Dünya Üzerindeki Kıtalar

Dünya Üzerindeki Kıtalar - Dünya Üzerindeki Kıtalar ve Kıtaların Özellikleri

AFRİKA

Avrupa'nın güneyinde, Atlantik Okyanusu'nun doğusunda, Hint Okyanusu'nun batısında ve Antarktika'nın kuzeyinde bulunan kıta

Eski dünya karalarından birisi olan Afrika, 30 218 000 km² yüz ölçümü ile kıtalar arasında Asya ve Amerika'nın ardından üçüncü sırada gelir
Afrika adı, Kartaca'ya ilk defa ayak basan Romalılarca "Afri" veya "Africani" denilen oymakların adından esinlenerek verilmiştir Afrika adı bu ülkeye Pön savaşları sırasında verilmiştir O zamana kadar Yunanlı yazarlar bu kıtaya "Libya" yani "Lebular Diyarı" derlerdi Fakat MS I yy sonlarında bu isim bütün kıta için kullanılmaya başlandı Afrika terimi daha sonra Arapça'ya "İfrikiya" şeklinde geçmiştir

Afrika kuzey-güney doğrultusunda Tunus'taki Beyaz Burun (37° 22' 20 K Paraleli) ile Güney Afrika Cumhuriyeti'ndeki Ahulhas Burnu (34° 50'28 G Paraleli) arasında 8 025 km boyunda, doğu batı doğrultusunda ise; Somali'deki Ras Hafun Burnu (51° 25' 27 D Meridyeni) ile Senegal'deki Yeşil Burun (17° 31' 17 B Meridyeni) arasında 7 416 km genişliğindedir

Afrika kuzeyden Akdeniz ile sınırlanırken kuzeydoğuda Süveyş Kanalı ile Asya'dan ayrılır Kıta doğuda Kızıldeniz ve Hint Okyanusu ile komşudur Babülmendep Boğazı Arap Yarımadasına 18 km yaklaşır Kıtanın güneyi yine Hint Okyanusu, batısı Atlas Okyanusu ile çevrilidir Kıta kuzeybatıda Avrupa'dan 14 km genişliğindeki Cebelitarık Boğazı ile ayrılır

Afrika'daki Devletler


Doğu Afrika

* Burundi
* Kenya
* Mozambik
* Ruanda
* Tanzanya
* Uganda

Kuzey Doğu Afrika

* Cibuti
* Eritrea
* Etiyopya
* Somali
* Sudan

Orta Afrika

* Angola
* Burundi
* Kamerun
* Orta Afrika Cumhuriyeti
* Çad
* Demokratik Kongo Cumhuriyeti
* Ekvator Ginesi
* Gabon
* Ruanda
* Kongo

Kuzey Afrika

* Cezayir
* Mısır
* Libya
* Moritanya
* Fas
* Tunus

Güney Afrika

* Angola
* Botsvana
* Lesoto
* Malavi
* Mozambik
* Namibya
* Güney Afrika
* Swaziland
* Zambiya
* Zimbabve

Batı Afrika

* Benin
* Burkina Faso
* Kamerun
* Çad
* Fildişi Sahili
* Gabon
* Gambiya
* Gana
* Gine
* Gine-Bissau
* Liberya
* Mali
* Nijer
* Nijerya
* Senegal
* Sierra Leone
* Togo

Afrika Ada devletleri

* Cabo Verde
* Komor
* Madagaskar
* Mauritius
* Sao Tome ve Principe
* Seyşel Adaları

ANTARKTİKA




Antarktika,Güney yarımkürenin en Güneyinde bulunan ve güney kutbunu içeren kıta Afrika ve Okyanusyanın güneyinde olan ve içinde ülke bulunmayan tek kıta
“Güneydeki efsanevi kıta”nın bulunması 200 yıllık bir arayıştan sonra, ancak 1840’ta başarıyla sonuçlanmıştır Yelkenlisiyle kıyılar boyunca yaklaşık 2000 km yol alan Charles Wilkes, denizlerden oluşan Kuzey Kutbu’nun tersine, Güney Kutbu’nun olduğu yerde gerçekten büyük bir kıta bulunduğunu kanıtlamıştır 12,4 milyon km²’lik yüzölçümüyle bu kıta neredeyse Afrika’nın yarısı büyüklüğündedir Bu bölgenin içinde Güney Shetland, Güney Georgia gibi birkaç takımada da yer alır

Adı, “Arktika’nın karşısındaki” (Yunanca: Antarktikos) anlamına gelen Antarktika’yı ortalama 2000 m kalınlığında büyük bir buz katmanı zırh gibi örter Bir zamanlar “ulaşılamaz” diye adlandırılan kutup noktasında buzun kalınlığı 4335 m’yi bulur Bu buz kütlesi 24 milyon km³’lük hacmi ile yeryüzündeki bütün buzların yüzde 92’sini oluşturmaktadır Kıyılarından kopan 350-600 m kalınlığındaki buz parçaları günde 1-3 m hızla ilerler ve birbiri üstüne yığılır Bu tür yüzen yığınlardan biri olan Ross Buzlası 540000 km’yi bulan alanıyla neredeyse Fransa büyüklüğündedir Gelgit olayının buzladan kopardığı büyük parçalar yüzerek çevreye dağılır Bu tür buzdağları arasında 20000 km² büyüklüğe ulaşanlar olur

Güney Kutbu’nda yeryüzünün en soğuk ve en fırtınalı iklimi egemendir Ortalama sıcaklık yaz aylarında -20° C’dir ve bu, güneyden fırtınalar estiğinde -70°C’ye kadar düşebilir Coğrafi Güney Kutbu noktasında bulunan ABD gözlem istasyonunda yapılmış ölçümlerde sıcaklığın yıllık ortalamasının -50° C olduğu, en sıcak ayda ancak -29° C’ye yükseldiği belirlenmiştir Yani yeryüzünün bu en büyük buzdolabının sıcaklığı Kuzey Kutbu’ndan ortalama 22 derece daha düşüktür Bu durum doğal olarak yaşam koşullarını etkilemektedir Kuzey Kutbu’nda 400’e yakın çiçek açan bitki türü sayılabilirken, Güney Kutbu’nda bir tane bile olmaması bunun bir belirtisidir Buna karşılık kıtanın kıyılarında ve açık denizlerinde çok sayıda hayvan yaşar Penguenler, martılar, foklar ve balinalar soğuk, ama besin maddesi açısından zengin Güney Kutbu denizlerindeki planktonları ve balıkları yiyerek yaşamlarını sürdürürler

Antarktika'nın uluslararası telefon kodu +672 'dir
Antarktika'nın Internet alan adı ccTLD ** olarak belirlenmiştir



ASYA KITASI




Avrupanın doğusunda, Pasifik Okyanusu'nun batısında, Okyanusya'nın kuzeyinde ve Arktik Okyanus'un güneyinde bulunan bir kıta

Eski dünya kara kütlesinin bir parçası olan Asya 44 391 163 km²'lik yüz ölçümü ile dünyanın en büyük kıtasıdır Aynı zamanda 1 010 m'lik ortalama yükseltisiyle de dünyanın en yüksek kıtasıdır Asya bu yükseltisini; dünyanın en yüksek zirvelerini bünyesinde barındıran Himalaya Dağları'na borçludur

Asya, kuzey-güney doğrultusunda 8 490 km genişliğindedir Kıtanın en kuzeyinde, Rusya'da Çelyuskin Burnu (77° 42' 55 K paraleli) yer alırken, en güneyinde, Malakka Yarımadasında ki Buru Burnu (1° 14' 17 K paraleli) bulunur Adaları esas aldığımız taktirde, Severneya Zemlya adası (81° 16' 23 K paraleli) ile Endonezya'ya bağlı Rudi Adaları (11° 00' 19 G paraleli) arasında 10 245 km'dir

Kıta doğu batı doğrultusunda; Türkiye'nin de en batı ucu olan Gökçeada'nın Avlaka Burnu (25° 38' 59 D meridyeni) ile Çukçi Yarımadasında Dejnev Burnu (169° 40' 17 D meridyeni) arasında 8 200 km'dir

Kıtanın özel konumu ise; Asya, kuzeyden Kuzey Buz Denizi ile sınırlıdır Kuzey doğuda, Amerika'dan sığ bir deniz olan 100 km genişliğindeki Bering Boğazı vasıtası ile ayrılmaktadır
Kıta doğuda Büyük Okyanus (Pasifik Okyanusu) ile sınırlanır Ancak kıyı açıklarında okyanus tabanından yükselen kuzey-güney doğrultulu dağların su üzerine çıkan kısımlarını oluşturan ada ve takım ada girlandları yer almaktadır Burada; Aleut, Japon, Bonin ve Marian derin deniz çukurluklarından geçen ve "Andezit Hattı" adı verilen bir çizginin batısındaki bölge ile orada yer alan ada ve takım ada girlantları Asya anakarasına aittir

Kıtanın güneydoğu sınırı biraz karışık olmakla birlikte Sunda Adaları ile Arafura Denizi arasından geçen hat sınır olarak kabul edile bilir Kıtayı güneyden Hint Okyanusu sınırlandırmaktadır Asya'nın batı sınırı ise oldukça tartışmalı bir meseledir Bu konuda birçok araştırıcı farklı görüşler ileri sürse de, en doğru kabul edilen sınır; Ural Dağları, Ural Nehri, Maniç Oluğu, Karadeniz, Boğazlar, Ege Denizi, Akdeniz, Süveyş Kanalı ve Kızıldeniz üzerinden çekilecek bir hattır Bu hattın doğusunda kalan Anadolu ve Kafkaslar Asya'dan sayılırken Trakya Avrupa'ya dahil edilmektedir

Dünya üzerinde bulunan çeşitli en büyükler Asya'da toplanmıştır Asya; kıtaların en genişi (44 391 163 km²) ve ortalama yükseltisi en fazla olanı ( 1 010 m)'dır Ayrıca dünyanın en yüksek tepesi (Everest tepesi, 8 848 m), en büyük gölü (Hazar Gölü veya Denizi), en derin gölü (Baykal Gölü), dünyanın deniz seviyesinden en alçak yeri (Lut Gölü, göl yüzeyi -392 m), ve dünyanın en alçak havzası (Turfan Havzası -154 m) Asya kıtasında bulunmaktadır

Asya; 35 milyarı aşan nüfusu ile dünyanın en kalabalık kıtasıdır Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin (1 284 303 705 kişi, 2002 tahmini) bu kıtada yer almaktadır Asya dinlerinin de doğduğu kıtadır Semavi dinler arasında İslamiyet, Hristiyanlık ve Musevilik dinlerinin her üçü de Ortadoğu'da ortaya çıkmıştır Yine geniş kitlelere hitap eden Budizm ve Hinduizm de Asya menşeli dinlerdir Asya aynı zamanda medeniyetler beşiğidir Türk, Çin ve Hint medeniyetleri bu kıtada binlerce yıldır varlıklarını devam ettirmektedirler Kıtada 100'ün üzerinde dil konuşulmaktadır Kıtanın doğusunda sarı, güney kısmındaki adalarda siyah geri kalan kısımlarında ise beyaz ırktan insanlar yaşamaktadırlar

AVUSTRALYA KITASI



Avustralya arasında uzanır Tüm bir kıtayı kaplayan tek ülkedir Komşuları , güney yarımkürede yer alan bir ülkedir Hint ve Pasifik Okyanusları Endonezya, Doğu Timor, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, Vanuatu, Yeni Kaledonya ve Yeni Zelanda'dır

Coğrafi konumu: 27 00 Güney enlemi, 133 00 Doğu boylamı
Yüzölçümü: toplam: 7686850 km²
Başkenti: Canberra
kara: 7617930 km²
su: 68920 km²
Sınırları: 0 km
Sahil şeridi: 25760 km
İklimi: Kıtanın hemen hemen üçte biri tropik ve kalanı ılıman bölgedir En soğuk bölgeler Tasmanya'nın yayla ve yüksek yerlerinde ve anakaranın güney doğu kıyılarındadır Yıllık ortalama sıcaklık kuzeyde 27 dereceden güneyde 13 dereceye kadar değişir
Arazi yapısı: Genellikle yüksek olmayan yaylalar, güneydoğuda verimli ovalar yer almaktadır Erozyonla ortaya çıkan asıl ana kara 3 milyar yıldan daha yaşlıdır
Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Eyre Gölü -15 m (Güney Avustralya)
en yüksek noktası: Kosciuszko Dağı 2228 m (Avustralya'nın doğusunda Great Dividing Range'de ye ralır)
Doğal kaynakları: boksit, kömür, demir yatakları, bakır, kalay, gümüş, uranyum, nikel, tungsten, mineraller, kurşun, çinko, elmas, doğal gaz, petrol
Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %6
otlaklar: %54
ormanlık arazi: %19
diğer: %21 (1993 verileri)
Sulanan arazi: 21070 km² (1993 verileri)
Doğal afetler: Kıyı boyunca kasırgalar; sert kuraklıklar
Coğrafi not: Toprak bakımından Rusya, Kanada, Çin, ABD ve Brezilya'dan sonra 6 en büyük ülkedir Avustralya, dünyanın en büyük adası ve en küçük kıtasıdır Ayrıca bir ülkeden oluşan tek kıtadır

Avustralya onbinlerce yıldır kıtanın yerlileri (Aborijin denilmektedir) tarafından yurt edinilmiş olmakla birlikte, 17-18yüzyıla kadar eski dünya ülkelerince bilinmiyordu Ancak eski çağlardan beri dünyanın güneyinde bir kara parçası olduğuna inanılıyordu İsminin kaynağı da Latince'deki Terra Australis Incognita'dır ; Güneydeki (Australis) Bilinmeyen (Incognita) Toprak parçası (Terra) Kaynaklara göre resmi olarak kıtayı ilk gören Avrupalılar, Hollandalı denizciler olan Willem Jansz (1606'da Papua Yeni Ginenin güneyindeki Cape York yarımadasını görmüştü) ve Tazmanya Adası'na adını veren Abel Tasman'dır (1642-1644 yılları asında iki seyahat) Hollandalılar taradıkları kısım kadarıyla Avustralya haritasını çıkardılar, ancak yerleşim için bir girişimde bulunmamışlardı 1770'te ise İngiliz James Cook kıtanın doğu kıyılarının da haritasını çıkardı ve bu toprakların Britanya'ya aidiyetini ilan etti



AVRUPA KITASI




Afrikanın kuzeyinde, Asya'nın batısında ve Atlantik Okyanusu'nun doğusunda bulunan kıta Üzerinde birçok ülke mevcuttur
Avrupa, Sami dillerde Erep (yahut Irib)=Güneşin Battığı taraf anlamına gelir Fenikelilerden Yunanlılara geçen bu ad, Yunanca'da Europa olmuş ve Ege denizine göre batıda bulunan ülkelere bu ad verilmiştir

Kapladığı alan yönünden Okyanusya'dan sonra en küçük 2 kıta olan Avrupa; batıda Atlas Okyanusu, kuzeyde Kuzey Buz denizi ve Atlas Okyanusu, güneyde Akdeniz ve doğuda Asya kıtası ile çevrilidir Avrupa kıtası güneyde Afrika kıtasına oldukça yaklaşır (Cebelitarık boğazı 14 km) Güneydoğuda ise Asya ile hemen hemen bitişir (İstanbul boğazı 0,7 km, Çanakkale boğazı 1,3 km)

Avrupa'nın doğuda kesin bir sınırı bulunmamakla beraber, kuzeyden güneye Ural dağları, Ural nehri, Maniç çukuru, Karadeniz, İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Ege Denizinden geçecek hattı sınır kabul edebilir

Avrupa'nın yüzölçümü 10523000 km2 dir Bu ise yeryüzünün %5'i, karaların % 15'i Avrasya'nın 1/5'i demektir Avrupa, yaklaşık olarak harita üzerinde 35 ile 70 kuzey paralel daireleri ile 10 ile 60 doğu meridyenlerinin çerçevelediği bir üçgene benzer Kıtada 0-4 saat dilimleri yer alır Avrupa'nın uç noktaları ise; kuzeyde Kuzey burnu (71° 10' kuzey enlemi), güneyde Mora'nın Matapan burnu (36° 23' kuzey enlemi), Batıda Rocca (Portekiz) burnu (9° 29' batı boylamı), doğuda Ural dağları (60° doğu boylama)'dır Rocca burnu ile Ural dağları arasındaki uzunluk 5500 km, Kuzey burnu ile Matapan burnu arasındaki genişlik 3800 km'dir

Öteden beri büyük krallık ve imparatorluklara beşiklik yapmış bu kıta, sanayi devriminden sonra da, gelişmişliğini korumuş ve diğer tüm kıtalara göre sanayileşmesini kısa sürede tamamlamıştır Avrupa'nın önemi, konumu, yüz ölçümü, doğal kaynakları, nüfusu ve fiziki özelliklerinden değil, sahip olduğu insan kaynağı ve onun niteliklerinden ileri gelmektedir İyi eğitilmiş insanlardan oluşan nüfus, bilim ve teknolojide göstermiş olduğu ilerlemeler sayesinde, ekonomik yönden de gelişmiş ve yüksek bir hayat standardına ulaşmıştır Doğal kaynakları az olan Avrupa, bu gelişmesini tamamen insan kaynağının yüksek niteliklerine borçludur Günümüzde dünyanın en büyük güç odağı olan ABD'nin halkı da çok büyük oranda Avrupa kökenlidir Ayrıca bilimsel ve teknolojik gelişmelerin kilometre taşları olan önemli buluşların çoğu da Avrupalılar tarafından gerçekleştirilmiştir Avrupa ülkelerinin her yönden birleşmesini amaçlayan ve bu yolda önemli aşamalar gerçekleştiren Avrupa Birliği, Avrupa'nın dünyadaki gücünü ve önemini daha da artırmaktadır
1990 yılına kadar Avrupa'da birbirinden farklı siyasal ve ekonomik sistemler ve bunların temsilcilerinden oluşan bloklar mevcuttu Bunlardan biri, şimdi de mevcut olan çok partili demokratik sistemi ve serbest pazar ekonomisini uygulayan Batı Bloku diğeri ise tek partili sosyalist siyasal sistemle sıkı bir devletçi ekonomiyi uygulayan Doğu Bloku'ydu Ancak Doğu Bloku'nun lideri olan SSCB'nin ekonomik ve siyasal sisteminin iflas etmesiyle doğu bloku da çökmüştür Eski Doğu Bloku ülkeleri, ekonomik ve siyasal sistem olarak Batı Blokuna yakınlaşma yolunda önemli adımlar atmışlardır Çok partili demokratik sisteme ve serbest pazar ekonomisine geçiş yapmanın sancıları atlatılmak üzeredir Avrupa Birliği'ne yapılan başvurular olumlu karşılanmış ve başvuran ülkeler ile AB arasında uyum çalışmaları sürdürülmektedir Doğu Bloku'nun askeri örgütü olan Comecon da dağıtılmış ve eski doğu bloku ülkeleri, Batı Avrupa'nın askeri örgütü olan NATO'ya girmek için başvuruda bulunmuşlar ve bu konuda önemli gelişmeler sağlanmıştır Böylece Avrupa'da 1990 öncesinin askeri, ekonomik ve siyasi kutuplaşması önemli ölçüde ortadan kalkmıştır
Avrupa ülkeleri coğrafi konumları, yani bulundukları yer ve ekonomik gelişmişlik açıdan; Batı Avrupa ülkeleri, Kuzey Avrupa Ülkeleri (İskandinavya ve Baltık ülkeleri), Akdeniz ülkeleri, Orta Avrupa ülkeleri, Doğu Avrupa ülkeleri ve Balkan Ülkeleri gibi guruplara ayrılmaktadır


Avrupa'nın genel coğrafî özelliklen maddeler halinde şöyledir;

* Avrupa bir devrimler kıtasıdır Özellikle demokrasi, sanayi ve bilimsel açıdan dünyayı etkileyen devrimleri gerçekleştirmiştir

* Nüfus yoğunluğunun fazla olduğu bir kıtadır Hayat seviyesi yüksektir Nüfus artışı çok azdır Hatta bazı ülkelerde nüfus azalması vardır

* Avrupa, dünyada ihracat ve ithalatta önde gelen kıtadır Dünyada üretilen sanayi ürünlerinin üçte biri bu kıtaya aittir

* Sanayileşmiş ülkelerin toplandığı bir kıtadır Birleşik Krallık (İngiltere), Fransa, İtalya ve Almanya sanayileşme açısından çok ileri durumdadır

* Çeşitli uluslara mensup insanların yaşadığı Avrupa'da 20'den fazla devlet vardır Komşu ülkeler arasında dil, ekonomik ve kültürel açıdan önemli farklar bulunur

KUZEY AMERİKA KITASI




Kuzey Amerika, kuzey yarım kürede bulunan, kuzeyde Arktik Okyanusu, doğuda Atlantik Okyanusu, güneyde Karayip Denizi, ve batıda kuzey Pasifik Okyanusu'yla çevrili olan kıta dır

24230000 km2lik bir alan oluşturmaktadır 2001 yılındaki ortalama nüfusu 454225000'dur Asya ve Afrika'dan sonra üçüncü büyük kıtadır ve nüfus olarak da Asya, Afrika, ve Avrupa'dan sonra en kalabalık dördüncü kıtadır
Yeni Dünya olarak da adlandırılan kara kitlesinin kuzey kısmında bulunmaktadır Kuzey Amerika'nın Güney Amerika'ya tek kara baglantısı dar Panama Kanalıdır
Kıta dört büyük bölgeye ayrılabilir: Meksika Körfezi'nden Kanada Arktiği'ne kadar, Great Plains; Rocky Mountains, Great Bas, Kaliforniya ve Alaska 'yı içeren, jeolojik olarak genç, daglık batı; kuzeydoğuda yüksek ama nispeten düz Kanada bölgesi; ve Appalachian Dağları'nı ve Florida yarımadasını içinde bulunduran doğu bölgesi


GÜNEY AMERİKA KITASI




Amerika'nın güney yarısını oluşturan kıta Pasifik Okyanusu'nun doğusunda, Atlantik Okyanusu'nun batısında, Kuzey Amerika'nın güneyinde ve Antarktika'nın kuzeyinde bulunur

Ülkeleri

* Arjantin
* Bolivya
* Brezilya
* Şili
* Kolombiya
* Ekvador
* Falkland Adaları
* Fransız Guianası
* Guyana
* Panama
* Paraguay
* Peru
* Surinam
* Trinidad ve Tobago
* Uruguay
* Venezuela