Art Nouveau

XIXYüzyıl’ın sonunda bütün Batı Avrupa ile ABD’de süsleme sanatlarında ve mimarlıkta görülen yenileşme hareketine genel olarak verilen ad

Bu harekete, Fransa ve Belçika’da modern style, Almanya’da Jugendstil, Avustralya’da Secession Stil, İngiltere’de Liberty, İtalya’da Stile Floreale, İspanya’da Modernismo ya da Arte Joven, ABD’de Tiffany style, Fransa’da ayrıca style 1900, nouille (Süslü püslü), mêtro, coup de fouet (kamçılama) hatta rastaquouêre (kim olduğu bilinmeyen zengin yabancı) adları verildi
Bu hareketin kökenleri XIXYüzyıl’ın ortalarına, Londra’daki Evrensel fuar’a (1851) değin uzanır Sergilenen ürünler ve yapıtlar, olanaklarını kullanmayı henüz bilmedikleri, sanayinin temsil ettiği yepyeni bir güç karşısında, yaratıcıların şaşkınlığını dile getiriyordu Bunun üzerine yaratıcılar, gotik gelenek adına, Viollet-le-Duc tarafından yeniden güncelleştirilen ve 60’lı yıllarda keşfedilen Japon sanatına uyarak yeniden el emeğine sığındılar Tümü de, Batı insanının çevresini yeni bir biçimde düşünmek gereğini duyuyordu Kendini arayan yeni sanat, bakışıma boyun eğme, yunan ve roma sanatlarının kuralları içinde doğal biçimleri bozma, ikincil denen süsleme sanatlarına karşı soylu dene resim, heykel gibi sanatlara seçkinlik tanıyan Rönesans’tan miras kalmış eğilimlere karşı çıktı Yenigotik sanatın ve Japonculuğun yolundan giden yeni sanat, doğayı yeniden gözlemlemeye başladı ve bu sanatlardan motifler, renkler, yumuşak ve kıvrak çizgiler aldı Ritmik dal ve kıvrımlar, uzun saplı çiçekler, uçuşan saçlı kadınlar, stilize hayvan figürleri görülür Sonuçta, kendini “toplumsal sanat” olarak görmek istedi “Toplumsal sanat”, XIXYüzyıl’ın ikinci yarısında Paris’te, Londra’da, Brüksel’de, ABD’de birbirini izleyen uluslar arası sergilerin programlarının temelini oluşturdu Art Nouveau, sanatçılara bir araya gelme olanağı veren ve aksi halde tasarı yada düş aşamasında kalabilecek yapıtların gerçekleşmesi için sanatçıları özendiren bu sergiler sayesinde oluştu
O dönemde “sanayiye uygulanan sanatlar” diye adlandırılan süsleme sanatlarını yeniden öne çıkaran Art Nouveau, eşya dünyasını ve iç dekorasyonu derin ölçüde etki altında bıraktı Bunun sonucu olarak çanak-çömlekçi, marangozcu ve dokumacıymış gibi çalışan heykelcilerin ve ressamların (Fransa’da Gauguin, Lêvy-Dhurmer, Rupert Carabin, Maurice Denis, Belçika’da Henry Van de Velde, vb) ve mimarlığın görüş açısını değiştirdi (=> Simgecilik)
Zaman zaman en gelişmiş inşaat tekniklerini de kullanan mimarlık, renklere, süs ayrıntılarına ve bakışımsızlığa başvurdu Brüksel’de Horta, Paris’te Guimard, Barcelona’da Gaudî, Viyana’da jHoffmann, Glasgow’da Ch R Mackintosh için sorun, kapsayanla kapsanan ve en küçük ayrıntılara varıncaya dek dış yapıyla iç düzenleme arasındaki sıkı bağlılık biçiminde ortaya çıktı
Art Nouveau nitelikli süsleme sanatının ilk yapıtları aynı zamanda İngiltere’de William Morris ve Arthur Mackmurdo’nun evresinde (1880-1883 arasında), Fransa’da Emile Gallê’nin hayvan ve bitkilerden esinlenmiş simgesel dekorlu bardaklar ve ilk “konuşan camlar”ını yaptığı Nancy’de görüldü(1884) Emile Gallê’nin 1889 Paris uluslararası sergisine katılması Art Nouveau için tam bir zaferle sonuçlandı 1889 yılı bir dönüm noktası oldu: önceki ürünlere egemen olan tarihselcilik ve eklektizm yerine Art Nouveau’ya bıraktı 1890 dan sonra süsleme sanatı bir modaya , mDenis’nin deyişiyle bir “züppeliğe” dönüştü Camcılıkta Emile Gallê, Eugêne Rousseau ve Joseph Brocard’ın, seramikte Auguste Delaherche, Ernest Chaplet ve Jean Carrêis’in, mobilyacılıkta Gallê ile birlilte Nancy okulu’nu kuran Louis Majorelle’in yüksek nitelikte bol yapıt vermesine yol açan mutlu bir züppelik söz konusuydu Samuel Bing’in 1895’te Paris’te açtığı “Art Nouveau” galerisi dönemin Fransa’daki ve başka ülkelerdeki en iyi sanatçılarını bir araya getirdi Georges de Feure, Eugêne Gaillard, Edward Colonna yapıtlarını; Louis Comford Tiffany, ressam Bonnard, Vuillard ve Toulouse-Lautrec’in taslaklarına dayanarak New York’ta gerçekleştirdiği vitraylarını burada sergilediler


1900 Sergisi, son harikalarını sergileyen Art Nouveau’nun hem zaferini hem de düşüşünü belirledi: Lalique tarafından yapılmış mücevherler, Gallê’nin heykelsi bardakları, kadına adanmış Art Nouveau pavyonu, Paris’te Guimard’ın yaptığı metro halka açıldı Ama yeni kuşak Art Nouveau’ya sırt çevirmiş ve yeniden Fransız geleneğine yönelerek 1925 üslubunu (ya da “Art Deco”) hazırlamaya başlamıştı bile 1925 Sergisi’nin eşiğinde Le Corbusier, ölmüş olan bu sanat hareketinin özgünlüğünü tanıyan tek kişi oldu Bu akımı şu sözlerle niteledi: “1900’e doğru, olağanüstü bir davranış: Art Nouveau Eski bir kültür, paçavraya dönmüş giysilerden kurtarıldı”
Art Nouveau akımı, Türkiye’ye yabancı konuk sanatçılar aracılıyla geldi Özellikle İtalyan mimar Raimondo d’Aronco’nun yapıları (Yıldız sarayının bazı bölümleri, Şeyh Zafir türbesi, kitaplığı ve çeşmesi) bu üslubun en belirgin örnekleridir XIXYüzyıl sonu, XXYüzyıl başında, yerli ustalar da, bazı sivil mimarlık uygulamalarında At nouveau denemelerine girişmişlerdir