ESKİ TÜRK ALFABESİ(Orhun alfabesi)

Orhun Alfabesi, Türkler tarafından kullanılan, bilinen ilk yazı sisteminin alfabesidir

Tarihleri boyunca üç kıtaya yayılarak pekçok kültür ve uydarlıkla (ve nüanse edersek farklı dinlerle) temas eden Türk boyları Gök Türk, Soğd, Uygur, Mani ,Brahmi, Arap, Süryani, Ermeni, Rum, Slav (Kiril) ve Latin abeceleri gibi farklı yazı sistemleri kullanagelmişlerdir

Göçebe bir yaşam süren Türkler'in yazıya olan gereksinimleri geç bir vakitte belirmiş gözükmektedir Bilindiği kadarıyla Türklerin kullandığı ilk yazı sistemi olan ve Orhun Yazıtları'nda kullanılmasından ötürü Orhun Abecesi olarak adlandırılan yazı sistemi ilk olarak (en azından var olan bulgulara göre) 6 yüzyılda kullanılmıştır Burada önemli bir nokta bu alfabenin Orhun alfabesi olarak isimlendirilmesine karşın, Orhun Yazıtları'nın yazılıp, anıtsal nitelikte dikilmesinden iki yüzyıl önce Yenisey'deki anıtlarda kullanılmış olmasıdır O halde akla, neden Yenisey Abecesi adıyla literatüre girmediği sorusu gelir Bu durum, adı geçen alfabenin son ve mükemmel biçimini Orhun'daki anıtlarda almış olmasından kaynaklanır Gök Türkler, Uygurlar, Kırgızlar tarafından doğduğu coğrafyada kullanılan Orhun yazısı, bazı Türk boylarınca Avrupa'ya da taşınmıştır Hatta 16 yüzyıla kadar Macaristan'da Sekeller arasında kullanıldığı bilinmektedir

İlk yazıtların bulunuşu

Orhun abecesinden günümüze kalan en büyük kalınıtılar olan, Göktürkler döneminde dikilen yazıtların çözülüp değerlendirilmeleri ancak 19 yüzyıl sonunda gerçekleşebilmiştir Bu yazıtlardan ilk bulunanları Yenisey Irmağı boyundaki yazıtlardır 1889'da ise Orhon yazıtları denilen iki büyük yazıt daha ortaya çıkarılmıştır Bunların öteki yazıtlardan farklı olarak arka yüzlerinde Çince metinler bulunuyordu Bu yazıtlar 1893`te Danimarkalı Türkolog Wilhelm Thomsen tarafından çözülmüş ve böylece, bu yazıtların Kültigin ve Bilge Kağan tarafından diktirilmiş oldukları, bu yazının Türklere özgü bir abece olduğu ve bu dilin de eski (öz) Türkçe olduğu ortaya çıkarılmıştır Günümüzde, gün geçtikçe Asya’da bu yazı sistemiyle yazılmış yeni Türk yazıtları ortaya çıkarılmakta ise de en tanınmış Türk yazıtları halen Orhon, Yenisey ve Yedisu’da keşfedilen yazıtlardır

Kökeni

Orhun Abecesindeki birçok harf diğer bütün alfabelerde olduğu gibi o milletin sık kullandığı resimlerden türetilmiştir Örneğin Orhun Alfabesindeki → "y" harfi Türklerin hayatında önemli bir yer arz eden "yay" kelimesinden gelmektedir → "oq" veya "ok" harfi de bildiğimiz "ok" kelimesinden türetilmiştir → "ök" harfi de Kazım Mirşan'a göre eski Türkçe'de kullanılan "ök (keçi)" kelimesinden gelmektedir Kazım Mirşan bu harfin yatay şekilde yazılmış şekillerini de bulmuştur Her ne kadar ortada Türk abecesinin Soğdcadan geçtiğine dair bir kanıt yoksa da Pehlevi ailesi zamanında İran'daki ve çevre ülkedeki Türkleri etkilemek amacıyla bu sav desteklenmiştir