Azeri Alfabesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-24-2012

Azerbaycan Türkçesi'nin alfabesi (Azerbaycan dilinde: Azərbaycan əlifbası), Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 1991'den bu yana Azerbaycan Türkçesi'nin yazımında kullanılan Latin alfabesine dayanan alfabedir

Bu tarihten önce Kiril alfabesiden geliştiriilmiş bir alfabe kullanılıyordu

Tarih ve Gelişme

10

yüzyılda İslamiyeti kabul eden Selçuklular gibi diğer Oğuz boyları da Arap alfabesini kabullenmişlerdir

Güney Azərbaycan (Azerice: جنوبی آذربایجان - گونئی آذربایجان ; Cənubi Azərbaycan)'da Azeriler, Fars dilinde öğrenim görme mecburiyetinde kalmışlar ve Arap alfabesini öğrenmişlerdir

19

yüzyılda Azeri aydınlarından olan Mirza Fatali Mammad Taghi oğlu Akhundov (Azerice: Mirzə Fətəli Axundov), Arap alfabesini değiştirip, yerine yeni bir Latince Alfabe yaratmıştır

En son 1922 yılında, Baku'da Yeni türk əlifba komitəsi (Јени түрк əлифба комитəси; Yeni Türkçe Alfabesi Heyeti) tarafından yeni bir Latin alfabesi yaratıldı

1929'dan 1939'a kadar Aa, Bв, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ƣƣ, Hh, Ii, Ьь, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Ɵɵ, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Vv, Xx, Yy, Zz, Ƶƶ
1939'dan 1958'e kadar Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ее, Ёё, Әә, Жж, Зз, Ии, Йй, Кк, Ққ, Лл, Мм, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һh, Цц, Чч, Ҷҷ, Шш, Щщ, ъ, Ыы, ь, Ээ, Юю, Яя, ' (apostrof)
1958'den 1991'e kadar Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ee, Әә, Жж, Зз, Ии, Ыы, Јј, Кк, Ҝҝ, Лл, Мм, Нн, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һһ, Чч, Ҹҹ, Шш, ' (apostrof)
1991'den 1992'ye kadar Aa, Ää, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz
1992'den sonra Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz
Azeri alfabesi, sesleri Türkçe'de bulunmayan ə, x, ve q haricinde Türk alfabesi'nin aynısıdır

İlginç olan, hâlâ Çeçence'de de bulunan schwa (Әә) hecesinin varlığıdır

Başka alfabeyle yazımda karşılaştırma

İran'daki Azerbaycan Türkleri ise Arap alfabesini kullanmaktadırlar

Kiril ile Latin alfabeleri arasında aşağıda gösterildiği gibi bire bir ilişki vardır (ancak Kiril alfabesinde harflerin sırası değişiktir)

06-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Azeri Alfabesi Azerbaycan Türkçesi'nin alfabesi (Azerbaycan dilinde: Azərbaycan əlifbası), Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 1991'den bu yana Azerbaycan Türkçesi'nin yazımında kullanılan Latin alfabesine dayanan alfabedir Bu tarihten önce Kiril alfabesiden geliştiriilmiş bir alfabe kullanılıyordu Tarih ve Gelişme 10 yüzyılda İslamiyeti kabul eden Selçuklular gibi diğer Oğuz boyları da Arap alfabesini kabullenmişlerdir Güney Azərbaycan (Azerice: جنوبی آذربایجان - گونئی آذربایجان ; Cənubi Azərbaycan)'da Azeriler, Fars dilinde öğrenim görme mecburiyetinde kalmışlar ve Arap alfabesini öğrenmişlerdir 19 yüzyılda Azeri aydınlarından olan Mirza Fatali Mammad Taghi oğlu Akhundov (Azerice: Mirzə Fətəli Axundov), Arap alfabesini değiştirip, yerine yeni bir Latince Alfabe yaratmıştır En son 1922 yılında, Baku'da Yeni türk əlifba komitəsi (Јени түрк əлифба комитəси; Yeni Türkçe Alfabesi Heyeti) tarafından yeni bir Latin alfabesi yaratıldı 1929'dan 1939'a kadar Aa, Bв, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ƣƣ, Hh, Ii, Ьь, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Ɵɵ, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Vv, Xx, Yy, Zz, Ƶƶ 1939'dan 1958'e kadar Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ее, Ёё, Әә, Жж, Зз, Ии, Йй, Кк, Ққ, Лл, Мм, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һh, Цц, Чч, Ҷҷ, Шш, Щщ, ъ, Ыы, ь, Ээ, Юю, Яя, ' (apostrof) 1958'den 1991'e kadar Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ee, Әә, Жж, Зз, Ии, Ыы, Јј, Кк, Ҝҝ, Лл, Мм, Нн, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һһ, Чч, Ҹҹ, Шш, ' (apostrof) 1991'den 1992'ye kadar Aa, Ää, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz 1992'den sonra Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz Azeri alfabesi, sesleri Türkçe'de bulunmayan ə, x, ve q haricinde Türk alfabesi'nin aynısıdır İlginç olan, hâlâ Çeçence'de de bulunan schwa (Әә) hecesinin varlığıdır Başka alfabeyle yazımda karşılaştırma İran'daki Azerbaycan Türkleri ise Arap alfabesini kullanmaktadırlar Kiril ile Latin alfabeleri arasında aşağıda gösterildiği gibi bire bir ilişki vardır (ancak Kiril alfabesinde harflerin sırası değişiktir)