemin diğer adlan, "Hürriyete karşı ikinci atılım", "Yedi yaş bunalım dönemi", "İkinci kaprisler dönemi", "Sosyal benliği keşfetme aşaması"dır Başlama ve bitme zamanları için hatırda kalması kolay pratik tarif şu şekilde yapılabilir Çocuğun ilkokul birinci sınıfa başlamadan, ilkokul ikinci sınıfa geçene kadar ki zaman içerisinde kendisini gösterir Tabii bu dönemler bıçakla kesilmiş gibi tam olarak ay ve günlerle belirlenemez O ülkenin tabiat şartlarından tutunuz da, çevrenin yapısı, şehir ve köy çevresi, ailenin sosyal yapısı, çocuğun sosyal temaslarla karşılaşma yoğunluğu vd bu bunalım dönemlerine girmesinde ve onlardan bir an önce çıkmasında etkilidirler Ülkemiz için ikinci bunalım dönemi yıllarını çocuğun 65 yaşı ile 8 yaşı arası olarak söylemek mümkün ise de biraz taşma gözlenebilir, yani 7-85 yaşlarına da kayabilir Söylediğimiz gibi pek çok psikososyal olaylar bu yaşların tespitinde önemlidir Çocuğun yaşadığı sosyal şartlar burada önemlidir Zaten dönemin ismi de ortalama bir deyişle "7 yaş sendromu "olarak belirlenmiş bulunmaktadır
Bu dönemde çocuk sosyal benliğini keşfeder Ben kimim, etrafımdaki bireyler kimdir, benimle onlar arasındaki mesafe nedir? Çocuk bu devrede sosyal bir varlık olarak toplum içerisindeki yerini alma krizi içerisindedir İnsanın adaptasyonu için bu da önemli bir evredir Bireyin sosyal ve asosyal bir tutum ve davranışa yönelmesi, iyi, yeterli ve dengeli insanî münasebetler becerisi kazanabilmesi isteniliyorsa bu ikinci kriz dönemini, sosyal benliği keşfetme yıllarını ailenin iyi değerlendirmesi ve çocuğunu uygun yönlendirebilmesi gereklidir İlkokul 1 sınıf öğretmenlerinin bu konuda önemliden de öte üstün rolleri vardır Devletin bu öğretmenlerin refahı konusunda da ayrı bir çaba sarfetmesi çocukların gelecekleri açısından gereklidir Birinin refahı bir diğerine bağlıysa, önce o bir diğerinin refahı temin edilmelidir Kendisinin yardıma ihtiyacı olan bir birey diğerine nasıl yardım edecektir? Öyle ise çocuk refahı, çocuğun ileri yıllara iyi hazırlanabilmesi için önce bu işi yapacak olanların refah düzeyleriyle, psiko-sosyal sorunlarını halletmeleriyle doğru orantılı olacaktır Sorunların çözümü için meseleye tek yönlü değil çok yönlü bakabilmek zorunluluğu vardır
Öyle ise çocuğun yönlendirilmesi, refahı derken, buna direkt olarak etkili olacak faktörleri de bilmeli, meseleye tam bir yaklaşım sağlanmalıdır Aksi takdirde gelip geçici küçük küçük tedbirlerle sorunun temelinden çözümlenebilmesi beklenmemelidir
Bu dönemi çocuğun başarılı atlatamaması halinde sosyal uyumsuzluk söz konusudur İçe kapalı, dışa dönük tabir edilen-halkın bu şekilde tanıdığı- birerler türer Düzeltilmediği oranda uyumsuzluk hali giderek o bireyde kökleşecektir Oysa bunu önlemek anne-baba, çocuğun sosyal çevre bireylerinin zamanında alacakları ve istikrarlı bir şekilde devam edecekleri koruyucu tedbirler ile bu yaşlarda basitçe sağlanabilecektir
Şimdi 7 yaş kriz dönemini yaşayan çocukların psiko-sosyal özellikleri ve başarılı uyumlarının esaslarını kısaca görelim:
İkinci karşı koyma bunalım dönemidir- Birinci bunalım dönemi sürekliydi (kesintisizdi), bu dönem de süreklidir (kesintisizdir) Yani çocuk bu krizden çıkana kadar kriz durmaksızın devam eder Oysa bundan sonra görülecek olan kriz dönemi sürekli değildir, iyileşme, nüksetme safhalarını gösterir Bir ve ikinci bunalım dönemleri kısadır, ortalama olarak ikişer yıl diyebiliriz Buna karşılık üçüncü bunalım dönemi 10-13 yıl sürecektir (Ergenlik Dönemi)
Bu çağda zihin düzeyinde gelişmeler devam eder Akıl ve ruh sağlığını oluşturan melekeler, psiko-motor güçlerin inşası sürmektedir Ayrıca, bu arada yeri gelmişken belirtmek de yarar vardır, bu dönemde çocuk mikrobik hastalıklara, örneğin kabakulak hastalığına, iltihabî bir durum olan apandisite eğilimlidir Hemen belirtmek isteriz bedensel hastalıkların ortaya çıkması da yine doğayla yakînen ilgilidir Her mevsimin, her sosyal sınıfın, sosyal sınıf hastalık ilişkileri ise tıpta uzun zamandan beri bilinen bir olaydır Örneğin kabaca diyecek olursak zenginlerde şeker hastalığı, kalp hastalığının çok görünmesine karşılık, bunun karşıtı toplum kesiminde de mikrobik hastalıklar, infeksiyonlar, tüberküloz vd sık rastlanmaktadır Hastalık türlerinde önemli farklılıklar bulunmaktadır Hangi hastalıkların hangi mevsimlerde ve hangi yaş gruplarında kendisini gösterebileceği de epidemik haritalarda kendisini göstermektedir Hatta ileri batı kültürlerinde hangi gün kaç kişinin öleceği bu şekilde küçük yanılgılarla bilinebilmekte ona göre tabut ve mezar hazırlanmaktadır Hayat ümidi, hayatsal tablolar sayesinde oldukça yaklaşık olarak insan ömrünü bile söyleyebilmektedir
Bu dönemde süratle beden gelişmesi de söz konusudur Kızamık, su çiçeği, kulak iltihaplan da ek olarak ortaya çıkabilir Çocuğun bünyesinin kuvvetli olması, dengeli beslenebilmesi gereklidir Ünlü bir söz vardır Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur diye Bu nedenle vücudun sağlam olması psiko-sosyal gelişimi kolaylaştıracaktır Bedensel ve psiko-sosyal iyilik halleri daima birbirleriyle etkileşim içerisindedirler
İkinci kaprisler döneminde çocuk kendini çeviren somut dünyaya hükmetmek sevdasındadır Bu yaşta çocuk okula gider, ailesi içerisinde olduğu gibi ilgi merkezi olmadığını, birçok çocuklarla eşit olduğunu biraz acı bir şekilde keşfeder Çocuğu el bebek gül bebek büyütmenin, nazlı büyütmenin, ona sınırsız sevgi ve ilgi göstermenin, çocuğa iyilik olsun diye böyle davranmanın, sakıncaları çıkmaya başlamaktadır Çıkış yolu çocuğun psiko-sosyal özelliklerini bilerek dengeli yaklaşımlarda bulunmakla olacaktır Böylece evde başrolü oynayan çocuk okulda, figüran değilse bile önemsiz bir rol olmak durumunda kalmışsa gerçekten sarsılır Çocuk ilkokula başlamadan anaokullarında, bahçede çocuk gruplarıyla yeterli sosyal beceri ve kültür almış ise bu onun imdadına yetişecektir
Çocuk ilk kriz döneminde olduğu gibi, kendilerine vasilik yapanlara karşı koymadan bu dönemde de hürriyetini elde edemez ve bu bunalım dönemini sağlıklı geçiremez O dönemde görülen kaprisler bu dönemde de görülür ve aynı çarelere başvurularak çoğu zaman geçirilir Örneğin 5 kuralımız; sevgi, tolerans, otorite, sabır, inanma burada da geçerlidir Anlaşamamazlıklar vardır Çocuk nedeniyle aile anlaşmazlıkları, çocukların (kardeşlerin de) birbirleriyle kıskançlıklarından doğan anlaşmazlıklar, erkek çocuğun babasıyla olan güçlükleri olağandır Her bunalım döneminin karakteristik özelliği enferiyorite duygusu (acizlik, aşağılık kompleksi denilen hal) bu dönemde de kendisini gösterir Okula gitmesi kendisinde sarsıntı yapabilir, uyum da güçlükle karşılaşabilir Anne ve baba da anlayışsız ve sert davranırlarsa bu kompleks daha şiddetli hâl alır Belirtileri şunlardır:
1 İnsanların yanında tutuklaşırlar, rahat hareket edemezler,
2 Kekemelik başlayabilir, normal konuşurken kekeleyerek konuşmaya başlar,
3 Düzensiz hareketleri vardır, yemek, uyku, çalışma, okul, oyun saatleri vs birbirine karışabilir, kendine iyi bir plân yapamaz, yapılan plânı uygulamakta güçlük çeker, istikrarsızlık baş plândadır,
4 Kararsız ve ürkek bakışları olur,
5 Belirsiz davranışlar,
6 Önüne geçilemiyen bir beceriksizlik,
7 Tikler
Bunlar ruhî anlaşmazlık arttığı çocuk anlaşılamadığı, ona bilimsel yardım edilemediği ölçüde, sık sık tekrarlanır ve kökleşir
Nasıl ki, bir bedensel hastalık halinde idrar tahlili, kan tahlili, röntgen çektirme, check-up vd yapılıyor Buralardan elde edilecek veriler hastalığı tayin ediyorsa, bu alanda belirtilerden en önemlileri de yukarıda sayılan yedi madde ile karakterize edilebilir Bunların mevcudiyetinin anlamı şudur: Hepsinin bir arada olması gerekmez, bir ve birkaçının olması da teşhis için aynıdır Bir tekinin bulunması yeterlidir, onu değerlendirebilme bakımından:
Sözgelimi "ey anne,baba ben ikinci bunalım dönemi içerisinde çok sıkılmaktayim, bu bunalımı atlatamıyacağım ümitsizliğe düştüm,size yalvarıyorum gücünüz yeterse benim imdadıma koşunuz, sizden yardım diliyorum, beni kurtarın" demektedir
Bu belirtiler anne baba tarafından böyle yorumlanmalı ve bilimsel yardımlar kendisine ulaştırılmalıdır En büyük yardım onu anlayabilmek ve özelliklerine uygun şekilde kendisine davranabilmektir, bu unutulmamalıdır
Burada küçük bir uyarıda bulunmak isteriz Kekemelik İle solaklık arasında ilişki vardır İstatistikler her 15 çocuktan birisinin solak olduğunu ortaya koymuştur Sözgelimi sınıfta herkesin içinde alaya alınmaları kekemeliğe neden olmaktadır Solaklık bilindiği gibi beyinde yazı yazmayı idare eden merkezin beynin diğer yarı küresinde olmasıyla ilgilidir ve bu doğaldır Doğuştandır, irsiyetle de ilgilidir Solaklık bir kusur değildir Sağ elini kullanacağına birinci plânda sol elini kullanmaktadır Mesele bundan ibarettir Bu sebeple solak olan çocuklara ailede ve okulda baskı yapılmamalıdır Bu hal kekemelikten de başka daha pek çok psiko-sosyal sorunlar yaratabilir Onun da sol elini kuvvetlendirmesi konusunda yardım etmek yerinde olur Solak nice ünlü kişiler bulunduğunu hatırlamak lâzımdır Mühim olan kişinin kendi değerleridir Psiko-motor güçlerini iyi bir şekilde geliştirerek psiko-sosyal uyum sağlayabilmektir
Bu ikinci bunalım döneminin çocukta yaratabileceği enferiyorite (acizlik kompleksi, halkın aşağılık kompleksi dediği hal) duygusu, çocuk 3 ncü bunalım dönemine girmeden kendiliğinden kaybolması gerekir Bunun için son durak 12 yaştır (12 yaş bunalım dönemine girerken bitmiş olmalı)
İkinci kaprisler döneminde anne-baba, ebeveyn ve çocuğun sosyal çevre bireylerinin ona yardımları şöyle olabilir Bunlara dair bazı esaslar şöyledir:
1 Çocuğa faydalı olduğunu ve kendine göre üstünlükleri bulunduğunu gösterebilmesi için bir çare bulmak gereklidir Bunun için iyi ve güzel yönleri özenle araştırılmalı ve bunlar örnek gösterilerek kendine güveninin artmasına yardım edilmelidir Oysa çok aile çocuğunun daima kötü taraflarını görmeye ve bunları söyleyip durmaya pek alışkındır Biz çocuğun iyi tarafları titizlikle aranmalı, bulunmalı ve bunlar çocuğa söylenmelidir diyoruz Böylece çocuk hatalarını daha çabuk düzeltebilecektir Yetişkin bir insan hatalarının söylenmesinden hoşlanabilir Tabii bu konuda türlü kompleksleri bulunmuyorsa ve psiko-sosyal gelişimleri iyi olabilmişse Ancak çocuk zaten acizlik kompleksi devresi içerisindedir, bir de yangına körükle gitmek gibi biz ona daima aciz olduğunu yineler durursak, başarısızlık doğal hale gelir
2 Zaafa ve yenilgiye düşmeden, istikrarlı bir şekilde (vazgeçmeden) çocuk daha çok sevilmelidir Sevgi ilaçtır Nice düzelmez sanılan çocuklar bu yolla uyum sağlayabilmişlerdir İnsan ruhunun en büyük gereksiniminin sevgi olduğu bilinmelidir Sevgi olmadan yapılan işlerin de bir huzur vermediği gözlenebilir
3 Sevginin paylaştırılmasında tam bir adalete riayet edilmelidir Anne-babalar, ev bireyleri, kardeşler arasında, öğretmen sınıfta öğrencileri arasında vd Ancak belki de hastaya yapılan ihtimam gibi zayıf olana bir miktar tercih yapılabilir ise de bunda da ölçülü ve bilgili olmak lâzımdır Zayıf çocuk acizliğinden dolayı kendisinin fazla sevgi gördüğünü, eğer aciz (zayıf, hasta, yetersiz vd) olmasa böyle olmayacağı düşüncesine kapılmamalıdır
Böyle olursa iki durum olur
a) Çocuk bu hali benimser, buna sığınır, bu durumu suistimal edebilir,
b) Acizlik duyguları kökleşir, kendi kendini düzeltmede yeterli gayreti göstermez veya gösteremez
Aile bu durumu nazik bir şekilde ayarlayarak hasta olana gösterebilecek sevgide bir miktar iltimas, burada da sağlanmalıdır Çünkü onun bu ihtimama daha çok ihtiyacı vardır
4 Özellikle Erkek çocuğu olmak üzere, enerjisini boşaltabilecek yorucu oyunlara katılabilmelidir, ona bu imkan verilmelidir Erkek çocuğun kız çocuklarına nazaran daha çok buna ihtiyacı olması onun bünyesel durumuyla ilgilidir Aynı şekilde de kız çocuklarının bedenini eğitici ritmik dans çalışmalarına katılması, annesine ev işlerinde yardım etmesi, açık hava gezintileri ve oyunları benimsemesi yararlı olacaktır Kendi içine kapanmış kız çocukları için bilhassa bu tür sosyal çalışmalar planlanmalıdır
5 Bu dönemde çocukların kaprislerinden başarılı çıkabilmeleri için onlara kuvvetleriyle orantılı olarak sorumluluklar verilmelidir Eğer bu sorumluluk bir angarya gibi değil, ailenin menfaatine hizmet etmek bakımından şerefli bir amaç için verilirse çocuk bunlardan gurur duyacaktır Bu sorumluluğu anne-baba ve okulda öğretmen iyi bir şekilde plânlıyabilir
6 Dövülen ve bahtsız olan çocuklar şefkatli olamaz Bu nedenle çocuğu bahtsız edecek türlü olaylardan ve bilhassa dayaktan kaçınmak lazımdır Dayak zararlıdır Hele hele çocuğun dövülmesi hiç düşünülmemelidir Zira dayak kişiliği kemirir Acizlik duygusu içerisinde olan çocuğu büsbütün aciz yapar Daha da fenası suçlu tiplerin doğmasına yardım eder Sonuç şudur: Dayak çocuk için zararlıdır
Dövülen çocuk mutsuzluğa itilir Kişinin psiko-sosyal yapısına etkisi ileriki yıllarda da kendisini gösterir Evlendiğinde eşini döver Başarılı bir evlilik ilişkileri kurması zorlaşır Mutluluğu kendisine bağlı olan insanlara karşı psiko-sosyal görevlerini yeterli yapamaz Bahtsızlık ve şefkatsizlik en büyük tehlikelerden sadece ikisidir
Böyle çocuklar arkadaşlarına cömert görünmek için hırsızlık yapabilirler, hayvanlara eziyet etmekten hoşlanırlar Sineğin, kelebeğin kanadını yolar, kediyi kuyruğundan havaya kaldırır vd giderek anti-sosyal, sosyal uyumsuz olur
Bütün bunlar sadece dövülmekle ilgili değildir Tüm olarak bu belirtiler ikinci bunalım döneminin kötü geçmekte olduğunun delilleridir ki iyi değerlendirilmelidir
İkinci bunalım dönemine ahlâk bunalımı dönemi de denmekte olduğunu özellikle belirtmek lâzımdır İlkokul 1 sınıf ve bu dönemden bir yaş alt ve bir yaş üst yıllarda göründüğü hatırlanarak, çocuğun bu devresine özen gösterilmelidir İnsan 7 yaşa kadar inşa edilir sözü de pek mühimdir 12 yaşından sonra çocuk üzerinde anne baba iyi bir etkileşim kuramamışlar ise, çocuğuna karşı artık etkisiz kaldığını ve kalmakta olduğunu, çoğu zaman hayret ve büyük bir acı ve hırs içerisinde görür Çaresizlik içerisinde kalır, yeterli aile ve çocuk refahı hizmetleri sağlanamazsa -bilhassa çocuk rehberliği klinikleri- aile ızdıraplarıyla başbaşa kalır, çocuk da keza aynı şekilde yönlendirilemez, çeşitli psiko-sosyal sorunlar türer gider
7 Evde çocuğun ayrı bir odası olamazsa bile bir köşesinin olması sağlanmalıdır Anahtarla kilitli dolabı olmalıdır Eğer çocuk kendine göre kıymetli şeylerini saklayacak bir yer bulmazsa, bunları kalbine saklar, kalbini anahtarla sıkıya kilitler ve size kapalı tutar Bu hâl içedönüklük yapar Şimdi sormak istiyoruz, acaba çocuğa evde kilitli bir dolap temin edebilecek olup da, bilmeyerek bunu yapmayan anne babalar yok mudur? Pek çoktur İşte çocuğu yönlendirebilmek böyle küçük küçük kuralların benimsenebilmesi ve yerine getirilmesiyle olmaktadır
8 Bizim çocuğa verdiğimiz (yani anne-babanın ve çoğu diğer sosyal çevre bireylerinin) emirlerle değil de, onun tecrübelerinin verimi olan davranış kurallarıyla gelişmesine olanak tanımak lazımdır Çocuk davranış kurallarını kendi tecrübeleriyle bulursa başarı çok yüksek olacaktır Bu fırsat kendisine verilmelidir
9 Anne-baba çocuk üzerinde anne-baba olarak yaptıkları kuvvetli etkiyi ihtiyatlı ve iradeli bir şekilde kullanabilmelidir Anne-baba ve çocukla ilgili diğer bireyler açık kalpli olmalıdır Çocuğa karşı, onun kalbine ve çocukça düşüncelerine girmenin yolunu bulmalıdırlar Bu durum esasen bunalım döneminde, yararlı sayılabilecek, yardımınızı beklediği zamanda ona yeniden güven verecek, yaşama sevinci duy-masına vesile teşkil edecektir Çocuğun bakışı ile gülümseyişi güvenini kazanmak şerefine layık olup olmadığımızı bize söyleyecektir Bu aslında anne-baba için gerçekten bir şereftir
Bu önerilerden sonra şimdi ikinci bunalım dönemiyle ilgili olarak şu son açıklamalarımızı sunabiliriz:
Çocuk bu dönemde, üstün insan idealini temsil eden anne ve babasının mükemmel olmadıklarını, herşeyi bilmediklerini ve herşeyi yapamayacaklarını farketmeye başlar Bu aslında sosyal gerçeklere doğru atılan bir diğer adımdır Büyük bir şaşkınlıkla, hatta zihin bozukluklarının kaynağını teşkil eden gerçek bir iç ızdırabıyla anne ve babasının birbirleriyle yaptıkları kavgaları keşfeder Çocukların da adeta önüne geçilmez bir şekilde derin ahlâk ve psiko-sosyal bozukluklar yaratan geçimsiz ailelere acımak lâzımdır Sosyal benliğini keşfetmeye çalışan çocuk için bu tamiri pek güç olabilecek bir durumdur Çocuk toplumun geleceği yönünden mühim bir varlıktır Böyle durumda çocukların savunulabilmesi için çocukların anne ve babaları aleyhine, kamu avukatları kanalıyla dava açılması lüzumu düşünülmüştür Çocuk suçları mahkemesi kanunlarında ülkemizde de çocuğun hakları artık daha belirgin bir şekilde korunma yolunda bulunulmaktadır Anne-baba çocuğun önemli gelişim evrelerinde olduğunu bilerek pek zorunlu olmadıkça geçim sorunlarıyla ilgili olarak çocuklarının yanında olay çıkarmamaya azami özeni göstermelidirler Görüldüğü gibi çocuk bundan pek çok etkilenmektedir Bunun zararını başta çocuk, sonra aile, sonra da giderek toplum, insanlık çekecektir Bu durumda ne olur:
1- Çocuk anne ve babasına olan güvenini kaybeder,
2- Kendi içine kapanır,
3- Bu hâl onda yalancılığı doğurabilir Gerçeği sevmediği için olması istediğini olmuş gibi ifade eder
Bu denli yalancılık bundan önceki dönemde görünmez Zira çocuk o dönemde çocuğun anne ve babasının herşeyi bildiğine inanır yalan söylerse farkedileceğini zanneder Örneğin gözlerinden yalan söylediğini anne ve babasının anlayacağını umar Oysa daha 7 yaş bunalım döneminde anne-baba figürü onun gözünde yıkılırsa rahatlıkla gerçekten yalan söyleyebilir
ProfDrKemal Çakmaklı