La Havle Mesnevi

LA HAVLE

Bir sofi seyahate çıktı, döne dolaşa bir gece bir tekkeye konuk oldu Bir hayvanı, vardı ahıra bağladı Kendisi dostlarla, sofanın baş köşesine geçip oturdu Arkadaşlarıyla murakabeye daldı Murakabede sevgilinin huzuru, adamın önünde bir defter haline gelir (Tanrının manevi huzuruna varılır, bütün hakikatler o huzurda okunur) Sofinin defteri, harflerin yazılmasından meydana gelen karalama değildir Ancak kar gibi bembeyaz ve temiz gönüldür Alimin azığı ve sermayesi, kalemden meydana gelen eserlerdir Sofinin azığı ve sermayesi nedir? Ayak izleri!

Sofi; av peşine düşen, ceylanın ayak izlerini görüp onları izleyen avcıya benzer Bir müddet ceylanın ayak izleri işe yarar Ondan sonra ise esasen ahudaki misk kokusu, yolu gösterir Bu izlere, bu izlemeye şükreder de yol alırsa nihayet o adım atma o yol alma yüzünden muradına ulaşır Misk kokusunu duyup bir konak yol almak iz,izleyerek yüz konaklık yol almadan yüz konaklık yolu dönüp dolaşmadan daha iyidir Ay ışıkların doğusu olan gönül yok mu? O gönül, ariflere “kapıları açılmıştır” sırrıdır

Sana duvardır ama onlara kapı Sana taştır ama azizlere inci! Senin aynada açıkça gördüğünü pir, hem de daha önce bir kerpiç parçasında görür Pir olanlar o kişilerdir ki bu alem yokken onların canları, kerem denizinde vardı Bu tene düşmeden önce nice ömürler geçirdiler,ekmeden önce meyveler devşirdiler! Nakıştan, suretten evvel canlandılar,deniz yarılmadan inciler deldiler!

Tanrı, alemi ve ademi yaratma hususunda meleklerle müşavere ederken onların canları, boğazlarına kadar kudret denizine dalmış bulunuyordu Melekler,buna mani olmak istedikleri zaman, gizlice meleklere ıslık çalıyorlar,onlarla alay ediyorlardı

Bu nefsi Küll’ün ayağı bağlanmadan onlar her yaratılacak şeyin suretini biliyorlardı Feleklerden önce Zuhal yıldızını, tanelerden önce Ekmeği görmüşler; Akılsız, gönülsüz fikirlerde dolmuşlar, askersiz, savaşsız galip gelmişlerdi O apaçık anlayış,onlara nispetle düşünüştür Yoksa haddi zatında, bu sırdan uzakta kalanlara göre görüşün ta kendisidir Düşünüş; geçmişe, geleceğe dairdir Bu ikisinden de kurtulunca müşkül hal olur

“Ruh üzümden şarabı,yoktan varı görür” Onlar da Keyfiyete düşecek olan her şeyi keyfiyetsiz görmüşler,madenden önce sağlamla kapı fark etmişlerdir Üzüm yaratılmadan önce şaraplar içmişler, muhabbet sarhoşu olmuşlardır Onlar, sıcak temmuz ayında kışı, güneşin ziyasında gölgeyi görür

Üzümün gönlünde şarabı,tamam yoklukta bütün varlığı müşahede ederler Gök, onların işret meclislerinde ancak onların cömertliğiyle bu sırmalı libası giyer Onlardan iki dostu bir arada gördün mü bil ki onlar hem birdir, hem altı yüz bin! Onların sayıları dalgalar gibidir Onlar rüzgar,zahiren çoğaltır Halkın can güneşi, halkın pencerelere benzeyen bedenlerinde mahcup olan kişi şüphededir

Çokluk, ruhu Hayvanidedir, Ruhu insani ise birdir Hak onlara madem ki nurundan saçtı, Hakkın nuru artık ayrılmaz Yoldaş bir müddet usanmayı bırak da o güzelin tek benini sana anlatayım Onun güzelliği anlatılmaz, iki alem de nedir? Onun yüzündeki benim aksi! Onun güzel benini anlatmaya başladım mı söz, tenimi yarmak, parçalamak istiyor Ben bu harmanda bir karınca gibi memnun geçinip gidiyorum,hatta kendi cirmimden kendi haddimden fazla yük çekmekteyim

O aydınlığın bile hasedettiği güzel, beni bırakır mı ki söylenmesi lazım ve farz olan sırları söyleyeyim Deniz köpüklenir, köpükle örtülür, köpüğü ileri sürer Sonra da köpüğünü çeker, açılır, kendisini gösterir

Şimdi dinle, hikayenin içyüzünü anlatmama ne mani oldu? Dinleyenin gönlü başka bir yere gitti Hatırına o konuk olan sofinin hali geldi Boğazına kadar o sevdaya daldı Onun için bu sözü bırakıp ona başlamak hali anlatmak için o hikayeyi söylemek icap ediyor Fakat ey aziz sofiyi,suret sofisi sanma! Ne vakte kadar çocuklar gibi cevize,üzüme düşüp kalacaksın?

Oğul, bizim cismimiz cevizle üzümdür Ersen bu ikisinden de geç! Eğer sen geçmezsen Tanrının lütfu Tanrının keremi seni dokuz kat gökten geçirir Şimdi hikayenin zahirini dinle, fakat taneyi samandan ayır ha!

O zevk ve huzur dileyen sofilerin zikir ve mürakabeleri, vecit ve şevkle sona erince Konuğa yemek getirdiler Konuk o zaman hayvanı hatırladı, Hizmetçiye”Ahıra git, hayvana saman ve arpa ver ”dedi Hizmetçi dedi ki :“ la havle Bu ne fazla söz! Eskiden beri bu işler benim işim” Sofi “önce arpayı ısla

Çünkü eşek karttır,dişleri sağlam değil” dedi Hizmetçi “ Lahavle Ey ulu bunu niye söylüyorsun? Bu hizmet usulünü, hep benden öğrenirler” dedi Sofi “önce semerini indir,sırtına da ilaç koy” dedi Hizmetçi “Lahavle ey hakim, benim senin gibi yüz binlerce konuğun geldi; Hepsi de yanımızdan razı olup gittiler

Konuk bizim canımızdır,bizdendir” dedi Sofi “suyunu ver ama ılık olsun” deyince hizmetçi “ Lahavle Artık beni utandırıyorsun” dedi Sofi “Arpaya az saman karıştır” dedi Hizmetçi “ Lahavle Bu sözü kısa kes artık” dedi Sofi “Yerini süpür, taş toprak kalmasın Islaksa biraz kuru toprak serp” dedi

Hizmetçi “Lahavle a babam, lahavle de Bir işe yolladığın ehil kişiye az söyle! Dedi süpür, taş toprak kalmasın Islaksa biraz kuru toprak serp” dedi Hizmetçi “Lahavle a babam, lahavle de Bir işe yolladığın ehil kişiye az söyle! Dedi Sofi “Eşeğin sırtını tımar et” dedi

Hizmetçi “ Lahavle Baba, artık utan!” Dedi Bunu deyip eteğini sıkıca beline doladı “işte gittim,önce arpa,saman getireyim”dedi Gitti ama ahır aklına bile gelmedi Yalnız sofiyi aldattı Birkaç hazelenin yanına gitti, Sofinin sözlerine gülmeye onunla alay etmeye koyuldu

Sofi uzun zaman yolculukta bulunduğundan gözlerini yumup daldı,rüya görmeye başladı: Eşeği bir kurda sataşmıştı Kurt, sırtından, oyluğundan onu paralıyordu Uyanıp “Lahavle Bu ne biçim saçma rüya, Acaba o şefkatli hizmetçi nerede ki?” dedi

Yine daldı Bu sefer eşeğini yolda giderken gah, bir kuyuya, gah bir çukura düşüyor gördü Türlü , türlü kötü rüyalar görüyordu Rüyasında bazen Fatiha suresini, bazan Karia suresini okuyordu “ çare ne ? Dostlar kalkıp gittiler Bütün kapıları da kapadılar” dedi Yine “O Hizmetçiceğiz, bizimle tuz ekmek yemedi mi ki ?

Ben ona lütuftan başka ne yaptım, yumuşak sözlerden başka ne söyledim? Aksine o bana neden kinlendi ki? Her düşmanlığa bir sebep olur Yoksa aynı cinsten oluş insanı vefakar eder” diyordu Sonra tekrar “ lütuf ve ihsan sahibi adem iblise bir cefada bulundu mu ki?

İnsan yılana, akrebe ne yaptı ki onlar,daima insanı sokmak öldürmek isterler Kurdun huyu yırtıcılıktır Bu haset de nihayet yaradılışta vardır demekte”, Sonra yine “ Böyle kötü zanna düşmek hatadır Neye kardeşim hakkında böyle bir zanda bulunuyorum?” Diye söylenmekteydi, Yine dönüp diyordu ki: “ Bu kötü zanna düşmek de bir tedbire sarılmaktır Şüpheye düşmeyen muvaffak olur mu?” Sofi vesvese içindeydi Eşeğe gelince öyle bir haldeydi ki düşmanların cezası da, dilerim böyle olsun!

Zavallı eşek; taş toprak içinde,semeri tersine dönmüş, kuskunu kopmuştur Yol yürümekten ölmüş, bütün gece yemsiz gah can çekişmekte,gah ölüm haline gelmekteydi Bütün gece “Yarabbi,arpadan vazgeçtim, bir avuçcağızdan da az saman olsa” diye sayıklıyordu Hal diliyle “Ey şeyhler,bir merhamet edin,bu ham ve edepsiz hizmetçinin elinden yandım” diyordu O eşeğin çektiği eziyeti duyduğu azabı ancak karada uçan kuş,sele kapılırsa çeker duyar!

Nihayet biçare eşek açlık illetinden o gece seher çağına kadar yan üstü yattı Gündüz olunca, hizmetçi gelip hemen semerini düzeltti,sırtına vurdu Eşekçiler gibi birkaç sopa indirdi O köpek hizmetçiden ne umulursa eşeğe onu yaptı Eşek dayağın,şiddetinden sıçradı,kalktı Dili yok ki halini söylesin!

Sofi merkebe binip yola düzülünce merkep,her an yüzüstü düşmeye başladı Halk,merkep düştükçe onu kaldırmaya koyuldu Herkes onu hasta sanıyordu Birisi kulağını burmakta,öbürü yara var mı diye damağını yoklamakta, Diğeri nalında taş aramakta, bir diğeri de gözünü puslu görmekteydi Sofiye “ Ey Şeyh, bu ne hal? Dün,şükür olsun,bu eşek kuvvetlidir demiyor muydun?” dediler Sofi (Geceleyin “lahavle” yiyen eşek, ancak böyle gider Merkebin azığı geceleyin “lahavle” olur,Geceleyin tespih çeker durursa gündüzün de secde eder) dedi

İnsanların çoğu insan yiyicidir Onların selam vermelerine pek emin olma! Hepsinin de gönlü Şeytan evidir İnsan şeytanının lafına pek kulak asma! Şeytanının ağzından çıkan “Lahavle”’ye kanan kişi, savaşta o eşek gibi tepesi üstüne düşer Dünyada Şeytancın şeytanlığına uyan; dost yüzlü düşmanın hürmetine, hissîne kanarsa O eşek gibi arıklıktan ve sersemlikten İslam yolunda, Sırat köprüsünün üstünde tepe taklak gelir

Kötü dostun işvelerine kulak verme; yeryüzünde tuzak gör,emniyetle yürüme Yüz binlerce “ Lahavle” okuyan Şeytana bak; ey adem, iblisi gör,bak nasıl yılanda gizlenmiş! Dostun postunu yüzmek için kasap gibi sana “Ey can, ey sevgili” diye hitabe der Bu suretle postunu yüzmek ister Düşmanların afyonunu tadan kişinin vay haline! Ağlatıp inleterek kanını dökmek için kasap gibi ayağın baş kor,sana hitaplarda bulunur Aslanlar gibi avını kendin avla Yabancının yaltaklanmasını da!

Aşağılık kişilerin hürmetini, hatır saymasını, o hizmetçinin hürmeti ve hatır sayması gibi bil Kimsesizlik, Adam olmayan kişilerin işvesinden iyidir İnsanların arazisine ev kurma, kendi işini,gör yabancı kişinin işini değil! Yabancı kişi kimdir? Senin toprak bedenin Senin gama, eleme düşmen de onun yüzündendir

Tene yağlı, ballı şeyleri verdikçe cevherini,hakikatini semirmiş göremezsin Teni miskler içine yerleştirsen yine ölüm gününde pis kokusu meydana çıkar Miski tene sürme, gönüle sür Misk nedir? Ululuk sahibi Tanrının adı O münafık miski tene sürer de ruhu külhanın ta dibine sokar Dilin de Tanrı adı canındaysa imansız düşüncesi yüzünden pis kokular!

Onun zikretmesi külhanda biten yeşilliğe, aptes bozulan yerde yetişen gül ve süsene benzer O yeşillik orda ariyettir O gülün yeri oturulan işret edilen yerdir Temiz şeyler temizlere aittir; pislere de pis şeylere kendine gel! Kin yüzünden yol azıtanlara kin tutma Çünkü onların kabirlerini de kin tutanların yanına kazarlar

Kinin aslı cehennemdir Senin kinin o küllün cüzcüdür, dinin de düşmanı Mademki sen cehennemin cüzcüsün; aklını başına al cüzü küllünün yanında karar eder Ey adı sanı duyulmuş kişi! Cennetin cüzcüysen zevkin de cennet gibi ebedidir Acı mutlaka acılara katılır Batıl söz nasıl olur da Hakka ulaşır?

Kardeş, sen ancak o düşünceden, o ruhtan ibaretsin Mütebaki varlığın bakımındansa kemik ve deriden başka bir şey değilsin Düşünceden, manevi varlığın gülse, Gül bahçesisin; dikense külhana layıksın Gül suyu isen seni başa sürer, koyuna serperler; sidik gibiysen dışarı atarlar

Koku satanların tabaklarına bak her cinsi kendi cinsinin yanına korlar Cinsleri, kendi cinsleriyle karıştırır, bu uygunluktan bir güzellik, bir süs meydana getirirler Fakat mercimek,şeker arasına karışırsa onları birer, birer ayırırlar Tablalar kırıldı,canlar döküldü de iyiyi, kötüyü birbirine karıştırdılar

Tanrı, bu taneleri ayırıp tabağa koysunlar diye kitaplar verdi, peygamberler gönderdi Peygamberler,gelmeden önce hepsi bir görünmekteydi Mümin, kafir, Müslüman, çıfıt zahiren hepsi birdi Alemde kalp akçala sağlam akça bir yürümekteydi Çünkü ortalık tamimiyle geceydi, biz de gece yolcularına benziyorduk Peygamberlerin güneşi doğunca “Ey karışık, uzaklaş! Ey saf, beri gel” dedi

Rengi göz ayırt edebilir; lali, taşı göz bilebilir İnciyi, süprüntüyü göz anlar Onun için çerçöp göze batar Bu kalpazanlar, gündüze aşıktır Çünkü gündüz,kuyumcu ve sarraf,altını fark etsin diye altına aynadır Kırmızı yüzle sarı yüzü gündüz gösterdiğinden Tanrı kıyamete gün lakabını taktı Hakikatte gündüz, velilerin sırrıdır Gündüz onların aylarına nispetle gölgelere benzer Gündüzü,Tanrı erinin sırrının aksi bilin; gözü örten akşamı da onun ayıp örtücülüğünün aksi

Tanrı onun için “Vedduha” buyurdu “Vedduha”, Mustafa’nın gönlünün nurudur Tanrı kuşluk zamanını sevdi derler ya Bu söz de, kuşluk çağı, onun aksi olduğundandır Yoksa fani olan şeye yemin etmek hatadır Böyle olduğu halde fani şeyin Tanrının sözüne girmesi layık olur mu?

Halil “ Ben fani olanları sevmem” dedi Halil böyle derse Ulu tanrı nasıl olur da fani şeyi diler, sever? “Velley!” den maksat yine Mustafa’nın ayıp örtücülüğü, toprağa mensup olan cismidir Bu kuşluk çağının güneşi o, gökten doğdu da gece gibi olan tene “seni Rabb’in terk etmedi” dedi Belanın ta kendisiden vuslat meydana geldi; “ Sana darılmadı da” sözü de o tatlılıktan zuhur etti Esasen her söz bir halete alâmettir Hal ele benzer, söz de alete

Kuyumcunun aleti, kunduracının elinde kuma ekilmiş tohuma döner Çiftçinin yanında kunduracının aleti, köpeğin, önünde saman,eşeğin önünde kemik gibidir “Enel Hakkı” sözü, Mansur’un ağzında nurdu “Enallah”Sözü, Firavunun ağzında yalan! Sopa, Musa’nın elinde doğruluğuna şahit oldu, sihirbazın elindeyse bir şeye yaramadı İsa, bu yüzden yoldaşına Tek Tanrının o yüce adını belletmedi Çünkü bilmez de alete noksan bulur Taşı, toprağa vur Hiç ateş çıkar mı? Elle alet taşla demire benzer Çift olması gerek ki ateş çıksın Çifti olmayan, aleti bulunmayan Tek Tanrıdır Sayıda şüphe olabilir, Fakat Tanrıda şüphe yoktur

İki diyenler,üç diyenler daha fazla diyenler, bir olduğunda mutlaka ittifak ederler Şaşılık gidince hepsi birleşir; iki üç diyenler de bir derler Onun meydanında bir topsan, ona bir diyorsan durma, çevgehanının etrafında dön dolaş! Top padişahın elinin darbesiyle oynarsa, kemale ermiş olur

Ey şaşı; bunları can kulağıyla dinle, gözüne kulak yoluyla ilaç ver! Temiz söz, hakikatten uzak olan gönüllerde karar etmez, nurun aslına dek gider Çarpık ayakkabı, nasıl çarpık ayağa uyarsa Şeytanın afsun ve efsanesi de doğru olmayan gönüllere uyar Hikmeti istediğin kadar tekrarla ona ehil değilsen hikmet, senden ne kadar uzak! İster yaz, beller İster bahset, söyle! O, Ey inatçı senden yüzünü çeker, gizlenir; bağlarını koparır, kaçar Fakat sen okumasan da hakikat ilmi senin yanıp yakıldığını görürse elinde,alışmış kuş haline gelir Tavus kuşu, nasıl köylü evinde olmazsa, hakikat ilmi de her aceminin malı olmaz!