Kooperatif Nedir ?

KOOPERATİFİN FAYDALARI

- Kooperatifçilik "Birlikten kuvvet doğar Bir elin nesi var, iki elin sesi var" atasözümüz de belirtildiği gibi bir güç odağı ve iktisadi faaliyetler için bir baskı aracıdır
- Kooperatif, fertlerin tek tek altından kalkamayacakları işleri gerçekleştiren mükemmel bir dayanışma kuruluşudur
- Kooperatifçilik gelir dağılımından zarar görenlerin, bu zararlarını etkisiz hale getirmede (dağıtımda) denge oluşturan bir teşekküldür
- Kooperatifçilikle, maddi ve manevi ihtiyaçların en az gider ve maliyetle ortakların ayağında giderilmesi mümkün olabilmektedir Diğer bir ifadeyle üretici ile tüketici arasındaki kademeler kooperatifler vasıtasıyla ya tamamen kalkmakta veya en aza inmektedir
- Kooperatifçilikle, emek ve ürünün gerçek değerini bulması sağlanabilir Diğer bir ifadeyle kooperatifler fiyatın oluşmasında üreticinin zararlarının bertaraf edilmesinde bir sigorta görevi ifa eder
- Kooperatifler bencilliği (egoizm) önler Kendi çıkarlarını hesaba katmadan başkaları lehine karşılıklı olarak çaba harcanmasına hizmet eder Bu fonksiyonlarıyla kooperatifler insani ve ahlaki kuruluşlardır
- Kooperatifleşmeyle israf önlenir Maliyet düşer, üretim artar ve verimlilik yükselir
- Kooperatifler birer demokrasi okuludur Seçimle göreve gelip, seçimle görevden ayrılma sayesinde toplum ihtiyaçlarına daha kısa sürede cevap verme, insana hizmet konusunda en güzel fırsatları veren kurumlardır
- Tüketici güvenilir, kontrolden geçmiş besin maddelerine kavuşmuş olur
- Pazarda fiyatların aşırı derecede yükselmesine kooperatifler engel olur Bu suretle tüketicinin korunmasına hizmet edilmiş olur
- İstihdam sağlanmasında kooperatifler büyük rol oynayabilir Bütün ülkeyi kaplayacak tesisleri, fabrikaları, emtia depoları, satış mağazaları ve eğitim kurumları ile kooperatifler işsizliğe karşı düşünülecek çarelerin birisi, belki de en etkilisidir


KOOPERATİF KURULUŞ İŞLEMLERI


Tarımsal amaçlı kooperatifler, tarımsal bir faaliyeti gerçekleştirmek üzere köy, belde ve ilçe gibi yerleşim merkezlerinde kurulabilmektedir
Kuruluş işlemlerine geçmeden önce bu bölümde geçecek bazı kelimeleri ve anlamlarını açıklayalım
Kooperatif ortağı kimdir? Tüketici veya üretici olarak veyahut ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla bir kooperatifi oluşturan insanlardır
Müteşebbis heyet nedir? Kooperatif kurmak üzere bir araya gelen 75 kişiden oluşan topluluk
Anasözleşme nedir? Kooperatifin unvanı, yönetim merkezi, çalışma konuları ile uygulayacağı hükümleri sırasıyla ve yazılı olarak gösteren maddelerin hepsine denir
Kuruluş Etüd Raporu Nedir? Kooperatifin kurulacağı yerleşim merkezi/ merkezleri hakkında tarımsal potansiyel, alt yapı ve sosyo- ekonomik durum hakkında bilgi veren araştırma raporudur
Kuruluş Sermayesi Teslim Tutanağı Nedir? Kurucu ortaklar tarafından taahhüt edilen sermayenin 1/4`ünün Bakanlık İI Müdürlüğünce emanete alındığını gösteren belgedir
Bakanlık onayı nedir? Kooperatif kuruluşunun mevzuata uygunluğunu belirten anasözleşme üzerindeki Bakanlığın imza, onay kaşesi ve mühürüdür
Tescil nedir? Kooperatif unvanının ve anasözleşmesinin Mahalli Ticaret Sicil Memurluğuna kayıt ettirilmesidir
İlan nedir? Kooperatifin kuruluşunun, unvanının anasözleşmesinin Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilanen yayınlanmasıdır


KOOPERATİF KURARKEN HANGİ İŞLEMLERİ YAPARIZ ?


- Bir yerleşim merkezinde, tarımsal faaliyette bulunmak amacıyla kooperatif kurmak için (15) çiftçiden oluşan bir müteşebbis heyet teşkil edilir
- Müteşebbis heyette yer alan çiftçilerin imzasını taşıyan ve kurulacak kooperatif türüne göre kooperatif kurma talebini belirten dilekçeye ikametgah belgeleri eklenerek Bakanlık İI Müdürlüğüne verilir
- Kurulacak kooperatifin türüne göre Bakanlık İI Müdürlüğünce kooperatif kurulacak yerleşim merkezinin / merkezlerinin zirai kaynak ve potansiyeli, alt yapı, sosyo-ekonomik durumları etüt edilir Tespitler "Kooperatif Kuruluş Etüt Raporu"nda belirtilerek Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü'ne bildirilir
- Kuruluş etüt raporu Bakanlıkça (Genel Müdürlük) değerlendirilip kooperatifin kurulması uygun görüldüğü taktirde yeteri kadar anasözleşme (kurucu ortaklara verilmek üzere) bir yazı ekinde İI Müdürlüğüne gönderilir
- Bakanlıkça gönderilen anasözleşmelerin tutarı (1 adedi 1000000- TL) kurucu ortaklarca Çiftçi ve Kooperatifçilik Tanıtma, Eğitim ve Ödüllendirme Fonu'nun TC Ziraat Bankası Ulus/Ankara şubesinin 30447-27444 nolu hesabına yatırılmasından sonra anasözleşmeler Bakanlık İI Müdürlüğünce kurucu ortaklara teslim edilir
- Anasözleşmelerde, kurucu ortaklar tarafından doldurulmak üzere boş bırakılan yerler usulüne uygun olarak doldurulur ve noter huzurunda imza edilir
- Her bir kurucu ortak tarafından peşin ödenen sermaye paylarından oluşan kuruluş sermayesi Bakanlık İI Müdürlüğünce emanete alınır
- Mevcut anasözleşmelere göre bir ortak kooperatife girerken en az (10) pay taahhüt etmek zorundadır Bir ortaklık payının değeri 100000- TL dır Bı~na göre; bir ortak en az 1000000- TL taahhüt edecek ve i/4`ü olan 250000- TL nı peşin ödeyecektir
- Hazırlanan kuruluş evrakları (anasözleşme, kuruluş sermayesi teslim tutanağı, anasözleşmelerin ücretinin yatırıldığına dair dekont ve diğer belgeler) Bakanlık İI Müdürlüğüne incelenmek üzere verilir Eksik bulunmadığı taktirde kuruluş evrakı bir yazı ekinde kuruluş izni almak üzere Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü'ne gönderilir
- Bakanlığın kooperatife kuruluş izni vermesinden sonra kurucu ortaklar Mahalli Ticaret Sicili Memurluğuna müracaat ederek kooperatifin tescilini talep ederler
- Ticaret Sicil Memurluğu kooperatifin ünvanını Sicil Defterine kaydederek anasözleşmelere tescil şerhini verir Ayrıca 1163 Sayılı Kanunun 3 maddesinde sayılan hususların ilanı için ilan beyannamesini tanzim eder
- Kooperatifin kuruluşuna ait ilan beyannamesinde belirtilen hususların Ankara'da yayımlanan Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilmesiyle kooperatifin kuruluşu hukuken tamamlanmış olur
- Kuruluş tescil ve ilanını gösteren belgelerle Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü'ne müracaat edildiğinde verilen talimat ile İI Müdürlüğünce emanette tutulan kuruluş sermayesi kurucu ortaklara iade edilir


KOOPERATİFÇİLİK İLKELERİ NELERDİR?


Milletlerarası Kooperatifler Birliğince (İCA) 1937 yılında kabul edilen kooperatifçilik ilkeleri şunlardır:
1 Herkese açık üyelik (Serbest giriş-çıkış ilkesi)
2 Demokratik yönetim
3 Risturn (İşletme fazlasının ortaklara alışverişiyle orantılı olarak dağıtılması ilkesi)
Sermayeye sınırlı faiz ödenmesi
Siyasi ve dini tarafsızlık
6 Peşin satış
7 Eğitimin geliştirilmesi


PLANLI DÖNEM SONRASI (1961 VE SONRASI) KOOPERATİFLEŞME HAREKETİ


Bu dönemin en önemli özelliği kooperatifçilik konusu ilk defa Anayasada yer almıştır Nitekim 1961 Anayasa'sının 51 maddesinde "Devlet kooperatifçiliğin gelişmesini sağlayacak tedbirleri alır" hükmüne yer verilmiştir
I Beş Yıllık Kalkınma Planından başlayarak günümüze kadar olan dönemde kooperatifleşmenin öneminin kırsal kesime anlatılmasını kolaylaştırmak bakımından devlet çeşitli proje ve modeller geliştirmiştir
Bu modellerin ilki tek tip çok amaçlı kooperatif dediğimiz "Köy Kalkınma Kooperatifi" modelidir Köy Kalkınma Kooperatiflerinin kurulmasına 1964 yılında başlanmıştır
Köy Kalkınma Kooperatiflerince uygulanacak projelere kaynak temin etmek için "Dış Ülkelere İşçi Göndermede Kooperatif Kuran Köylülere Öncelik Tanıma Projesi" geliştirilerek yürürlüğe konulmuştur 1965-1974 yılları arasında 1204 kooperatif projesine 42277 kişilik işçi kontenjanı tahsisi yapılmıştır
1969 yılında 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu yürürlüğe konulmuştur Bu kanunla kooperatifçilik çalışmalarında konu bazında ihtisaslaşma eğilimi başlamıştır
Ancak 1163 sayılı kanuna göre kurulan kooperatifleri tarımsal amaçlı kooperâtifler ve tarım dışı amaçlı kooperatifler olarak ikiye ayırmak gerekecektir,
Bugün tarımsal amaçlı kooperatifler Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile tarım dışı kooperatifler ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile ilgilendirilmiştir
Biz konumuz gereği bundan sonraki derslerimizde sadece tarımsal amaçlı kooperatiflere değineceğiz
TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLER HANGİLERİDİR?
1163 sayılı kanunla kurulan tarımsal amaçlı kooperatifleri 1988 yılına kadar şu ünvanları taşıyordu:
- Köy Kalkınma Kooperatifi
- Orman Köyünü Kalkındırma Kooperatifi
- Hayvan Üreticileri Tedarik ve Pazarlama Kooperatifi
- Su Ürünlerini Üretim ve Değerlendirme Kooperatifi
- Zirai Sulama, Toprak Muhafaza ve Arazi Islahı (Toprak-Su) Kooperatifi
- Pancar Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi
- Çay Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifi
- Elektrik Üretim Kooperatifi
olmak üzere (9) türden ibarettir
1988 yılına gelindiğinde o zamanki adıyla Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı'nın görev alanında bulunan (9) çeşit kooperatif sayısı yaklaşık 11000 idi
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu'nun günün ihtiyaçlarına cevap verememesi, ekonomik faaliyetlerin serbest piyasa ekonomisi şartlarına doğru yönelmesi gibi sebeplerle 1988 yılında ve 3476 sayılı kanunla mevcut kanunda önemli değişiklikler yapılmıştır


KANUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLERİ NASIL ETKİLEMİŞTİR?


Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca, 3476 Sayılı kanunla yapılan değişikliklerin mevcut kooperatiflere yansıtılabilmesi için çalışma konuları aynı veya benzer nitelikte olan kooperatiflerin ana sözleşmelerinde birleştirme çalışmaları yapılmıştır Buna göre 4 tip ana sözleşme geliştirilmiştir Tarımsal kalkınma, Sulama, Su ürünleri, Pancar ekicileri kooperatifi bünyesinde toplanan kooperatifler aşağıda açıklanmıştır



1- TARIMSAL KALKINMA KOPERATİFİ
- Köy Kalkınma Kooperatifi
- Orman Köyünü Kalkındırma Kooperatifi
- Hayvan Üreticileri Tedarik ve Pazarlama Kooperatifi
- Çay Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi

2- SULAMA KOOPERATİFİ
Zirai Sulama, Toprak Muhafaza ve Arazi Islahı (Toprak ve Su) Kooperatifi

3- SU ÜRÜNLERİ KOOPERATİFİ
- Balıkçılık İstihsal Satış Kooperatifi
- Su Ürünlerini Üretim ve Değerlendirme Kooperatifi

4- PANCAR EKİCİLERİ KOOPERATİFİ
Pancar Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi
Ayrıca kanunda yapılan değişikliklerle; kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının sağlıklı bir şekilde teşkilatlanabilmesi, ekonomik bakımdan güçlü bir yapıya kavuşması için ortaklık payının değeri yeniden düzenlenmiştir
Kooperatif ve üst kuruluş ilişkilerinin geliştirilerek kooperatif organlarının daha verimli çalışır hale getirilmesi sağlanmıştır
Denetim konusunda devletin denetimi yanında kooperatif ve kooperatif üst kuruluşlarının denetici organları kanalıyla bir oto-kontrol sisteminin kurulması hedeflenmiştir


KOOPERATİFLER KANUNU'NA GÖRE KURULUŞU YAPILAN TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLER HANGİLERİDİR?


1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu'na göre kuruluşu yapılan tarımsal amaçlı kooperatifler şunlardır:
1 Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
2 Sulama Kooperatifi
3 Su Ürünleri Kooperatifi
4Pancar Ekicileri Kooperatifi


TARIMSAL KALKINMA KOOPERATİFİNİN AMACI NEDİR?

Tek tip çok amaçlı kooperatif modelinin en güzel örneği olan; Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'nin amacı;
- Ortaklarının tarımsal üretimlerini geliştirmek,
- İhtiyaçları ile ilgili temin, tedarik, işletme, pazarlama ve değerlendirme faaliyetlerinde bulunmak,
- Ortaklarının ekonomik ve sosyal yönden gelişmelerine yardımcı olmak, ekonomik gücünü arttırmak
- EI ve ev sanatları ile tarımsal sanayiinin gelişmesini sağlayıcı tedbirleri almaktır
Tarımsal Kalkınma Kooperatifi bu amacı gerçekleştirmek üzere ana sözleşmesinde 18 madde halinde yazılı bulunan çalışma konularından ortaklarına faydalı olabilecek herhangi birini/birkaçını seçer ve bu konuda en iyi şekilde hizmet vermeye çalışır


SULAMA KOOPERATİFİNİN AMACI NEDİR?

Sulama kooperatifinin amacı:
Devletçe ikmal edilmiş veya edilecek sulama tesislerinden veya her ne suretle olursa olsun tarım sahalarından çıkarılacak suyun ziraatta kullanılması ile ilgili arazi tesviyesi, tarlabaşı kanalları, tarla içi sulama ve drenaj gibi zirai sulama tesislerini kurmak,
Kurulmuş olan sulama tesislerini işletmek, işlettirmek ve bakımını yapmak ve yaptırmaktır
Sulama Kooperatifi bu amacı gerçekleştirirken Köy Hizmetleri teşkilatıyla işbirliği yaparak ortaklarına sulama konularında teknik yardım sağlar, münavebe bitkilerinin ekimi için yardımcı olur


SU ÜRÜNLERİ KOOPERATİFİNİN AMACI NEDİR?

Su ürünleri kooperatifinin amacı;
- Her türlü su ürünlerinin istihsal, işleme, depolama, pazarlama konularında ortaklarına hizmet vermek,
- Ortaklarının balık ve diğer su ürünlerini avlama faaliyetini düzenlemek ve yönetmektir


PANCAR EKİCİLERİ KOOPERATİFİNİN AMACI NEDİR?

Pancar Ekicileri Kooperatifinin amacı,
Toprak hazırlığı, ekim işleri, pancar ve diğer tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, korunması, dekar veriminin arttırılması konularında gerekli tedbirleri alır ve ortaklarının yararlı bilgiler edinmesine yardımcı olur
Ortaklarını ilgilendiren tarımsal faaliyetlerin ve kooperatif amaçlarının geliştirilmesi yolunda şeker fabrikalarının merkez ve bölge teşkilatı ile ilişki kurarak gereğinde işbirliği yapmaktır


KOOPERATİFİN FAYDALARI

- Kooperatifçilik "Birlikten kuvvet doğar Bir elin nesi var, iki elin sesi var" atasözümüz de belirtildiği gibi bir güç odağı ve iktisadi faaliyetler için bir baskı aracıdır
- Kooperatif, fertlerin tek tek altından kalkamayacakları işleri gerçekleştiren mükemmel bir dayanışma kuruluşudur
- Kooperatifçilik gelir dağılımından zarar görenlerin, bu zararlarını etkisiz hale getirmede (dağıtımda) denge oluşturan bir teşekküldür
- Kooperatifçilikle, maddi ve manevi ihtiyaçların en az gider ve maliyetle ortakların ayağında giderilmesi mümkün olabilmektedir Diğer bir ifadeyle üretici ile tüketici arasındaki kademeler kooperatifler vasıtasıyla ya tamamen kalkmakta veya en aza inmektedir
- Kooperatifçilikle, emek ve ürünün gerçek değerini bulması sağlanabilir Diğer bir ifadeyle kooperatifler fiyatın oluşmasında üreticinin zararlarının bertaraf edilmesinde bir sigorta görevi ifa eder
- Kooperatifler bencilliği (egoizm) önler Kendi çıkarlarını hesaba katmadan başkaları lehine karşılıklı olarak çaba harcanmasına hizmet eder Bu fonksiyonlarıyla kooperatifler insani ve ahlaki kuruluşlardır
- Kooperatifleşmeyle israf önlenir Maliyet düşer, üretim artar ve verimlilik yükselir
- Kooperatifler birer demokrasi okuludur Seçimle göreve gelip, seçimle görevden ayrılma sayesinde toplum ihtiyaçlarına daha kısa sürede cevap verme, insana hizmet konusunda en güzel fırsatları veren kurumlardır
- Tüketici güvenilir, kontrolden geçmiş besin maddelerine kavuşmuş olur
- Pazarda fiyatların aşırı derecede yükselmesine kooperatifler engel olur Bu suretle tüketicinin korunmasına hizmet edilmiş olur
- İstihdam sağlanmasında kooperatifler büyük rol oynayabilir Bütün ülkeyi kaplayacak tesisleri, fabrikaları, emtia depoları, satış mağazaları ve eğitim kurumları ile kooperatifler işsizliğe karşı düşünülecek çarelerin birisi, belki de en etkilisidir


KOOPERATİF KURULUŞ İŞLEMLERI

Tarımsal amaçlı kooperatifler, tarımsal bir faaliyeti gerçekleştirmek üzere köy, belde ve ilçe gibi yerleşim merkezlerinde kurulabilmektedir
Kuruluş işlemlerine geçmeden önce bu bölümde geçecek bazı kelimeleri ve anlamlarını açıklayalım
Kooperatif ortağı kimdir? Tüketici veya üretici olarak veyahut ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla bir kooperatifi oluşturan insanlardır
Müteşebbis heyet nedir? Kooperatif kurmak üzere bir araya gelen 75 kişiden oluşan topluluk
Anasözleşme nedir? Kooperatifin unvanı, yönetim merkezi, çalışma konuları ile uygulayacağı hükümleri sırasıyla ve yazılı olarak gösteren maddelerin hepsine denir
Kuruluş Etüd Raporu Nedir? Kooperatifin kurulacağı yerleşim merkezi/ merkezleri hakkında tarımsal potansiyel, alt yapı ve sosyo- ekonomik durum hakkında bilgi veren araştırma raporudur
Kuruluş Sermayesi Teslim Tutanağı Nedir? Kurucu ortaklar tarafından taahhüt edilen sermayenin 1/4`ünün Bakanlık İI Müdürlüğünce emanete alındığını gösteren belgedir
Bakanlık onayı nedir? Kooperatif kuruluşunun mevzuata uygunluğunu belirten anasözleşme üzerindeki Bakanlığın imza, onay kaşesi ve mühürüdür
Tescil nedir? Kooperatif unvanının ve anasözleşmesinin Mahalli Ticaret Sicil Memurluğuna kayıt ettirilmesidir
İlan nedir? Kooperatifin kuruluşunun, unvanının anasözleşmesinin Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilanen yayınlanmasıdır
KOOPERATİF KURARKEN HANGİ İŞLEMLERİ YAPARIZ ?
- Bir yerleşim merkezinde, tarımsal faaliyette bulunmak amacıyla kooperatif kurmak için (15) çiftçiden oluşan bir müteşebbis heyet teşkil edilir
- Müteşebbis heyette yer alan çiftçilerin imzasını taşıyan ve kurulacak kooperatif türüne göre kooperatif kurma talebini belirten dilekçeye ikametgah belgeleri eklenerek Bakanlık İI Müdürlüğüne verilir
- Kurulacak kooperatifin türüne göre Bakanlık İI Müdürlüğünce kooperatif kurulacak yerleşim merkezinin / merkezlerinin zirai kaynak ve potansiyeli, alt yapı, sosyo-ekonomik durumları etüt edilir Tespitler "Kooperatif Kuruluş Etüt Raporu"nda belirtilerek Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü'ne bildirilir
- Kuruluş etüt raporu Bakanlıkça (Genel Müdürlük) değerlendirilip kooperatifin kurulması uygun görüldüğü taktirde yeteri kadar anasözleşme (kurucu ortaklara verilmek üzere) bir yazı ekinde İI Müdürlüğüne gönderilir
- Bakanlıkça gönderilen anasözleşmelerin tutarı (1 adedi 1000000- TL) kurucu ortaklarca Çiftçi ve Kooperatifçilik Tanıtma, Eğitim ve Ödüllendirme Fonu'nun TC Ziraat Bankası Ulus/Ankara şubesinin 30447-27444 nolu hesabına yatırılmasından sonra anasözleşmeler Bakanlık İI Müdürlüğünce kurucu ortaklara teslim edilir
- Anasözleşmelerde, kurucu ortaklar tarafından doldurulmak üzere boş bırakılan yerler usulüne uygun olarak doldurulur ve noter huzurunda imza edilir
- Her bir kurucu ortak tarafından peşin ödenen sermaye paylarından oluşan kuruluş sermayesi Bakanlık İI Müdürlüğünce emanete alınır
- Mevcut anasözleşmelere göre bir ortak kooperatife girerken en az (10) pay taahhüt etmek zorundadır Bir ortaklık payının değeri 100000- TL dır Bı~na göre; bir ortak en az 1000000- TL taahhüt edecek ve i/4`ü olan 250000- TL nı peşin ödeyecektir
- Hazırlanan kuruluş evrakları (anasözleşme, kuruluş sermayesi teslim tutanağı, anasözleşmelerin ücretinin yatırıldığına dair dekont ve diğer belgeler) Bakanlık İI Müdürlüğüne incelenmek üzere verilir Eksik bulunmadığı taktirde kuruluş evrakı bir yazı ekinde kuruluş izni almak üzere Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü'ne gönderilir
- Bakanlığın kooperatife kuruluş izni vermesinden sonra kurucu ortaklar Mahalli Ticaret Sicili Memurluğuna müracaat ederek kooperatifin tescilini talep ederler
- Ticaret Sicil Memurluğu kooperatifin ünvanını Sicil Defterine kaydederek anasözleşmelere tescil şerhini verir Ayrıca 1163 Sayılı Kanunun 3 maddesinde sayılan hususların ilanı için ilan beyannamesini tanzim eder
- Kooperatifin kuruluşuna ait ilan beyannamesinde belirtilen hususların Ankara'da yayımlanan Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilmesiyle kooperatifin kuruluşu hukuken tamamlanmış olur
- Kuruluş tescil ve ilanını gösteren belgelerle Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü'ne müracaat edildiğinde verilen talimat ile İI Müdürlüğünce emanette tutulan kuruluş sermayesi kurucu ortaklara iade edilir


KOOPERATİFÇİLİK İLKELERİ NELERDİR?

Milletlerarası Kooperatifler Birliğince (İCA) 1937 yılında kabul edilen kooperatifçilik ilkeleri şunlardır:
1 Herkese açık üyelik (Serbest giriş-çıkış ilkesi)
2 Demokratik yönetim
3 Risturn (İşletme fazlasının ortaklara alışverişiyle orantılı olarak dağıtılması ilkesi)
Sermayeye sınırlı faiz ödenmesi
Siyasi ve dini tarafsızlık
6 Peşin satış
7 Eğitimin geliştirilmesi


PLANLI DÖNEM SONRASI (1961 VE SONRASI) KOOPERATİFLEŞME HAREKETİ

Bu dönemin en önemli özelliği kooperatifçilik konusu ilk defa Anayasada yer almıştır Nitekim 1961 Anayasa'sının 51 maddesinde "Devlet kooperatifçiliğin gelişmesini sağlayacak tedbirleri alır" hükmüne yer verilmiştir
I Beş Yıllık Kalkınma Planından başlayarak günümüze kadar olan dönemde kooperatifleşmenin öneminin kırsal kesime anlatılmasını kolaylaştırmak bakımından devlet çeşitli proje ve modeller geliştirmiştir
Bu modellerin ilki tek tip çok amaçlı kooperatif dediğimiz "Köy Kalkınma Kooperatifi" modelidir Köy Kalkınma Kooperatiflerinin kurulmasına 1964 yılında başlanmıştır
Köy Kalkınma Kooperatiflerince uygulanacak projelere kaynak temin etmek için "Dış Ülkelere İşçi Göndermede Kooperatif Kuran Köylülere Öncelik Tanıma Projesi" geliştirilerek yürürlüğe konulmuştur 1965-1974 yılları arasında 1204 kooperatif projesine 42277 kişilik işçi kontenjanı tahsisi yapılmıştır
1969 yılında 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu yürürlüğe konulmuştur Bu kanunla kooperatifçilik çalışmalarında konu bazında ihtisaslaşma eğilimi başlamıştır
Ancak 1163 sayılı kanuna göre kurulan kooperatifleri tarımsal amaçlı kooperâtifler ve tarım dışı amaçlı kooperatifler olarak ikiye ayırmak gerekecektir,
Bugün tarımsal amaçlı kooperatifler Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile tarım dışı kooperatifler ise Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile ilgilendirilmiştir
Biz konumuz gereği bundan sonraki derslerimizde sadece tarımsal amaçlı kooperatiflere değineceğiz


TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLER HANGİLERİDİR?

1163 sayılı kanunla kurulan tarımsal amaçlı kooperatifleri 1988 yılına kadar şu ünvanları taşıyordu:
- Köy Kalkınma Kooperatifi
- Orman Köyünü Kalkındırma Kooperatifi
- Hayvan Üreticileri Tedarik ve Pazarlama Kooperatifi
- Su Ürünlerini Üretim ve Değerlendirme Kooperatifi
- Zirai Sulama, Toprak Muhafaza ve Arazi Islahı (Toprak-Su) Kooperatifi
- Pancar Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi
- Çay Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi Toprak ve Tarım Reformu Kooperatifi
- Elektrik Üretim Kooperatifi
olmak üzere (9) türden ibarettir
1988 yılına gelindiğinde o zamanki adıyla Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı'nın görev alanında bulunan (9) çeşit kooperatif sayısı yaklaşık 11000 idi
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu'nun günün ihtiyaçlarına cevap verememesi, ekonomik faaliyetlerin serbest piyasa ekonomisi şartlarına doğru yönelmesi gibi sebeplerle 1988 yılında ve 3476 sayılı kanunla mevcut kanunda önemli değişiklikler yapılmıştır


KANUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLERİ NASIL ETKİLEMİŞTİR?

Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca, 3476 Sayılı kanunla yapılan değişikliklerin mevcut kooperatiflere yansıtılabilmesi için çalışma konuları aynı veya benzer nitelikte olan kooperatiflerin ana sözleşmelerinde birleştirme çalışmaları yapılmıştır Buna göre 4 tip ana sözleşme geliştirilmiştir Tarımsal kalkınma, Sulama, Su ürünleri, Pancar ekicileri kooperatifi bünyesinde toplanan kooperatifler aşağıda açıklanmıştır



1- TARIMSAL KALKINMA KOPERATİFİ
- Köy Kalkınma Kooperatifi
- Orman Köyünü Kalkındırma Kooperatifi
- Hayvan Üreticileri Tedarik ve Pazarlama Kooperatifi
- Çay Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi

2- SULAMA KOOPERATİFİ
Zirai Sulama, Toprak Muhafaza ve Arazi Islahı (Toprak ve Su) Kooperatifi

3- SU ÜRÜNLERİ KOOPERATİFİ
- Balıkçılık İstihsal Satış Kooperatifi
- Su Ürünlerini Üretim ve Değerlendirme Kooperatifi
4- PANCAR EKİCİLERİ KOOPERATİFİ
Pancar Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi
Ayrıca kanunda yapılan değişikliklerle; kooperatiflerin ve üst kuruluşlarının sağlıklı bir şekilde teşkilatlanabilmesi, ekonomik bakımdan güçlü bir yapıya kavuşması için ortaklık payının değeri yeniden düzenlenmiştir
Kooperatif ve üst kuruluş ilişkilerinin geliştirilerek kooperatif organlarının daha verimli çalışır hale getirilmesi sağlanmıştır
Denetim konusunda devletin denetimi yanında kooperatif ve kooperatif üst kuruluşlarının denetici organları kanalıyla bir oto-kontrol sisteminin kurulması hedeflenmiştir


KOOPERATİFLER KANUNU'NA GÖRE KURULUŞU YAPILAN TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLER HANGİLERİDİR?

1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu'na göre kuruluşu yapılan tarımsal amaçlı kooperatifler şunlardır:
1 Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
2 Sulama Kooperatifi
3 Su Ürünleri Kooperatifi
4Pancar Ekicileri Kooperatifi


TARIMSAL KALKINMA KOOPERATİFİNİN AMACI NEDİR?

Tek tip çok amaçlı kooperatif modelinin en güzel örneği olan; Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'nin amacı;
- Ortaklarının tarımsal üretimlerini geliştirmek,
- İhtiyaçları ile ilgili temin, tedarik, işletme, pazarlama ve değerlendirme faaliyetlerinde bulunmak,
- Ortaklarının ekonomik ve sosyal yönden gelişmelerine yardımcı olmak, ekonomik gücünü arttırmak
- EI ve ev sanatları ile tarımsal sanayiinin gelişmesini sağlayıcı tedbirleri almaktır
Tarımsal Kalkınma Kooperatifi bu amacı gerçekleştirmek üzere ana sözleşmesinde 18 madde halinde yazılı bulunan çalışma konularından ortaklarına faydalı olabilecek herhangi birini/birkaçını seçer ve bu konuda en iyi şekilde hizmet vermeye çalışır


SULAMA KOOPERATİFİNİN AMACI NEDİR?

Sulama kooperatifinin amacı:
Devletçe ikmal edilmiş veya edilecek sulama tesislerinden veya her ne suretle olursa olsun tarım sahalarından çıkarılacak suyun ziraatta kullanılması ile ilgili arazi tesviyesi, tarlabaşı kanalları, tarla içi sulama ve drenaj gibi zirai sulama tesislerini kurmak,
Kurulmuş olan sulama tesislerini işletmek, işlettirmek ve bakımını yapmak ve yaptırmaktır
Sulama Kooperatifi bu amacı gerçekleştirirken Köy Hizmetleri teşkilatıyla işbirliği yaparak ortaklarına sulama konularında teknik yardım sağlar, münavebe bitkilerinin ekimi için yardımcı olur


SU ÜRÜNLERİ KOOPERATİFİNİN AMACI NEDİR?

Su ürünleri kooperatifinin amacı;
- Her türlü su ürünlerinin istihsal, işleme, depolama, pazarlama konularında ortaklarına hizmet vermek,
- Ortaklarının balık ve diğer su ürünlerini avlama faaliyetini düzenlemek ve yönetmektir


PANCAR EKİCİLERİ KOOPERATİFİNİN AMACI NEDİR?

Pancar Ekicileri Kooperatifinin amacı,
Toprak hazırlığı, ekim işleri, pancar ve diğer tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, korunması, dekar veriminin arttırılması konularında gerekli tedbirleri alır ve ortaklarının yararlı bilgiler edinmesine yardımcı olur
Ortaklarını ilgilendiren tarımsal faaliyetlerin ve kooperatif amaçlarının geliştirilmesi yolunda şeker fabrikalarının merkez ve bölge teşkilatı ile ilişki kurarak gereğinde işbirliği yapmaktır

İnsanların, belirli amaçlara ulaşmak için bir araya gelip ortak çabalara giriştikleri, tarih boyunca görülmüştür Bu girişimler; ilkel kavimlerde balıkçılık, eski Yunanlılarda gemicilik , ormanlık bölgelerde yaşayan toplumlarda tarla açma gibi işler olarak bilinmektedir Kırsal kesimlerde; çeşme, köy yolu, su bendi, okul gibi işler ortak çalışma ile gerçekleştirilmektedir Ortak çabalar, çoğu kez geçici bir ihtiyacı gidermeye yönelmiştir Bu ortak amaçları gerçekleştirmede kişisel güç yeterli olmamıştır Bu durumdaki kişiler zamanla güçlerini birleştirmeye yönelmişlerdir A Dünyada Gelişimi

Dünyanın hemen her yanında köylere mal olmuş, kooperatifçiliğe benzer adetler vardır Köylerimizde sıra ile yapılan sürü güdümü(çobanlık), harman dövmede komşuların birbirlerine yardımı, bu adetlere örnek gösterilebilir Gönüllü olarak yapılan bu yardım ve çalışmalar, zamanla gelenek haline gelmiştir
Dünyada gerçek anlamda kooperatifçilik hareketi, 1816 yılında İngiltere’de Robert OWEN isminde bir fabrika sahibinin kooperatifçilik fikrini ortaya atmasıyla başlamıştır Bu fikir, yavaş yavaş gelişmiş ve İngiltere’de Manchester şehrinin Rochdale kasabasında 28 dokuma işçisi bir araya gelerek 1844’de bir tüketim kooperatifi kurmuşlardır Aynı zamanda bu kurucular, bugün yürürlükte olan ‘Kooperatifçilik ilkeleri’ ni ortaya koymuşlardır

B Türkiye’de Gelişimi

Türkiye’de kooperatifçilik hareketi Mithat Paşayla başlamıştır Mithat Paşa, Türk köylüsünü, içinde bulunduğu kötü ekonomik şartlardan ve yüksek faizle para veren aracıların elinden kurtarmak istemiştir Bu amaçla 1863 yılında kooperatife benzer bir kuruluş olan Memleket Sandıklarını kurmuştur Mithat Paşa, özellikle demokrat yönetime ve kredi dağılımında adalete önem vermiştir
Memleket Sandıklarının kurulmasıyla köylünün ihtiyaç duyduğu kredinin bir kısmı bu sandıktan sağlanmıştır Yapı itibarıyla Avrupa’daki Rochdale öncülerinin kurdukları Örgütlenmiş tüketim kooperatiflerine benzememekle birlikte, ülkemizdeki kooperatifçiliğin bir başlangıcı olarak kabul edilmektedir Mithat Paşa tarafından 1867’de hazırlanan ve kabul edilen Memleket Sandıkları Nizamnamesi ‘yle, Türkiye’de Tarım Kredi Kooperatiflerinin ilk temeli atılmıştır Devletin bu kuruluşlar aracılığıyla vergi toplamaya çalışması, başlangıçtaki ilgiyi azalttığından Memleket Sandıklarının yerine Menafi(faydalı) Sandıklar kurulmuştur Daha sonra bu sandıkların yerini 1888’de kurulan Ziraat Bankası almıştır
Anadolu’da geçek anlamda ilk kooperatifçilik hareketi ise yabancı şirketlerin Türk incirini ucuz fiyatla satın almak için çeşitli yollara başvurması karşısında başlamıştır Yabancılara karşı birleşen incir üreticileri, ortak sayısını çoğaltmak ve güçlenmek amacıyla 1914’de Aydın İncir Müstahsilleri(üreticileri) Kooperatifi adı altında örgütlenmişlerdir Bu dönemde 1 Dünya Savaşı’nın çıkması sonucunda kooperatifçilik, Cumhuriyet kuruluncaya kadar önemli bir varlık gösterememiştir
Kooperatifçilik, Cumhuriyet devrinde yeniden ele alınmış ve kooperatiflerin kurulmaları çeşitli yollarla teşvik edilmiştir Özellikle Atatürk, her konuda olduğu gibi kooperatifçilik konusunda da ülkenin önderi olmuştur Atatürk, kooperatifçiliği daima teşvik etmiş, bu konuda çeşitli kanunların çıkarılmasını sağlamıştır




KOOPERATİF ORTAKLARININ HAK VE ÖDEVLERİ


Kooperatif ortaklarının hak ve ödevleri 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun III bölümünde hükme bağlanmıştır Bu bölümdeki hak ve ödevler;
- Ortaklık senedi,
- Ortaklık payları
- Şahsi alacaklar
- Ayni sermaye
- Hak ve vecibelerde eşitlik
- Ortakların ödev ve sorumlulukları
başlıkları altında ele alınmıştır
Kanunun uygulamasını yapmak üzere "Ortakların Hak ve Görevleri" hususu anasözleşmelerde hüküm ve teminat altına alınmıştır
ORTAKLARIN GÖREVLERİ NELERDİR?
Ortakların görevlerini genel olarak özetleyelim
- İlgili kanunlar, anasözleşme ve yönetmelik hükümlerine uymak,
- Yüklendiği ortaklık paylarını, varsa ek ödemelerini, kredi ve avanslardan doğan ve vadesi gelen borcunu zamanında ödemek,
- Kooperatife karşı olan her türlü yasal sorumluluklarını yerine getirmektir


ORTAKLARIN HAKLARI NELERDİR?


Kooperatif ortaklarının hakları şunlardır:
- Genel kurul toplantılarına katılmak,
- Genel kurul toplantılarından önce bilanço, gelir-gider farkı hesapları, yıllık çalışma raporu ve kooperatifin bir yıl sonra yapacağı çalışmaya ait iş programlarını incelemek denetçilerin yaptığı denetimlere ait sonuçları yazılı olarak istemek
- Gerektiğinde ilgili makamlara baş vurarak görev ve hakları ile ilgili konularda yardımcı olunmasını istemek,
- Kanun ve anasözleşmede yazılı her türlü haklardan faydalanmak,
- Gerektiğinde yönetim kurulunun kararlarına karşı denetçilere genel kurul kararlarına karşı da yargı organlarına itiraz hakkını kullanmaktadır


KOOPERATİF ORTAKLIĞI NASIL SONA ERER?


- Anasözleşmede yazılı ortaklığa girme şartlarının sonradan yitirilmesi,
- Ortağın çıkma isteğinin kabulü,
- Ortağın ölümü,
- Ortaklığın devri,
Ortaklıktan çıkarılma kararının verilmesi, hallerinde kooperatif ortaklığı sona erer


KOOPERATİF ORTAKLARININ SORUMLULUKLARI NELERDİR?


Kooperatif ortaklarının sorumluluğu yüklenmiş oldukları sermaye payları ve ek ödeme yükümleri ile sınırlıdır (Anasözleşmelerle sorumluluk sınırları yükseltilebilir)
Kooperatifin durumunu bilerek yeni giren ortak, girişinden önce doğmuş olan borçlardan diğer ortaklar gibi sorumlu olur
Kooperatifin dağılması halinde, ortaklar ek ödemelerle birlikte sorumlu olur


TÜRK KOOPERATIFÇİLİK KURUMU TARİHÇESİ




Türk Kooperatifçilik Kurumu Büyük Önder Atatürk'ün direktifleri üzerine 20 Mayıs 1931 tarihinde İstanbul'da "Türk Kooperatifçilik Cemiyeti" adıyla kurulmuştur Kurucu üyeleri şunlardır:

Muammer Reşit (Sevgi) Darülfünun Emini Hasan Tahsin (Ayni) Darülfünun Müderrisi Fazıl (Pelin) Darülfünun Müderrisi Zühdü (İnhan) Darülfünun Müderrisi Münir (Serin) Darülfünun Müderrisi Mithat (Medya) Darülfünun Müderrisi Muhlis Ethem (Ete) Darülfünun Muavini Yunus (Naci) Muğla Mebusu Alaaddin Cemil (Topçubası) iktisat Muharriri ve İstanbul Mebusu

Türk Kooperatifçilik Cemiyeti 1933 yılı sonunda merkezini Ankara'ya nakletmiştir 1061946 tarih ve 3/4325 Sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla Türk Kooperatifçilik Cemiyeti'nin genel menfaate yararlı cemiyetlerden sayılması kabul edilmiştir Cemiyet 1948 yılında "Türk Kooperatifçilik Kurumu" adini almıştır Kurum 3512 sayılı Cemiyetler Kanunu'na, daha sonra da 2908 sayılı Dernekler Kanunu'na göre tüzüğünde gerekli değişiklikleri yapmış ve halen Dernekler Kanunu hükümlerine göre faaliyetlerine devam etmektedir

Tarım Kredi Kooperatiflerinin Ülke Tarımındaki Önemi ve Temel Görevleri yazısının devamı

Üreticiler, 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu ile bu Kanunun bazı maddelerini tadil eden 3223 sayılı Kanun esasları dahilinde, kendi aralarında birleşerek Tarım Kredi Kooperatiflerini, Tarım Kredi Kooperatifleri de birleşerek Bölge Birliklerini; Bölge Birlikleri de en üst kuruluş olan Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliğini kurmak suretiyle teşkilatlanarak amaçlarının tahakkuku için bir kredi kurulusu meydana getirmişlerdir
Üreticilerin bu şekilde teşkilatlanmaları ile ortaklar, ihtiyacı olan krediyi, herhangi bir kredi kurulusuna müracaat etmeden kendi kuruluşlarından alma imkanına kavuşmuşlardır
Ortaklar kendilerine tespit edilen kredinin % 10'u oranında sermaye taahhüdünde bulunarak bunun ¼ ünü pesin, geri kalanını da 3 eşit taksitte kooperatife ödemektedir
Kooperatifler, ortaklardan tahsil ettikleri sermayenin 1/4 ünü, Bölge Birliklerine; Bölge Birlikleri de,Kooperatiflerinden tahsil ettikleri sermayenin 1/4 ünü Merkez Birliğine sermaye payı olarak ödemektedirler
Teşkilatın yıl sonlarında da gelir-gider müspet farkından ana sözleşme uyarınca muayyen oranlarda yedek akçe ve fonlara aktarma yapılmaktadır
Teşkilat; sermaye, yedek akçe ve fonlarda bu şekilde teraküm eden paralarla, tarıma finansman kaynağı temin etmiş olmaktadır Bu yolla, tarımda kullanılan modern teknoloji vasıtaları olan tarımsal mekanizasyon araçları, zirai mücadele ilaçlan, suni gübre, tohumluk, damızlık, suni hayvan yemi, yedek parça, sera örtüsü gibi tarımsal girdiler dahilden ve hariçten uygun şartlarla, teknik ve fiziki evsafının kontrolü ve analizi yapılmak suretiyle kaliteli ve vasıflı olarak tedarik edilerek ortaklara ve gerektiğinde diğer üreticilere zamanında ulaştırılmaktadır
Modern teknolojinin gerektirdiği biçimde tarım yapmalarını temin maksadıyla, ortak çiftçilerin mesleki ve teknik yönden bilgi ve görgülerinin arttırılması yolunda önemli çalışmalar yapılmaktadır
Türk kooperatifçiliğinin kurucusu




Devletimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, her konuda oldugu gibi kooperatifçilik konusunda da gerçek bir öncüdür
Atatürk, 1913 yılında Bulgaristan’ın başkenti Sofya'ya askeri ateşe olarak görevlendirildiğinde o zamanki kraliyet Bulgaristan'da yaygın olan kooperatifçilik hareketini incelemişti Daha sonra, Türkiye'nin yönetiminde birinci derecede söz sahibi olunca, Bulgaristan'daki tespitlerinden yararlanarak, Kooperatif Şirketler adiyle, küçük bir kitap yayımlattı 19 Mart 1923 tarihinde zamanın Matbuat Umum Müdürlüğü (şimdiki Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü) tarafından yayımlanmış olan Kooperatif Şirketler adli kitapçığın üzerinde, yazarın adi yoktur; fakat, Nusret Namık Uzgören ve Nurettin Hazar gibi, Türk kooperatifçilik hareketinin öncülerinin çeşitli vesilelerle beyan ettikleri gibi kitapçık, Atatürk tarafından dikte ettirilmiştir Atatürk o kitapçık ile özellikle köy öğretmenlerinin, kooperatifçilik konusunda, köylümüzü bilinçlendirmelerini istemektedir
Yüce Önder, Cumhuriyetimizin kurulusunu takip eden yıllarda, ülkemizin ve milletimizin pek çok sorunlarıyla ilgilenirken, Türkiye'nin ilk Tarım Kredi Kooperatifi olan Silifke Tarım Kredi Kooperatifi'nin de bir numaralı ortağı olmuştur
Atatürk, Osmanlı İmparatorluğu’nun enkazı üzerine yepyeni bir Cumhuriyet Devleti kurmuştu Birçok önemli meselenin ardından sıra kooperatifçilik alanındaki hamleye gelmişti Bunu, 1 Şubat 1931 tarihinde İzmir Ticaret Odası’nda yaptığı su sözlerle işaret etmiştir:
"Birleşmede kuvvet vardır Kooperatif yapmak, maddi ve manevi kuvvetleri, zeka ve maharetleri birleştirmektir Yoksa bir zayıf ile bir kuvvetlinin birleşmesinden bahsetmiyorum Birleşmenin böylesi zayıf olanın kuvvetliye esir olması demektir Ege iktisat mıntıkasındaki bütün insanların hasılalarını, zekalarını ve gayretlerini birleştirmesi muhakkak feyizli neticeler verecektir"
Çok geçmeden, 20 Mayıs 1931 tarihinde, İstanbul’da Türk Kooperatifçilik Cemiyeti kuruldu Sonradan, merkezini Ankara'ya taşıyacak ve Türk Kooperatifçilik Kurumu adini alacak olan bu kuruluş, bugüne kadar, Türk kooperatifçilik hareketini yönlendiren en önemli kuruluş olma durumunu sürdürmüştür Atatürk, o arada bir de, Ankara'da Memurlar Tüketim Kooperatifi'ni kurdurmuştur Bu kooperatifin bir numaralı ortağı Atatürk, iki numaralı ortağı ise İsmet İnönü’dür

KOOPERATİFLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ


Kanun No: 1163

Kabul Tarihi: 24/04/1969



- Bir kooperatif en az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözeşme ile kurulur KoopK md2

- Kooperatiflere gerçek kişilerin dışında tüzel kişilerde ortak olabilir

* Özel idareler, belediyeler, köyler gibi kamu tüzel kişileri ile cemiyetler ve dernekler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kooperatifler, amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olur, önderlik eder ve ortak olabilirler KoopK md9

Kooperatif Organları;

- Genel Kurul,

- Yönetim Kurulu,

- Denetçiler

- Kooperatif yönetim kurulu en az üç üyeden kurulur Bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları şarttır Koop K md55

- Kooperatif yönetim kurulu üyelerinde aşağıdaki şartlar aranır

1- Türk vatandaşı olmak

2- Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak

3- Türk ceza kanununun zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara ilişkin hükümlerine veya bu kanuna göre mahkum olmamak Koop K md 56

- Yönetim Kurulu üyeleri en çok 4 yıl için seçilebilirler Ana sözleşmede aksine hüküm yoksa tekrar seçilmeleri caizdir Koop K md 57

- Kooperatif Denetçileri, genel kurul, denetleme organı olarak en az bir yıl için bir veya daha çok denetçi seçer Genel kurul yedek denetçiler de seçebilir Denetçilerin ve yedeklerinin kooperatif ortaklarından olması şart değildir Koop K md 65

- Kooperatif Deneticilerinde aşağıdaki şartlar aranır

1- Türk vatandaşı olmak

- Türk ceza kanununun zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara ilişkin hükümlerine veya bu kanuna göre mahkum olmamak Koop K md 65 (Ek 06/10/1988 3476/16 md)

Kooperatiflerin Dağılması: Koop K md81

Kooperatif;

1- Anasözleşme gereğince,

2- Genel kurul kararı ile,

3- İflasın açılmasıyla,

4- Kanunlarda öngörülen diğer hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine,

5- Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle,

6- Üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması halinde,

7- Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla,

dağılır

Konut yapı kooperatifleri, anasözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve dağılır

Bu kanunda aksine açıklama olmayan hususlarda Türk Ticaret Kanunundaki Anonim Şirketlere ait hükümler uygulanır


KOOPERATİFLERİN TUTMAK ZORUNDA OLDUKLARI DEFTER VE BELGELER İLE TASTİK ZAMANLARI




Kooperatifler, Kooperatif Birlikleri, Kooperatif Merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifleri Birliği Muhasebe Yönetmeliği'ne göre: (YayRGTarihi: 28/11/1973 - 14726)

Kooperatifler ve bunların üst kuruluşları aşağıda belirtilen defterleri tutarlar:

a) Kanuni Defterler:

- Yevmiye Defteri

- Defteri Kebir

- Envanter ve Bilanço Defteri

- Karar Defterleri

* Genel Kurul Karar Defteri

* Yönetim Kurulu Karar Defteri

- Ortaklar Defteri

b) Diğer Kanuni Defterler:

Vergi Usul Kanunu işletmelerin özelliğine göre bazı ilave defterlerin tutulmasını gerekli kılmıştır Eğer kooperatif, sınai bir işletme kurmuşsa, bu işletme için (imalat defteri) ile (istihsal vergisi defteri) tutacaktır Kooperatif Nakliyat işleri için uğraşıyorsa (Nakliyat Vergisi Defteri) tutulması gereklidir

c) Yardımcı Defterler:

- Kasa Defteri (kaldırıldı)

- Stok giriş-çıkış defteri veya kartları

- Sabit Kıymetler ve Demirbaş defteri

- Kıymetli evrak defteri

- Teftiş Defteri,

- Gelen-giden evrak kayıt defteri

KANUNİ DEFTERLERİN TASTİKİ

Yevmiye defteri, Defteri Kebir (veya yevmiyeli defteri kebir), envanter ve bilanço defteri, karar defterlerinin kullanılmaya başlanılmadan önce notere tasdik ettirilmesi gerekir (Türk Ticaret Kanunu md69)

Vergi mükellefiyeti yönünden defterlerin tasdiki hakkında Vergi Usul Kanununun 220 ve 221 nci maddeleri hükümleri saklıdır

VERGİ USUL KANUNU İLGİLİ MADDELERİNE ERİŞMEK İÇİN TIKLAYINIZ
MUHASEBEYLE İLGİLİ BELGELER

A-FİŞLER

1- Tahsil Fişi

2- Tediye Fişi

3- Mahsup Fişi

B-MAKBUZ

C- ÇEK

D- FATURALAR

E- PERAKENDE SATIŞ VESİKALARI

F- GİDER PUSULALARI

G- MÜSTAHSİL MAKBUZU

H- ÜCRET BORDROSU




KOOPERATİF KURULUŞ İŞLEMLERİ
KOOPERATİF KURULUŞUNA İZİN VERİLMESİ

Bakanlığımızca hazırlanarak uygulamaya konulan Örnek Anasözleşmelerin aynen kabul edilmesi halinde, Konut Yapı, Toplu İşyeri Yapı, Tüketim, Turizm Geliştirme, Temin Tevzi, Küçük Sanayi Sitesi Yapı, Küçük Sanat, Motorlu Taşıyıcılar, Üretim ve Pazarlama, Yaş Sebze ve Meyve Pazarlama Kooperatifleri'nin kuruluşlarına İl Müdürlüklerince izin verilmektedir

Bu anasözleşmelerin, "Unvan", "Merkez", "Süre", "Paylar" maddelerinde yapılmak istenilen değişikliklere ilişkin izin işlemleri de İl Müdürlüklerince yapılmaktadır

Anasözleşmelerin diğer maddelerinde yapılmak istenilen değişikliklere Bakanlığımızca (Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğü) izin verilmektedir

KONUT YAPI KOOPERATİFİ

AMAÇ VE FAALİYET KONULARI :

Örnek Anasözleşme Madde 6 - Kooperatifin amacı ortaklarının konut ihtiyaçlarını karşılamaktır

Bu amaçla kooperatif :

1-Arsa ve arazi satın alır, birleştirir imar planına uygun biçimde böldürerek altyapı, plan, proje ve maliyet hesapları hazırlar ve ortaklarına konut yaptırır

2-Yaptırılan konutların mülkiyetini bu anasözleşmede yazılı esaslara göre ortaklarına aktarır

3- Ortaklarının sosyal, kültürel ve ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak üzere gerekli tesisleri kurar, bunları ortaklarına aktarabilir

4-Yukarıdaki fıkralardaki yazılı hususları sağlamak üzere, ilgili kurum ve kuruluşlarla ortak çalışmalarda bulunabilir, gayrimenkul ve menkulleri iktisap eder, kiralar, kiraya verir, satar ve benzeri tasarruflarda bulunur, aynı haklar tesis eder

5-Kooperatifin kredi ihtiyacının karşılanması amacıyla ilgili finansman kuruluşlarına başvuruda bulunur, borçlanır, açılan kredinin zamanında ve amacına uygun kullanılmasını sağlayıcı tedbirleri alır

6-Konut yapımının imkansızlaşması halinde, kooperatife ait arsayı parselleyerek, genel kurulca karara bağlanması şartıyla kur'a ile ortaklarına dağıtır

7-Konut yapı kooperatifleri üst kuruluşlarına katılır

8-Gerektiğinde ortaklar ve personel için yardım fonları oluşturur, konusu ile ilgili eğitim, yayın, araştırma ve benzeri faaliyetlerde bulunur

ORTAKLIK ŞARTLARI :

Örnek Anasözleşme Madde 10 - Kooperatife ortak olabilmek için aşağıdaki nitelik ve şartların varlığı gereklidir

1-Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip gerçek kişi olmak

2-Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak veya yabancı uyruklu olmakla birlikte 2644 Sayılı Tapu Kanunu veya yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre Türkiye'de gayrimenkul edinmesine imkan sağlanmış kişilerden bulunmak

3-1163 Sayılı Kooperatifler Kanununun 9' ncu maddesinde sayılan tüzel kişilerden olmak

KONUT YAPI KOOPERATİFİNİN KURULUŞU SIRASINDA İSTENEN BELGELER

1 Dilekçe

2 Kurucuların imzalarını taşıyan Noter onaylı 10 adet anasözleşme

3 Kurucu ortakların tamamının ikametgah belgeleri ve nüfus kayıt örnekleri

4 Kooperatif Kuruluş Bilgi Formu

KOOPERATİF ANASÖZLEŞMESİNİN HERHANGİ BİR MADDESİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI SIRASINDA İSTENİLEN BELGELER

1 Dilekçe

2 Değiştirilmek istenen madde metninin eski ve yeni şeklinin karşılıklı olarak yazılmış ve yönetim kurulunca imzalanmış şekli (10 nüsha)

3 Anasözleşme değişikliğine neden ihtiyaç duyulduğuna dair gerekçeli yönetim kurulu kararının Noter onaylı bir örneği

4 Kooperatifin kuruluş ilanının yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin aslı veya fotokopisi (dosyasında bulunmaması halinde)

5 Kooperatifin en son durumunu gösterir Kooperatif ve Üst Kuruluşları Genel Durum Bildirimi Formu

Unvan, süre, merkez ve sermaye değişikliği izinleri II Sanayi ve Ticaret Müdürlüğünce, anasözleşmedeki diğer madde değişikliği izinleri Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğünce verilmektedir

KOOPERATİF TÜRÜNÜN VE ANASÖZLEŞMENİN TAMAMININ DEĞİŞİKLIĞI SIRASINDA İSTENİLEN BELGELER

1 Dilekçe

2 Yönetim Kurulu üyeleri tarafından her sayfası imzalanmış ve usulüne uygun şekilde doldurulmuş 10 adet anasözleşme (Noter onayına gerek yoktur)

3 Yürürlükteki anasözleşmeden bir adet (dosyasında bulunmaması halinde)

4 Yürürlükteki anasözleşmenin yürürlükten kaldırılarak Bakanlığımızca hazırlanan başka bir tür anasözleşmenin kabul edilmesine ilişkin gerekçeli ve noter onaylı yönetim kurulu kararı

5 Kooperatifin kuruluş ilanının yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin bir örneği (dosyasında bulunmaması halinde)

6 Varsa, eskiden yapılan anasözleşme değişikliklerinin yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi (dosyasında bulunmaması halinde)

7 Kooperatifin en son durumunu gösterir "Kooperatif ve Üst Kuruluşları Genel Durum Bildirimi Formu"

Bu değişiklikler sırasında kooperatif türlerine göre başka belgeler de istenebilmektedir

Kooperatif türünün ve Anasözleşmenin tamamının değişiklik izinleri Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğünce verilmektedir

KOOPERATİF VE BİRLİKLERİN GENEL KURUL BAŞVURULARINDA İSTENEN BELGELER

1 Sanayi ve Ticaret İI Müdürlüklerine hitaben yazılan dilekçe

2 Genel Kurul Gündemi

3 Yönetim Kurulu karar örneği

4 Temsilci ücretinin yatırıldığını gösteren maliye veznesi alındı belgesi

Daha ayrıntılı bilgi Uygulama Şubesi Müdürü Mustafa KORKMAZ ve Şef Hüseyin YÜKSEL'den alınabilir

(Tel: 0312286 03 65 / 2404-2406)

KOOPERATİF VE BİRLİKLERİN GENEL KURULLARI SONRASINDA VERİLECEK BELGELER

1 Sanayi ve Ticaret İI Müdürlüğüne hitaben yazılan dilekçe

2 Genel Kurul tutanağı

3 Adresli ortaklar listesi (Haziran Cetveli) 4 Yönetim ve denetim kurulu raporları

5 Bilanço (1670000 TL damga pulu yapıştırılmış)

6 Gelir/Gider Farkı tablosu (810000 TL damga pulu yapıştırılmış) 7 Genel kurul toplantısı için ortaklara yapılan duyuru listesi

8 Kooperatif ve üst kuruluşları genel durum bildirimi formu

Kooperatif



Tüzel Kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir (KK md 1) A KOOPERATİFLERE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER 1Kooperatif Nedir ? Hukuki yönden kooperatifin tanımı 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 1 Maddesinde yapılmıştır Buna göre ; “Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir”
2 Türkiye’de Kooperatifçiliğin Tarihçesi Ülkemizde kooperatifçilik hareketinin 1863 yılında Niş valisi Mithat paşa tarafından kurulan “memleket sandıkları” ile başladığı kabul edilmektedir Bu hareket 1868 yılında çıkarılan “Memleket Sandıkları Nizamnamesi” ile imparatorluğun her bölgesine yayılmış, yine 1868 yılında şehirlilerin kredi ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan emniyet sandığı ile devam etmiştir Bu sandıklar 1888 yılında Ziraat Bankasına sermaye olarak devredilmiştir 1914 yılında aydın ilinde incir üreticileri tarafından “Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Ortaklığı” adıyla ilk tarım satış kooperatifi kurulmuştur -1925 yılında Ankara’da, ilk tüketim kooperatifinin, -1934 yılında yine Ankara’da, ilk yapı kooperatifinin, -1948 yılında Rize’de ilk tedarik kooperatifinin, -1951 yılında Adapazarı’nda, ilk pancar ekicileri kooperatifinin, -yine 1951 yılında Ankara’da ilk esnaf kefalet kooperatifinin, kurulduğu görülmektedir
3 Kooperatifçiliğin Sayısal Boyutları Ülkemizde kooperatif sayısına bakıldığında önemli bir büyüklüğe ulaştığı göze çarpmaktadır Bakanlığımıza bağlı olarak faaliyet gösteren 21 ayrı türde 78000 kooperatif bulunmakta olup bunların ortak sayıları toplamı ise 4700000’dir Kooperatifler içinde sayıca en fazla sayıya sahip olan tür yapı kooperatifleridir Toplam 62000 yapı kooperatifi bulunmaktadır ki, bu rakam toplam kooperatif sayısı içinde % 70’lik bir payı ifade etmektedir Yapı kooperatiflerini 6000 adet kooperatifle motorlu taşıyıcılar kooperatifleri ve 3500 adet kooperatifle tüketim kooperatifleri izlemektedir Ortak sayısı bakımından da yine yapı kooperatifleri ilk sıradadır Toplam 4700000 kişiden 2400000’u yapı kooperatifi ortağıdır Tüketim kooperatiflerine 340000 kişi, motorlu taşıyıcılar kooperatiflerine ise 184000 kişi ortaktır 344 tarım satış kooperatifinin de 705 000 ortağı bulunmaktadır Tarım ve Köyişleri bakanlığının görev alanında ise 7 ayrı tür kooperatif bulunmaktadır Bunlardan sayıca en fazla olanları tarımsal kalkınma kooperatifleri (5800 adet) ve tarım kredi kooperatifleridir (2500 adet) Tarımsal kalkınma kooperatiflerinin 560000 ortağı, tarım kredi kooperatiflerinin ise 1500000 ortağı bulunmaktadır 4 Kooperatiflerle İlgili Kamu Kuruluşları Türkiye’de kooperatiflere kuruluş, işleyiş ve denetimlerinden sorumlu iki bakanlık bulunmaktadır: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğü) ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü) Bunların yanında Orman Bakanlığı orman köyleri kalkınma kooperatiflerine bazı hizmetler sunmaktadır Tarımsal kooperatiflere tc ziraat bankası ve bazı fonlar aracılığıyla, esnaf ve sanatkarlara Türkiye Halk Bankası aracılığıyla, konut yapı kooperatiflerine toplu konut idaresi aracılığıyla, küçük sanayi sitesi yapı kooperatiflerine ise sanayi ve ticaret bakanlığınca kredi desteği sağlanmaktadır
5Dünya Kooperatifçilerinin Evrensel İlkeleri Uluslararası Kooperatif Alyansı, dünyadaki kooperatifleri birleştiren, temsil eden ve onlara hizmet veren özel hukuk statüsünde, bağımsız bir örgüttür 1895’ de Londra’da, ulusal ve uluslararası kooperatif örgütlerinin bir araya gelmesiyle kurulmuştur ICA’nın temel amacı; dünyadaki özerk kooperatifleri güçlendirmek ve gelişmesini sağlamaktır Uluslararası kooperatif alyansı’na (ICA) halihazırda üye olan ülkemiz kooperatif üst kuruluşları; TARİŞ, Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği ve PANKOBİRLİK’tir Son olarak Türkiye Milli Kooperatifler Birliği de ICA üyeliğine kabul edilmiştir Ayrıca, ülkemizde kooperatifçiliğin geliştirilmesi için araştırma, eğitim ve yayın çalışmaları yapan dernek statüsündeki Türk kooperatifçilik kurumu da ICA üyesidir

ICA, dünyada kooperatiflerin en üst ve en büyük temsilcisi olarak, Uluslar arası Kooperatifçilik İlkelerini de kararlaştıran kuruluştur En son olarak 1995 yılında Manchester’da düzenlenen ICA Genel Kurulunda, daha önce altı ilke olan uluslararası kooperatifçilik ilkeleri; aşağıdaki gibi yedi ilke olarak yeniden kararlaştırılmıştır:
1-Gönüllülük ve Açıklık
Kooperatif üyeleri gönüllü olarak ve özgür iradeleri ile kooperatiflere katılırlar Kooperatifler, üyeye tüm bilgileri tam bir açıklık ve saydamlıkla bilgilendirmekle yükümlüdürler
2-Demokratik Üye Denetimi Kooperatifler, üyeleri her aşamada bilgilendirirler Üyelerin talep ettiği bilgileri kendilerine vermekte yükümlüdürler Her yıl yapılan genel kurullarda kooperatifler üyeler tarafından demokratik olarak denetlenirler Genel Kurullarda çoğunluk hesabıyla alınan kararları kooperatif tüzel kişilikleri uygulamak zorundadırlar 3-Üyelerin Ekonomik Katılımı Kooperatifler, üyelerinin tasarruflarını yatırıma dönüştürürler Esas olarak sermayeleri üyelerden toplanan ve genel kurullarda kabul edilen aylık ödentilerdir Üyeler kooperatiflerin her türlü ekonomik yatırımından aidatları oranında sorumludurlar 4-Özerklik - Bağımsızlık Kooperatifler, yasalar çerçevesinde bağımsızdırlar Ancak genel kurul kararlarıyla kendi türlerinden üstbirliklere ve dolayısıyla merkez birliklerine üye olurlar Bu üyelik, Milli Kooperatifler Birliğie ve Dünya Kooperatifler Birliği'ne kadar sürer Ancak kooperatifler hiçbir kişiye ve kuruluştan talimat almadan tüm uygulamalarını özerk olarak gerçekleştirirler 5-Eğitim Öğrenim ve Bilgilendirme Kooperatifler, üyelerinin çeşitli konularda bilgilendirilmesini ve eğitilmelerini de sağlarlar Kültürel etkinlikler, çeşitli sosyal ve ekonomik konularda seminerler yaparak kooperatifçilik konusunda çeşitli yayınlarla üyelerinin eğitimlerine katkıda bulunurlar 6-Kooperatifler Arası İşbirliği Kooperatiflerin işbirliği ekonomik değildir Dayanışmayı ve sorunların birlikte çözümlenmesini hedefler Kooperatifler sermayesine katıldıkları üstbirlikleriyle ekonomik işbirliğine de girerler 7-İçinde Yaşadıkları Topluma Karşı Sorumluluk Dünya Kooperatifler Birliği'nin 1996 genel kurulunda aldığı bir kararla kooperatifleri ve kooperatifçileri içinde yaşadıkları toplumun her sorunuyla ve kalkınmasıyla ilgilenmek görevini vermiştir Kooperatifçi birlikte yaşadığı toplumun her türlü sorunuyla ilgilenmek ve toplumun kalkınmasına katkı da bulunmaya çabalar
 Kooperatifler Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlardır Türk Ticaret Kanunu Anonim Şirketleri tanımlarken kooperatif şirketlerden de bahsetmiştir Bir anlamda kooperatifleri de bir şirket olarak tanımlamıştır Halbuki, şirketlerin esas amacı kar etmektir Kooperatiflerin ise, amacı kar etmek değildir Kooperatiflerde bir kişi birden fazla hisseye sahip olabilir Fakat bir kişinin ne kadar hissesi olursa olsun genel kurullarda bir oy hakkı vardır Anonim Şirketlerde oy hisse adedine göre belirlenir Ayrıca Anonim Şirketler kooperatiflere üye olamazlar, hisse alamazlar Ancak kooperatifler genel kurul kararlarıyla Anonim Şirket kurabilirler
6 KOOPERATİF KANUNLARI Anayasanın 171 maddesinde; “Devlet, milli ekonominin yararlarını dikkate alarak öncelikle üretimin artırılmasını ve tüketicinin korunmasını amaçlayan kooperatifçiliğin gelişmesini sağlayacak tedbirleri alır” hükmü bulunmaktadır Böylelikle devlet, kooperatifçiliğin geliştirilmesi için kendini görevli saymıştır Ülkemizde kooperatifler türlerine göre dört ayrı Kanuna tabi olarak kurulmakta ve faaliyet göstermektedirler: a 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu: b 4572 sayılı Kanun: c 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu: B KOOPERATİF ORTAKLARININ HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1KOOPERATİFE ORTAK OLMA YOLLARI a) Bir kooperatif kurarak ortak olma, kurucu olarak ortak olma (kkm1), b) Daha önce kurulmuş olan bir kooperatife sonradan ortak olma (kkm8), c) Kooperatif ortaklarından birinin ortaklık payını devralmak suretiyle ortak olma (KKm14,f3), d) Miras yoluyla ortak olma (KKm14,f2), e) Taşınmaz mal veya işletme karşılığı ortak olma (KKm15,f2)
Kooperatife gerçek ve tüzel kişiler ortak olabilir
2KOOPERATİF ORTAKLIĞINA GİRME ŞARTLARI a) Medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olmak, (Mümeyyiz olmak, reşit olmak ve mahcur olmamak) b) Yazılı olarak kooperatif yönetim kuruluna başvurmak,(Yönetim kurulu kararı veya zımni olarak ortaklığın kazanılması) c) Varsa şahsi sorumluluk ve ek ödemeleri yazılı olarak kabul etmek, d) Gerekli sermaye payını taahhüt etmek ve dörtte birini peşin ödemek, e) Ana sözleşmelerle getirilen diğer şartları taşımak Yönetim kurulunun ortaklık şartlarını araştırma zorunluluğu vardır Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen yöneticiler için Ek maddelere göre cezai müeyyide öngörülmüştür


3SONRADAN KOOPERATİFE ORTAK OLANLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELERDİR ? BU GİBİ KİŞİLERDEN FARK ALINABİLİR Mİ ?
Ortakları şahsen sorumlu veya ek ödemelerle yükümlü bir kooperatifte, durumu bilerek gelen kimse, girişinden önce doğmuş olan borçlardan diğer ortaklar gibi sorumlu olur Buna aykırı mukavele hükümleriyle ortaklar arasındaki anlaşmalar üçüncü şahıslar hakkında hüküm ifade etmez Bir kooperatife sonradan ortaklığa kabul edileceklerden bir fark alınması, mevcut ana sözleşmelere göre genel kurul kararı ile mümkün olabilmektedir Bu konuda yönetim kurulu yetkili değildir
4KOOPERATİFLERDE ORTAKLARIN HAKLARI NELERDİR ?
Ortaklık hakları ortaklık senedi ile temsil olunur (KKm18) Ortaklar, Kooperatifler Kanununun kabul ettiği esaslar dahilinde hak ve vecibelerde eşittirler (KKm23) Ortakların hakları, bireysel haklar ve toplu olarak kullanabilecekleri haklar olmak üzere bir ayrıma tutulabilir
41 ORTAKLARIN BİREYSEL HAKLARI 411Ortaklıktan çıkma hakkı Her ortağın kooperatiften çıkma hakkı vardır (KKm10) Ortaklıktan çıkma hakkının kullanılması, anasözleşmeyle en çok 5 yıl için sınırlandırılabilir Ortağın hiç bir suretle kooperatiften çıkamayacağına dair şartlar hükümsüzdür (KK m11) Çıkış, ancak bir hesap yılı sonu için ve en az 6 ay önceden haber verilerek yapılır Anasözleşmede daha kısa bir süre belirtilip hesap yılı içinde çıkışa izin verilebilir (KK m 12) Yönetim kurulu, anasözleşmeye uygun olarak yapılacak isteğe rağmen, bir ortağın kooperatiften istifasını kabulden kaçınacak olursa, ortak çıkma dileğini noter aracılığı ile kooperatife bildirir Bildiri tarihinden itibaren çıkma gerçekleşir (KK m 13) 412Ortaklık payını devir hakkı Ortaklık payları devredilebilir Yönetim kurulu, ortaklığı devralan kişinin ortaklık niteliklerini taşıması halinde, bu kişiyi ortaklığa kabul eder Ana sözleşmede gösterilecek şartlarla ölen ortağın mirasçılarının kooperatifte ortak olarak kalmaları sağlanabilir (KK m 14) 413Çıkarılma kararına karşı genel kurula itiraz veya mahkemeye dava açma hakkı Kendisine çıkarılma kararı tebliğ edilen ortağın, bu yazıyı aldığı tarihten itibaren üç ay içinde mahkemeye itiraz davası açma veya aynı süre içinde genel kurula itiraz etme hakkı vardır (KKm16) 414Bilgi edinme ve örnek isteme hakkı Yönetim ve denetim kurulu yıllık çalışma raporları ile bilanço, genel kurulun yıllık toplantısından en az 15 gün öncesinden itibaren bir yıl süre ile Kooperatif merkezinde ve varsa şubelerinde ortakların tetkikine amade tutulur Talep eden ortaklara bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının birer suretinin verilmesi mecburidir Ortakların bilgi edinme hakkı, anasözleşme veya kooperatif organlarından birinin kararıyla bertaraf edilemez veya sınırlandırılamaz (KK m 24) 415Ticari defterleri ve belgeleri inceleme hakkı Kooperatifin ticari defterleri ve haberleşme ile ilgili hususların incelenmesi, genel kurulun açık bir izni veya yönetim kurulunun kararı ile mümkündür (KK m 25) 416 Genel kurula katılma, seçme ve seçilme hakkı Üç ay evvel ortak olmayanlar hariç her ortak genel kurula katılma hakkına sahiptir Yapı kooperatiflerinde genel kurul toplantılarına katılmak için bu şart aranmaz (KK m 26) Genel kurula katılma hakkına sahip olan bir ortak, bu hakkın doğal sonucu olarak; aynı zamanda genel kuruldaki görüşmelere katılmak, bu görüşmeler sırasında düşüncelerini açıklamak, sorular sormak, görüşülen konular hakkında müştereken veya münferiden önerge vermek ve neticede istediği yönde oyunu kullanmak, seçmek, seçilmek gibi haklara da sahip olmaktadır Tabii ki, yönetim ve denetim kurulu üyeliği ile tasfiye kurulu üyeliğine seçilebilmek için getirilen özel hükümler saklıdır (KK m 55, 56, 65, 81, TTK m 347, 349; 657 s Devlet Memurları Kanunu m 28) 417Olumlu gelir gider farkından pay (risturn) alma hakkı Tüketim, Motorlu Taşıyıcılar, Üretim ve Pazarlama vb Kooperatiflerinin anasözleşmelerinde olumlu gelir gider farkının (kârın) ortaklar arasında bölüşülmesi öngörülmüş ise bu bölünme ortakların kooperatifle yapmış oldukları işlemleri oranında yapılır (KKm38)
418Genel kurulda oy kullanma hakkı
Genel Kurulda her ortak yalnız bir oya sahiptir (KKm 48) Kooperatif işlerinin görülmesine herhangi bir suretle katılmış olanlar Yönetim Kurulunun ibrasına ait kararlarda oylamaya katılamazlar Ancak, denetçilerin ibrasında oy kullanabilirler Ortaklardan hiçbiri kendisi veya karı ve kocası yahut usul ve füruu ile kooperatif arasında şahsi bir işe veya davaya dair olan görüşmelerde oy hakkını kullanamaz (KK m 50) 419 Genel kurulda temsil hakkı Anasözleşmede açıklama bulunduğu takdirde, bir ortak yazı ile izin vermek suretiyle genel kurul toplantısında oyunu ancak başka bir ortağa kullandırabilir Bir ortak genel kurulda birden fazla ortağı temsil edemez Ortak sayısı 1000’in üstünde olan kooperatiflerde anasözleşme ile her ortağın en çok 9 olmak üzere birden fazla ortağı temsil edebileceği öngörülebilir Eş ve birinci derecede akrabalar için temsilde ortaklık şartı aranmaz(KKm 49) 4110Genel kurul kararları aleyhine dava açma hakkı a)Genel kurul toplantısında hazır bulunan ortaklardan, alınan kararlara aykırı kalarak keyfiyeti tutanağa geçirten veya oyunu kullanmasına haksız olarak izin verilmeyen ortaklar kanuna, anasözleşme hükümlerine ve iyi niyet esaslarına aykırı olduğu iddiası ile genel kurul kararları aleyhine, toplantıyı izleyen günden başlamak üzere bir ay içinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye başvurup iptal davası açabilirler (KK m 53)
b)Genel kurul toplantısında hazır bulunsun ya da bulunmasın;
- Toplantıya çağrının usulü dahilinde yapılmadığını, -Gündemin gereği gibi ilan veya tebliğ edilmediğini, -Genel kurul toplantısına katılmaya yetkili olmayan kimselerin karara katılmış bulunduklarını, iddia eden ortakların da dava açma hakları bulunmaktadır Genel kurul kararlarının iptali için Bakanlığımıza başvurulamaz 4111Denetçilerin dikkatini çekme ve açıklama yapılmasını isteme hakkı Ortaklar gerekli gördükleri hususlarda denetçilerin dikkatini çekmeye ve açıklama yapılmasını istemeye yetkilidir (KK m 66) 4112Tasfiye artığından pay alma hakkı Anasözleşmelerde, kooperatif borçlarının ve ortak pay bedellerinin ödenmesinden sonra, kalan miktarın dağılma anında kayıtlı ortaklar veya hukuki halefleri arasında ödenmiş sermayeleri ile orantılı olarak dağıtılacağı yönünde hükümlere yer verilmiştir (KKm83)
42TOPLU KULLANILABİLECEK HAKLAR 421Genel kurulu toplantıya çağırma hakkı Dört ortaktan az olmamak kaydıyla ortak sayısının en az onda birinin isteği üzerine genel kurul toplantıya çağrılır Yönetim Kurulu bu isteği en az on gün içinde yerine getirmediği takdirde, istek sahiplerinin müracaatı üzerine (veya doğrudan) Bakanlığımız tarafından da genel kurul toplantıya çağrılabilir Bakanlığımız tarafından da çağrılmadığı takdirde istek sahipleri mahalli mahkemeye başvurarak genel kurulu bizzat toplantıya çağırma izni alabilirler (KK m 44) 422Gündeme madde ilavesini isteme hakkı (KKm46/3) Kooperatifler Kanununun 46’ncı maddesine göre, dört ortaktan az olmamak üzere, ortakların en az onda biri tarafından, genel kurul toplantısından en az 20 gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur Kooperatife kayıtlı ortakların en az onda birinin, genel kurul sırasında gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce (divanın seçimini takiben) yazılı teklifte bulunmaları halinde; -Hesap tetkik komisyonunun seçilmesi, -Bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması, -Çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması, -Genel kurulun yeni bir toplantıya çağırılması, -Kanun, ana sözleşme ve iyi niyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali, -Yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi, ile ilgili hususların da genel kurula katılanların yarıdan bir fazlasının kabulü ile gündeme alınması mümkündür (KKm46/3)

43ORTAKLARIN ÖDEV VE SORUMLULUKLARI NELERDİR ?
Ortakların ödevleri ; 1Sermaye (ortaklık) payı 2Aidat ödeme yükümlülüğü 3Sır saklama yükümlülüğü, Sorumlulukları ise; 1-Sınırsız sorumluluk 2-Sınırlı sorumluluk

431ORTAKLARIN ÖDEVLERİ 4311Sermaye (ortaklık) payı Kooperatife giren her şahıstan en az bir ortaklık payı alınması gerekir Anasözleşme, en yüksek had tespit ederek bir ortak tarafından bu had dahilinde birden fazla pay alınmasına cevaz verebilir (KK m 19) Mevcut duruma göre bir ortaklık payının değeri 1 YTL olup, bir ortakça alınabilecek en çok pay adedi ise 5000’dir 4312Aidat ödeme yükümlülüğü Yapı Kooperatiflerinde ortaklar, taahhüt ve tediye ettikleri ortaklık payı bedelleri dışında, kooperatif amaçlarının gerçekleştirilmesini sağlamak üzere genel kurulca belirlenen miktardaki arsa, altyapı, inşaat ve benzeri gider taksitlerini ve öngörülmüşse bunların gecikme bedellerini de ödemek zorundadırlar
4313Sır saklama yükümlülüğü ve ceza Her ortak ne şekilde olursa olsun öğrenmiş olduğu kooperatife ait iş sırlarını, sonradan ortaklık hakkını kaybetmiş olsa dahi daima gizli tutmak zorundadır Bu mecburiyete uymayan ortak meydana gelecek zararlardan kooperatife karşı sorumlu olduğu gibi kooperatifin şikayeti üzerine herhangi bir zarar umulmasa dahi bir yıla kadar hapis veya ağır para cezasıyla veya her ikisiyle birlikte cezalandırılır (KK m 25)
432ORTAKLARIN SORUMLULUĞU 4321Sınırsız sorumluluk (KK m 29) 432Sınırlı sorumluluk (KKm30)
5 ORTAĞIN ŞAHSİ ALACAKLILARININ DURUMU Bir ortağın şahsi alacaklıları, ancak; - Ortağa ait faizi, - Gelir gider farklarından hissesine düşen miktarı, - Kooperatifin dağılmasında ona ödenecek payı, haczettirebilirler (KK m 19, f 6)
6ÖDEMELERİNİ GECİKTİREN ORTAKLARDAN GECİKME FAİZİ ALINABİLİR Mİ? BİLEŞİK FAİZ UYGULAMASI MÜMKÜN MÜDÜR? Sermaye koyma borcunu zamanında yerine getirmeyen ortak, ihtara gerek kalmaksızın temerrüt faizi ödemekle yükümlüdür Ayrıca, anasözleşmeyle ortaklar temerrüt halinde cezai şart ödemeye de mecbur tutulabilirler (KK m 98, TTK m 407)


7ORTAKLIK SIFATI HANGİ HALLERDE SONA ERER? Bir ortağın ortaklık sıfatı genel olarak; -Çıkma hakkını kullanarak, kendi isteği üzerine ayrılmasıyla (KK m 10), -Ölümü ile (KK m 14, f 1), -Ortaklık payını başkasına devretmesiyle (KK m14, f3), -Ortaklık sıfatı bir görev veya hizmetin yerine getirilmesine bağlı ise, bu görev veya hizmetin sona ermesiyle (KK m 15), -Anasözleşmede açıkça gösterilen sebeplerle ortaklıktan çıkarılmasıyla (KK m16), -Parasal yükümlülüklerini yerine getirmemesi sonucu ortaklığının kendiliğinden düşmesiyle (çıkarılmasıyla) (KK m27), sona erer
8BİR ORTAĞIN ORTAKLIKTAN İHRAÇ EDİLEBİLME ESASLARI NELERDİR ? Kooperatif ortaklığından çıkarılmayı gerektiren sebepler anasözleşmede açıkça gösterilir Ortaklar anasözleşmede açıkça gösterilmeyen sebeplerle ortaklıktan çıkarılamazlar Konut Yapı Kooperatifi Örnek Anasözleşmesine göre; -Ortaklık şartlarını kaybetmek, -Parasal yükümlülüklerini yerine getirmemek, -Kur’a çekimi sonunda kendilerine düşen konutları kabul etmemek, -Tapuda kendi adlarına tescilden önce konutlarında yaptıkları tahribat veya tadilatı yazılı ihtara rağmen düzeltmemek, -Kooperatifin para, mal ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı mahkum olmak, ortaklıktan çıkarılma sebebidir Özellikle yapı kooperatiflerinde en çok rastlanan ortaklıktan çıkarma nedeni, ortağın parasal yükümlülüklerini yerine getirmemesidir Uygulamadaki anasözleşmelerin 14 maddesine göre parasal yükümlülüklerini otuz gün geciktirmeleri üzerine, yönetim kurulunca noter aracılığı ile yapılacak ihtarı takip eden on gün içinde bu yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere yine aynı kurulca ikinci ihtar yapılır İkinci ihtarı takip eden bir ay içerisinde de yükümlülüklerini yerine getirmeyenler ortaklıktan çıkarılır (KKm27)
9BİR ORTAĞIN ÇIKARILMA KARARINA KARŞI İTİRAZ EDEBİLME İMKANI VAR MIDIR? Çıkarılma kararının onaylı örneğinin, çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere, on gün içinde notere tevdi edilmesi gerekir Bu ortak tebliğ tarihinden itibaren üç ay içinde itiraz davası açabilir Ortak, üç aylık süre içinde genel kurula da itiraz edebilir Bu itiraz, ilk toplanacak genel kurula sunulmak üzere, yönetim kuruluna noter aracılığı ile tebliğ ettirilecek bir yazı ile yapılır Genel kurula itiraz edildiği takdirde, yönetim kurulunun çıkarma kararı aleyhine itiraz davası açılamaz İtiraz üzerine genel kurulca verilecek karara karşı itiraz davası hakkı saklıdır Üç aylık süre içinde, genel kurula veya mahkemeye başvurmak suretiyle itiraz edilmeyen çıkarılma kararları kesinleşir (KK m 16) Çıkarılma kararına karşı Bakanlığımıza başvurulamaz
10ÇIKARILMA KARARINA KARŞI GENEL KURUL NEZDİNDE İTİRAZ EDEN VEYA MAHKEMEDE İTİRAZ DAVASI AÇAN ORTAĞIN HUKUKİ DURUMU NEDİR? Haklarındaki çıkarma kararı kesinleşmeyen ortakların yerine yeni ortak alınamaz Bunların ortaklık hak ve yükümlülükleri (genel kurul toplantısına katılma, seçme ve seçilme hakkı, aidat ödeme yükümlülüğü) çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder (KK m 16, f5)
11KOOPERATİFTEN ÇIKAN VEYA ÇIKARILAN ORTAKLARLA HESAPLAŞMA NASIL YAPILMAKTADIR ? Kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürecek nitelikteki iade ve ödemeler, anasözleşmede daha kısa bir süre tespit edilmiş olsa bile genel kurulca üç yılı aşmamak üzere geciktirilebilir Bu durumda kooperatifin muhik bir tazminat isteme hakkı saklıdır Çıkan veya çıkarılan ortaklar ile mirasçılarının alacak ve hakları bunları isteyebilecekleri günden başlayarak beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar Çıkan veya çıkarılan ortağın sermaye veya mevduatından kısmen veya tamamen yoksun kalacağı hakkındaki şartlar hükümsüzdür (KK m 17) Uygulamadaki yapı kooperatifi anasözleşmelerinin 15 maddesine göre, devir dışında bir nedenle ortaklığı sona erenlerin sermaye ve diğer alacakları, o yıl bilançosuna göre hesaplanarak, bilanço tarihinden itibaren bir ay içinde geri verilir Ancak ortaklığı sona erenlerin yerine yeni ortak alınması halinde eski ortağın ödediği sermaye ve diğer alacakları derhal geri verilir Kooperatiften çıkan ya da çıkarılan ortağın, kooperatife yapmış olduğu ödemelerini cari fiyat veya döviz kuru üzerinden değerlendirilip, hesaplanıp iadesini istemesi söz konusu değildir Çünkü kooperatifler kâr amacı gütmeyen, karşılıklı yardımlaşma ve dayanışma suretiyle ortaklarının ekonomik menfaatlerini koruyan kuruluşlardır (KK m 1) Ancak, genel kurul kararıyla ödemeler yabancı para cinsinden yapılmışsa, çıkan ya da çıkarılan ortaklara iadelerin de aynı para cinsinden yapılması gerekir
C 1163 SAYILI KOOPERATİFLER KANUNU’NA GÖRE KOOPERATİF ORGANLARI
1Genel Kurul (KK m 42-54) Kooperatifler Kanunu’nun 42 ile 54 üncü maddelerinde genel kurul ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır 42 ile 54 üncü maddeler içerisinde genel kurula ait olup bahsedilmeyen konular KK 98 ile Türk Ticaret Kanunu’nun anonim şirketlere ait olan 360-398 inci maddeleri içerisinde ele alınmıştır Genel kurulun terk ve devir edemeyeceği yetkilerini maddeler halinde sıralamak gerekirse;  Anasözleşmeyi değiştirmek,  Yönetim Kurulu ve Denetçiler Kurulu üyeleri ile gerektiğinde Tasfiye Kurulu’nu seçmek,  İşletme hesabıyla bilanço ve gerektiğinde gelir gider farkının bölüşülmesi hakkında karar almak,  Yönetim ve denetçiler kurulunu ibra etmek,  Kanun ve anasözleşme ile genel kurula tanınmış olan konular hakkında karar vermek,  Gayrimenkul alımında ve satımında takip edilecek usul ile alınacak gayrimenkulün niteliğini, yerini ve azami fiyatını, satılacak gayrimenkulün ise asgari fiyatını belirlemek,  İmalat ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini belirlemek,  Yapı kooperatiflerinde; kooperatifin ortak sayısı ile yapılacak konut ya da işyeri sayısını belirlemektir (KK M42)
Genel kurulun sevk ve idaresini kim yapar? Genel kurul çağrısını kimler yapar? Genel kurulu 1/10 ortak nasıl çağırır? Olağan ve olağanüstü olmak üzere iki şekilde toplanır Olağan toplantının zamanı? Toplantı nisabı?
Toplantının tarihi, yeri ve gündemi toplantıdan en az onbeş gün önce ilgili bakanlığa ve mülki idare amirliğine yazı ile bildirilir GÜNDEM Gündem, toplantı çağrısına ve ilana yazılır Anasözleşmenin değiştirilmesi söz konusu ise, değiştirilecek maddelerin numaralarının yazılması gerekli ve yeterlidir Dört ortaktan az olmamak üzere ortakların en az onda biri tarafından ve genel kurul toplantısından en az yirmi gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur Gündeme alınmayan hususlar görüşülemez Ancak;  Hesap tetkik komisyonunun seçilmesi,  Bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması,  Çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması,  Genel kurulun yeni toplantıya çağrılması ve kanun, anasözleşme ve iyiniyet esaslarıyla genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali,  Yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi,  Hususlarında ortakların en az onda birinin yazılı teklifi ile genel kurula katılanların yarıdan bir fazlasının kabulü doğrultusunda gündeme alınması mümkündür(KKM46)
Genel kurulda her ortak yalnız bir oya sahiptir (KKM48) TEMSİLAnasözleşmede belirtmek kaydıyla, ortak yazı ile izin vererek genel kurulda oyunu başka bir ortağa kullandırabilir Bir ortak, genel kurulda birden fazla ortağı temsil edemez Ortak sayısı 1000’in üzerinde olan kooperatiflerde her ortağın en çok dokuz olmak üzere birden fazla ortağı temsil edebileceği anasözleşmede belirtilir Eş ve birinci derecede akrabalar için temsilde ortaklık şartı aranmaz (KK M49) Kooperatif işlerinin görülmesinde görev alan kişiler yönetim kurulunun ibrasında oy kullanamazlar fakat denetçilerin ibrasında oy kullanabilirler Ortakların hiçbiri, kendisi veya karı ve kocası yahut usul ve füruu ile kooperatif ile ilgili şahsi bir işe ya da davaya ait görüşmelerde oy kullanamazlar (KK M50) NİSAB  Genel kurul kararlarında ve seçimlerde oyların yarıdan bir fazlası dikkate alınır Kooperatifin dağılması veya başka bir kooperatifle birleşmesi ve anasözleşmenin değiştirilmesi kararlarında oyların 2/3’si gereklidir (KK M51) Ortakların şahsi sorumluluklarının ağırlaştırılması veya ek ödeme yükümleri hakkında alınan kararlarda ortakların 3/4’ünün rızası gereklidir Kamu kuruluşlarından kredi alan kooperatiflerin kredi miktarının artırılmasında bu şart aranmaz (KK M52) GENEL KURUL KARARLARI ALEYHİNE DAVA  Kanuna, anasözleşme hükümlerine ve iyi niyet esaslarına aykırı olduğu iddiası ile genel kurul kararları aleyhine dava açılabilir Dava, toplantıyı takip eden günden itibaren bir ay içinde mahkemeye başvurularak açılabilir Davayı açabilecek kişiler;  Toplantıda hazır bulunup kararlara aykırı kalarak keyfiyeti tutanağa geçirten, oyunu kullanmasına haksız olarak izin verilmeyen veya toplantıya çağrının usulü içerisinde yapılmadığını ya da gündemin gereği gibi ilan ve tebliğ edilmediğini yahut toplantıya katılma yetkisi olmayan kişilerin toplantı kararlarına katılmış bulunduklarını iddia eden ortaklar,  Yönetim kurulu,  Kararların yerine getirilmesi yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin şahsi sorumluluklarının mucip olduğu takdirde bunların her biri, (KK M53)
2YÖNETİM KURULU Yönetim kurulu, kanun ve anasözleşme hükümleri içerisinde kooperatif faaliyetlerini yöneten ve kooperatifi temsil eden icra organıdır Organ, en az üç üyeden oluşur Üye ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları şarttır Yönetim kurulu üyeliğine seçilen kişiler temsilcilerinin isimlerini kooperatife bildirir (KK M55) Yönetim kurulu üyelerinde aranan şartlar şunlardır:  TC vatandaşı olmak,  Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak,  Türk Ceza Kanunu’na göre zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile mahkum olmamak şartları aranır Bu şartlar denetçiler tarafından araştırılır Bu şartları taşımadıkları halde seçilenlerin veya sonradan bu şartları taşıyanların görevlerine yapılacak ilk genel kurul toplantısında yönetim kurulunca ya son verilir ya da görevlerine devamı hakkında karar alınarak genel kurul gündemine madde konulur Yönetimin boşalması Boşalan yönetim kurulu üyeliklerine denetim kurulunca gecikilmeden yeterli sayıda yedek üye çağrılır Yedek üyelerin seçilmesi veya değiştirilmesi Ticaret Sicili’ne tescil ettirilir (KK M56) SüreYönetim kurulu üyeleri en fazla dört yıl için seçilirler Anasözleşmede aksine hüküm yoksa tekrar seçilmeleri mümkündür (KK M57) ÜcretYönetim kurulu üyelerine aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk haricinde herhangi bir ödeme yapılamaz Bu ödemeler genel kurulca belirlenir Genel kurula veya yönetim kuruluna, kooperatifin yönetimini ve temsilini kısmen veya tamamen ortak olmayan müdür ya da yönetim kurulu üyesine tevdi etme yetkisi verilebilir (KK M58) Bu kişiler, kooperatife ait tüm hukuki işlemleri yapabilirler Yönetime veya temsile yetkili şahısların meydana getirdikleri haksız fiiller sonucu oluşan zararlardan kooperatif sorumludur Kooperatif adına alınan gayrimenkullerin, tapu devri veya tapuya şerh verdirilecek satış vaadi sözleşmesi ile yapılması şarttır Alınan gayrimenkulün kooperatifin amacına uygun olması gerekir Ticari muameleYönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri haricinde kendisi veya başkası adına kooperatif konusu ile ilgili bir ticari işlem yapamazlar 42 kullanmanın cezası Yönetim kurulu üyeleri ve temsile yetkili kişiler, genel kurulun devredemeyeceği yetkileri kullanamazlar (KK M59)
Kooperatifi temsile yetkili şahıslar imzalarını ancak kooperatifin ünvanı adı altına kullanabilirler (KK M60) Yönetim kurulu, temsil ile yetkili kişilerin isimlerini, imzalarını ve yetkiye dayanan kararların noter tasdikli örneğini ticaret siciline verir (KK M61)
62 deki titizlik ve ceza Yönetim kurulu kendi tutanakları ile genel kurul tutanaklarının, gerekli defterlerin ve ortak listelerinin hazırlanıp, tutulması ve saklanmasından, işletme hesabıyla bilançoya uygunluğunun tetkik edilmesi için denetleme kuruluna sunmak ile yükümlüdürler Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif memurları kendi kusurlarından kaynaklanan zararlardan kendileri sorumludurlar Bu kişiler kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı Devlet Memurları gibi ceza görürler (KK M62)
3DENETİM KURULU Genel kurul kooperatifin tüm işlem ve hesaplarını tetkik etmek üzere, kooperatif ortaklarından veya dışarıdan en fazla bir yıl için bir ya da daha fazla olmak üzere denetçiler seçer Denetçilerin asil sayısı kadar yedeklerinin de olması gerekir (KK m65) Denetçiler, kooperatife ait defterlerin işletme hesabıyla bilançoya olan uygunluk derecesi içerisinde tutulup tutulmadığını incelemekle yükümlüdürler Ayrıca ortakları şahsen sorumlu veya ek ödeme ile yükümlü olan kooperatifte ortaklar listesinin usule uygun olarak tutulup tutulmadığını da incelemekle görevlidirler Denetçiler kendi istekleri üzerine kooperatifin defterlerini inceleme hakkına sahiptirler Ortaklar gerekli konularda denetçilerin dikkatini çekmeye ve açıklama yapılmasını isteme yetkisine sahiptirler (KK m66) Denetçiler, kooperatif işlerinin yürütülmesinde meydana gelen noksanlıkları, kanun ve anasözleşmeye aykırı davrananları gerekli hallerde genel kurula haber vermekle yükümlüdürler Ayrıca her yıl yazılı bir raporla beraber tekliflerini genel kurula sunmaya mecburdurlar Denetçiler, yönetim kurulu ve genel kurul toplantılarına katılırlar Fakat yönetim kurulunda oy kullanamazlar (KK m67)

4 1163 Sayılı Yasaya Göre Kooperatiflerde Toplantı Karar Ve Nisabı 41Genel Kurul Toplantı ve Karar Nisabı a)Genel Kurul Toplantı Nisabı 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’na göre genel kurul toplantılarında toplantı nisabı anasözleşmelerde gösterilir Yapı kooperatiflerinde ortak sayısının dörtte birinin şahsen veya temsilen hazır bulunmaları şartı ile hüküm altına alınmıştır (KK m45) Yapı kooperatifleri haricindeki diğer kooperatiflerde toplantıda nisap temin edilemediği takdirde, ikinci toplantıda nisap aranmaz Kanunda bazı hususların görüşülebilmesi için özel toplantı nisapları öngörülmüştür Bunlar: - Aynların değerinin tespit edilmesi için bilirkişi seçmek üzere toplanacak genel kurulda, toplantı nisabının ortak sayısının üçte ikisi, bilirkişi raporlarının görüşüleceği genel kurul toplantı nisabının ise, ortak sayısının en az ½ olduğu belirtilmektedir (KK m21-22) - Ortakların şahsi sorumluluklarının ağırlaştırılması ve ek ödeme yükümleri hakkında karar alabilmek için tüm ortakların dörtte üçünün toplantıda asaleten veya vekaleten hazır olmaları şartı aranır (KK m52) - Anasözleşmede özel bir nisap belirtilmemiş ise tasfiye durumundaki bir kooperatifin genel kurul toplantısında toplantı nisabı aranmaz (KK m81) gayrimenkul satışında normal nisab aranır
b)Genel Kurul Kararı Nisabı Kanun ve anasözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça genel kurul karar nisabı, oyların yarıdan bir fazlası ile belirlenir (KK Md51) Kooperatifin dağılması, başka bir kooperatif ile birleşmesi veya anasözleşme değişikliklerinin karara bağlanabilmesi için oyların üçte ikisine itibar olunur Anasözleşmede bu nisabın ağırlaştırılabileceği belirtilmiştir (KK Md51) Ortakların şahsi sorumluluklarının ağırlaştırılması ve ek ödeme yükümleri hakkında alınacak kararlar için tüm ortakların dörtte üçünün rızasının gerektiği, ancak kredi miktarının artırılması konusunda alınacak kararlarda oy çokluğunun yeterli olacağı belirtilmektedir (KK Md52)
42Yönetim Kurulu Toplantı Nisabı Kanunda yönetim kurulunun toplantı ve karar nisabına ait herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir Türk Ticaret Kanunu’nun 330 Maddesine göre “Anasözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça yönetim kurulunun bir karar verebilmesi için üyelerinin en az yarıdan bir fazlasının hazır bulunmasının ve kararların da mevcut üyelerinin çoğunluğu ile verileceği” hükme bağlanmıştır Anasözleşmede yönetim kurulunun en az yarıdan fazla üyenin katılmasıyla toplanacağı, kararların da toplantıda bulunanların çoğunluğu ile alınacağı belirtilmiştir Bu hükümler değerlendirilirken öncelikle anasözleşme hükümleri dikkate alınır Örneğin üç kişilik yönetim kurulu, yarıdan fazlası olan iki kişiyle toplanır ve iki kişiyle karar alabilir Beş kişilik bir yönetim kurulu yarıdan fazlası olan üç kişiyle toplanır ve iki kişiyle karar alabilir Yedi kişilik bir yönetim kurulu yarıdan fazlası olan dört kişiyle toplanır ve üç kişiyle karar alabilir
5 Kooperatif Yönetim Kurulu Üyeleri ve Memurlarının Devlet Memuru Gibi Cezalandırılmaları 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’nda yönetim kurulu, kanun ve anasözleşme içerisinde kooperatif faaliyetlerini yöneten ve kooperatifi temsil eden icra organıdır (KK M55) Kooperatifi temsile yetkili şahıslar kooperatif ile ilgili tüm hukuki işlemleri yapabilirler (KK M59) Yönetim kurulu, kooperatif işlerinin görülmesinde gerekle titizliği gösterip kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda tüm gayretini sarfeder (KK M62) Aynı maddenin üçüncü ve son fıkrasında yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif memurları kendi kusurlarından dolayı oluşacak zararlardan sorumludurlar Suç teşkil edecek fiil ve hareketlerinden dolayı Devlet Memuru gibi ceza görürüler
6Kooperatiflerle İlgili Olarak Çeşitli Yasalarda Yer Alan Ceza Maddelerine İlişkin Örnekler 611163 Sayılı Yasada Yer Alan Ceza Maddeleri -Kooperatif unvanlarında Kamu Kurum ve Kuruluşlarının İsimlerine Yer Verilmeyeceği (KK m2/4, Ek 2/2) -Ortaklık Şartların Araştırılması Zorunluluğu (KK m8/2, Ek 2/2) -Yapı Kooperatiflerinde Genel Kurulca Belirlenen Sayının Üzerinde Ortak Kaydedilemeyeceği (KK m8/3, Ek 2/1) -Ortakların Anasözleşmede Gösterilmeyen Nedenlerle Ortaklıktan Çıkarılamayacağı (KK m16/1, Ek 2/2) -Ortakların Sır Saklama Yükümlülüğü (KK m25) -Olağan Genel Kurul Toplantısının Zamanında Yapılmaması (KK m45/1,Ek 2/2) -Yönetim Kuruluna Seçilme Şartlarını Araştırma Zorunluluğu (KK m56/2,Ek 2/3) -Boşalan Üyeliklere Yedek Üye Çağrılmaması (KK m56/4, Ek 2/3) -Yönetim Kurulu Üyelerine Yasada Öngörülenden Başkaca Ücret Ödenmesi (KK m56/6, Ek 2/1) -Gayrimenkul Alımında Yasal Şekle Uyulmaması (KK m59/4, Ek 2/1) -Kooperatifle Ticari Muamele Yasağı (KK m59/6, Ek2/1) -Reklam ve İlanların Yanıltıcı ve Gerçeğe Aykırı Olması (KK m59/7, Ek 2/1) -Genel Kurulun Devredemeyeceği Yetkilerin Kullanılması (KK m59/8, Ek 2/1) -Yönetim Kurulu Üyeleri İle Memurlarının Cezai Sorumluluğu (KK m62/3 TCK’nun İlgili Maddeleri) -Denetçilerin İnceleme Yükümlülüklerini Yerine Getirmemeleri (KK m66/2, Ek 2/2) -Denetçilerin Yıllık Rapor Düzenleme Yükümlülüğü (KK m67/1, Ek 2/3) -İhbar Yükümlülüğü (KK m67/2, Ek 2/3) -Tasfiye Kurulu Üyelerinin Cezai Sorumluluğu (KK m81/7) -Talimatlara Uyma Zorunluluğu (KK m90/3, Ek 2/2) -Bilgi ve Belgeleri Denetim Görevlilerine Sunma Yükümlülüğü (KK m90/5,Ek 2/1) 62 Türk Ticaret Yasasında Yer Alan Ceza Maddeleri -Tescil Yükümlülüğü (TTK m35, 34/3, 40) -Tescil ve İlan İçin Kötü niyetli Olarak Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunulması (TTK m539) -İhbar Yükümlülüğü (TTK m53) -Ticaret Unvanının Kullanılması ve Tescil Zorunluluğu (TTK m41-47) -Ticaret Unvanına İlavelerin Usulünce Yapılmaması (TTK m48) -Unvanda Şube Olduğunun Belirtilmesi Zorunluluğu (TTK m50) -Unvanın İşletmeden Ayrı Olarak Devredilmesi (TTK m51) -Haksız Rekabet (TTK m64, 65)