Anadolu Selçukluları,türikiye Selçukluları,konya Sultanlığı Ya da Rum Selçukluları Olarak da Bilinir.

ANADOLU SELÇUKLULARI





Anadolu Selçukluları,TÜRKİYE SELÇUKLULARI,KONYA SULTANLIĞI ya da RUM SELÇUKLULARI olarak da bilinir1075 -1318 arasında Anadolu"da egemen olan Türk devletiBaşındaki hanedanın kurucusu,Büyük Selçuklu hükümdarı,Tuğrul Bey"e karşı taht kavgası veren Kutalmış"ın oğlu ISüleymanşah"tır ( 1075-86)

Anadolu Selçuklu tarihinin sisler içindeki başlangıçları,kesinti ve boşluklarla doludurTürkmenlerin Anadoluya göçleri,11yüzyılda başlamış ve Malazgirt Savaşından (1071) sonra daha da artmıştıAlp Arslan"ın ölümünden (1072) sonra Anadolu"ya giren Savaşçı beylerden ve akıncı komutanlarından Kutalmışoğlu Süleyman,Konya"dan İznik"e kadar uzanan bölgeyi ele geçirdi1075"te de Bizans"tan İznik"i aldı ve burayı egemenliğinin merkezi yaptıBu, Anadolu Selçuklu Devletinin kuruluşu olarak kabul edilirMelik unvanını alan ISüleyman Şah,Orta Anadolu"da yaptığı fetihleri genişleterek güneye yöneldi1084"te Antakya"yı aldıama 1086"da Suriye Selçuklu meliki Tutuş"la savaşırken Halep yakınlarında öldüYönetmiş olduğu alan da bir süre Ebu"l Kasım"ın egemenliğine geçti





Selçuklu Sultanı Melikşah"ın ölmesi(1092)üzerine İran"dan kaçarak tahta çıkan ISüleyman Şah"ın oğlu IKılıç Arslan (1092-1107) sultanlığı yeniden kurduHer biri kendini egemen kılmak ve topraklarını genişletmek isteyen emirler arasındaki mücadele yeni savaşlarla sürdüKılıç Arslan önce,izmir yöresinde egemen olan Çaka Bey"i öldürerek bölgeyi denetimi altına aldıBizans saldırılarını önledikten sonra Orta Anadoluya yöneldive Danişmendlilerin elindeki Malatya"yı kuşattıancak ,IHaçlı Seferi başlayınca kuşatmayı kaldırarak geri döndüHaçlıların İznik (1096)ve Eskişehir"i (1097) ele geçirmeleri üzerine iç kesimlere çekildiAnadolu içlerinde Haçlılara karşı çete savaşları vermeye başladı ve 1101"de,Danişmendlilerle ittifak kurarak bir Haçlı ordusunu yendiIrak Selçuklularının zayıf düşmesinden de yararlanarak Musul"u ele geçirdiama Emir Çavlı,Artukoğlu İlgeni ve Melik Rıdvan"dan oluşan müttefik Halep güçlerine yenildi ve tutsak olmamak için atıyla geçmeye çalıştığı Habur Çayında boğularak öldü

Kaynak :AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir

Yeni bir kısa süreli saltanat boşluğundan sonra,önce IKılıç Arslan"ın oğlu Şehin Şah ya da Melikşah ( 1110-16) onun ardından IMesud (1116-55) Anadolu Selçuklu tahtına çıktıIMesud,Danişmendlilerle birlikte işbirliği yaparak Anadolu"da yeniden en güçlü iktidar odağı haline geldive belirli ölçüde siyasal istikrarı sağladıYitirilen toprakları geri alabilmek için seferlere çıktı; 1143"te Ankara ve Çankırı"yı ertesi yıl Elbistan"ı aldıBizanslıların Konya baskınını bozdu1147"de de,IIHaçlı ordusunu Ceyhan Irmağı boyunda yenerek dağıttıYerine geçen oğlu IIKılıç Arslan (1155 - 92) bir yıllık taht kavgasından sonra duruma egemen olduKilikya"ya Musul ve Halep atabeglerinin topraklarına başarılı seferler düzenlediBüyük selçuklu Devletinin yıkılması üzerine de 1157"de "Sultanü"l -Muazzam" ( Büyük Sultan) ünvanını aldı1159"da Eskişehir yakınlarında yapılan savaşta Bizans ordusunu yendi1162"de de Bizansla bir dostluk antlaşması imzaladıDanişmendli Melik Muhammed"in ölümünden sonra başlayan taht kavgalarından yararlanarak 1175"te Danişmendli topraklarının büyük bölümünü ele geçirdi

Bizanslılar Konya"nın gittikçe güçlenmesi ve Türkmen akıncılarının saldırıları karşısında antlaşmayı bozarak,Avrupa"dan gelen birliklerle güçlendirdikleri ordularıyla Anadoluya yürüdülerDenizli dolaylarında yapılan Myriokephalon Savaşında IManuel Komnenos IIKılıç ARSLAN"a yenilerek tutsak düştüIIKılıç Arslan ,savaş tazminatı ödemek ve topraklarının bir bölümünü Selçuklulara vermek koşuluyla imparatoru serbest bıraktıBu zafer,Türk egemenliğinin Anadolu"da kökleştiğinin bir göstergesiydi1178"de Danişmendli soyuna son veren IIKılıç Arslan,1182"yı değin Kütahya ve Eskişehir"i ,1184"te Denizli yöresini Konya Sultanlığının egemenliğindeki topraklara kattıKilikya yöresini kendine bağladıBizanstan haraç almaya başladıIIIHaçlı Seferi"ne karşı önlemler aldıama oğullarının geleceğe yönelik taht kavgalarına girişmelerini karşısında etkisiz kaldıIIKılıç Arslan öldükten sonra tahta geçen oğlu IGıyaseddin Keyhusrev (1192-96 :ikinci kez 1205-11) kardeşi IIRükneddin Süleyman Şah (1196-1204)ile yeğeni IIIKılıç Arslan"ın (1204-05) kısa süren sultanlıkları dışında,genellikle duruma egemen olduOnun döneminde büyük bir siyasal dönüşüm gerçekleştive daha merkeziyetçi bir devlet yönetimi başladı



Kaynak :AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir

IKeyhusrev"in oğulları Iİzzeddin Keykavus (1211-20) ve IAlaeddin Keykubat (1220-37)dönemleri,Anadolu Selçuklularının en parlak yıllarıydıKaradeniz ve Akdeniz kıyılarına çıkılırken,Sinop"la Alaiye" de (Alanya) liman ve tersaneler kuruldufilolar denize açıldıBizans ve Kilikya"ya karşı kazanılmış olan üstünlük bu dönemde de kurunduKuzey Suriye toprakları Artuklular ve Eyyubilerden alındıMoğol tehlikesine karşı askeri ittifaklar yapıldı ve sınır kaleleri sağlamlaştırıldıYeni kentler,zengin iç pazarlar ve ticaret merkezleri kurulduTicaret yolları devletin korumasına alınarak Anadolu,uluslararası kervan ticaretine ve ulaşımına açıldı"Ünlü" "Sultan Hanları"bu dönemde yapıldıÖnemli sınır kalelerini ele geçiren Anadolu Selçukluları,Mengücük soyuna son verdiler ve Harezmşah Celaleddin"e karşı 1230 "da Yassıçimen Savaşını kazanarak Ahlat ve Harput kalelerini aldılarBunların yanı sıra,Anadolu"da İslam Kültürünün yaygınlaştırılması için çaba gösterildiÖzellikle Türkistan"lı Azerbeycanlı ve İranlı sanatçılar,düşün ve bilim adamları,Konya sultanlarının korumasına girmeyi yeğlediler

IAlaaddin Keykubad"ın yerine geçen oğlu IIGıyaseddin Keyhusrev (1237-46),yönetimde babası gibi başarılı olamadı1240"ta patlak veren Baba İshak Ayaklanması"nın sarsıcı etkileri ve Moğollar karşısında 1243"te Kösedağ Savaşında alınan yenilgi,Anadolu Selçuklu Devletinin dağılma ve parçalanma sürecine soktuMoğollar ilk başta gerçek bir süzerenlik kurmakla yetindilerse de baskıcı ve haraççı yönetimlerinin yanı sıra artan Bizans saldırıları,siyasal suikastlar,doğal afetler ve salgınlar devleti büsbütün sarstıAnadolu Selçuklu Devleti birkaç kez ikiye ve üçe bölündüCelaleddin Karatay"ın uzlaştırıcı tutumuyla IIKeykubad ,1249-54 arasında birlikte saltanat sürdülerAnadolu Selçukluları,başarısız ayaklanma denemelerinin baştırılmasıyla birlikte ve 1277"den sonra tümüyle ilhanlı egemenliğine girdilerBu tarihten sonra Anadolunun çeşitli bölgelerine Moğol garnizonları yerleştirilditahta çıkan Anadolu Selçuklu sultanları görünüşte hüküm sürerken,Anadoluya gerçekte İlhanlıların merkezden atadıkları valiler yönettiAnadolu Selçuklu Devleti 1318"de de tarihe karıştıÖte yandan bu çöküş döneminde,uç bölgelerde Türkmen boyları da bağımsızlıklarını kazanmış ve beylikler kurmuşlardır

Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu devletleri,Osmanlı Devletine göre daha aşiret niteliği taşıyorduGermenlerin Avrupa"da ortaçağın başlangıcında kurduğu krallıklar gibi ,Maveraünnehir"den Ön ve Küçük Asya"ya yayılan Türklerde de Osmanlı kuruluş döneminin sonlarına değin devlet ve memleket,hanedanının sonlarına değin devlet ve memleket,hanedanının ortak paylaştırılabilir mülkü sayılıyorduAnadolu Selçuklularında bu durum,şehzadeler arasında taht kavgalarına yol açıyorduIKeyhusrev"le birlikte daha merkeziyetçi bir devlet anlayışı ortaya çıktıBu sistem,Osmanlıların bazı uygulamalarını haber vermekle birlikte,henüz o kadar merkeziyetçi değildiöte yandan,mevki ve unvanlarda ,saray kültüründe İran ( Fars) etkisini çok daha yoğun biçimde yansıtıyorduDevlet,bir divan tarafından yönetilirdiSahib,pervane,melikü"l -umera ve çaşnigir,sultana bağlı devletin önde gelen yöneticileriydiDivan üyelerine maaş yerine ikta verilirdiEyalet örgütü ise,maliye,yönetim ve yasama olmak üzere üçe ayrılırdıEyaletler,subaşı denen valilerce yönetilirdiayrıca meliklerin ( şehzade) yönettiği ikinci tür eyaletler vardı ve bunlar birer appanage niteliği taşıyorduSınır bölgeleri ise uç beylerince yönetilirdiAnadolu Selçuklu toprak sisteminde hanedan üyelerine devlet ileri gelenlerine ve sipahilere verilen toprağa ikta,devlet arazisi olup da vergi gelirleri topluma hizmet eden kurumların giderlerini karşılamak için ayrılan toprağa vakıf arazisi,kullanılan tam tasarruf hakkına sahip oldukları toprağa da mülk arazisi denirdiVergi gelirlerinin bir bölümü ( tekalif-i örfiye) sultana,bir bölümü de (tekalif-i şeriye) divana ayrılırdıBütün bunlar,Osmanlı toprak ve maliye sisteminin öncellerini oluşturuyordu




Kaynak :AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir

İznik ve Konya"yı başkent edinen Anadolu Selçukluları,,Anadolunun Türkleşmesi ve Müslümanlaşması,Türk-İslam sanatının gelişmesi,Doğu- Batı arasında bir köprü konumundaki bölgede ileri bir devlet örgüt kurulması uygarlıklar arası bir bireşimin oluşması gibi evrensel gelişmeler açısından çok önemli bir uğrağı ifade ediyordu11yüzyılda Maveraünnehirden çıkıp askeri aristokrasiye dayalı devletler kuran Oğuz Türklerinin ve çevrelerinde kümelenen ya da harekete geçirdikleri kitlelerin ,yerleşik köylü tarımına dayalı ,düzenli siyasal örgütlenmeye doğru ilerleyişi,Büyük Selçuklu,Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Devletleri ile giderek yükselen üç aşamada somutlandıKonya Sultanlığı ,özellikle kütlür ve sanat alanında Helenistik Dönem konusunda İran"dan devraldığı olumlayıcı bir bakış açısını ve Anadolu Toprağında henüz çok canlı olan Yunan -Roma -Bizans öğelerini Türk -İslam Kültürü ile birleştirerek canlı ,neşeli ,evrenselci ve eklektik,yer yer doğalcı izler taşıyan ,geçişsel nitelikte bir bireşim yarattı




Kaynak :AnaBritannica cilt 29 frmsinsinet için derlenmiştir