Bütün Canlılarla Ortak Yuvamız Dünya

BÜTÜN CANLILARLA ORTAK YUVAMIZ "DÜNYA"
A ÇEVREDEKİ EKOSİSTEMLER

Bir bölgedeki canlı varlıklarla cansız varlıkların oluşturduğu bütünlüğe ekosistem denir Ekosistemdeki canlı ve cansız varlıklar birbiriyle etkileşim halindedir Aralarında madde alış verişine dayanan bir etkileşim bulunur Bu etkileşim gerçekleştiği sürece yeryüzündeki yaşam devam edebilir

Ekosistemi Oluşturan Cansız Varlıklar
Canlıların çevresini oluşturan hava, su, ışık, toprak gibi faktörler cansız varlıkları oluşturur Özelliğine göre bir bölgede canlı türlerinin yaşayıp yaşamayacağını belirler
Ekosistemi Oluşturan Canlı Varlıklar
Ekosistemler üzerinde besin zincirleri bulunur Bütün besin zincirleri besin ağı şeklinde karmaşık bir yapıya sahiptir Ekosistemin yapısında beslenme ve yaşama şekline göre
3 grup canlı bulunur
a Üretici canlılar : Fotosentezle organik besin üretirler Tüketicilerin ihtiyaç duyduğu besinlerin büyük bir kısmını üretirler Yeşil bitkiler bu gruba girer
b Tüketici canlılar : İhtiyaç duyduğu besinleri bitki ve hayvanlardan karşılarlar En fazla tür sayısına sahiptirler Otçul, etçil beslenen türleri bulunur
c Ayrıştırıcı canlılar : Ölen canlı vücutları ile canlı artıklarını kullanırlar Böylece doğal temizliğin ve madde döngüsünün yapılmasını sağlarlar

3 Ekosistem Çeşitleri ve Özellikleri
Yeryüzü ekosistem parçalarının birleşmesiyle oluşur Yeryüzünde irili ufaklı farklı özellikte çok sayıda ekosistem çeşidi bulunur Çayırlar, çöller mağaralar, tundralar, vadiler, ormanlar, bataklıklar, karadaki ekosistemleri oluşturur
Okyanuslar, denizler, göller, nehirler, dereler, pınarlar, havuzlar sudaki ekosistemleri oluşturur Her ekosistem çeşidinin kendisine has olan farklı fiziksel ve kimyasal özelliği bulunur Işıklanma miktarı, sıcaklık ortalaması, su oranı, yağış derecesi, basınç değişimi gibi iklimsel olgusu farklıdır Bu yüzden canlıların ekosistemlerdeki çeşit ve dağılışıda farklıdır
Canlılara beslenme, barınma, korunma ve üremesinde en ideal ortamı sağlayan ekosistem ormanlardır Bu nedenle en fazla tür ve canlıyı bulunduran ortamlar buralardır Dünyada yaşayan canlıların büyük bir kısmı ekvator kuşağı çevresindeki ormanlarda bulunur

B EKOSİSTEMDEKİ BOZULMALAR ve ÇEVREYE ETKİLERİ
Ekosistemin yapı ve işleyişinin bozulması ekosistemdeki düzen, yaşam ve dengesinde bozulmasına neden olur Kaynağına göre 2 çeşit bozulma gerçekleşir

1 Doğa Kaynaklı Bozulmalar
Doğal afetler şeklinde gerçekleşir İnsanların etkisi olmadan doğal dengenin bozulmasıyla oluşur Erozyon, sel, fırtına, deprem, yanardağ patlaması, kuraklık, çığ şeklinde oluşabilir Bu çeşit bozulmalarda doğa zamanla kendini düzeltebilir

2 İnsan Kaynaklı Bozulmalar
Endüstri ve sanayi kuruluşlarının artıkları etkisiyle oluşur Fabrika, taşıt, santral gibi tesislerin çalışması sonucu çevreye bırakılan zehirli gaz, sıvı ve katı atıklar çevrenin yapı ve işleyişini değiştirir insan kaynaklı çevre tahribinin gerçekleşmesi;
• Aşırı nüfus artışının olması,
• Çevrede plansız sanayileşme yapılması,
• Doğal kaynakların bilinçsiz kullanılması,
olayları bulunmaktadır Bu çeşit bozulmaların etkileri uzun sürelidir
Doğal dengenin bozulmasında etkili olan kirletici maddelere atık denir Atıklar yapılarında bulundurduğu zararlı ve yabancı maddelerle toprak, su ve havanın bileşimini bozarlar Böylece canlıların beslenme ve solunumunda aksamalara neden olur Atıklar kaynak ve yapısına göre 2 çeşit kirlenmeye neden olurlar
a Geçici kirlenme : Canlı vücudunun artık ve kalıntılarının oluşturduğu kirlenmedir Çürütücüler tarafından bu atıklar ayrıştırılarak kısa süreli bir kirlenme oluşur Ölü canlılar, yapraklar, sindirim atıkları gibi
b Kalıcı kirlenme : Sanayi tesislerinin faaliyetleri sırasında oluşturduğu atıklar tarafından sağlanır
Çevrede uzun süreli bir kirlenme oluşur Cam, plastik, naylon, metal, petrol gibi ürünlerin atıkları bu özelliğe sahiptir

C DOĞADAKİ MADDE DÖNGÜSÜNÜN KORUNMASI
Canlıların etkileşim içinde olduğu su, hava ve toprak belirli miktarda ve çeşitte madde içerir Bu nedenle su, hava ve toprağın yapısında oluşabilecek anormal değişmeler canlı yaşamını doğrudan etkiler Hava, su ve toprak arasında bazı maddelerin hareket etmesine madde döngüsü denir Dört çeşit maddenin döngüsü canlılar için çok önemlidir
a Karbon döngüsü : Karbondioksit gazının hava ve canlılar arasındaki alış verişiyle oluşur Fotosentez havadaki karbondioksitin azalıp besin yapılmasını sağlarken, solunum besinlerin azalıp havadaki karbondioksitin artmasını sağlar
b Oksijen döngüsü : Karbon döngüsünün tersi şeklinde gerçekleşir Vücut solunumu havadaki oksijen miktarını azaltırken, fotosentez olayı havadaki oksijen miktarını artırır
c Azot döngüsü : Azot gazının hava ve canlılar arasındaki hareketidir Havadaki azot gazı Azot bağlayıcı bakteriler tarafından tuza çevrilerek toprağa karıştırılır Bütün canlılar azot ihtiyacını topraktan karşılarlar Azot hücrelerdeki protein, vitamin, ATP, gen yapımında kullanılır Ölen canlılardaki azotlar azot ayrıştırıcı bakteriler tarafınan tekrar havaya karıştırılır
d Su döngüsü : Hava ve toprak arasında suyun hal değiştirerek hareket etmesidir Işık ve sıcaklık etkisiyle ısınan su buharlaşarak bulutları oluşturur Bulutlar soğuyarak yağmur oluşmasını sağlarlar

D ÇEVRENİN KORUNMASI
Doğadaki denge, düzen ve yaşamın sürekliliğinin sağlanmasına çevrenin korunması denir Çevrenin korunmasında yasal, kurumsal, bilimsel yöntemler kullanılır Çevrenin korunması için şu faaliyetler yapılmalıdır
• İnsanların çevre konusunda eğitimi sağlanmalıdır
• Madde kullanılmasında tutumlu olunmalıdır
• Yenilenebilir enerji kaynaklarına önem verilmelidir
• Gündelik yaşamda geri dönüşümlü ürünler tercih edilmelidir
• Su çevresi ve kaynakları özenle korunmalıdır
• Tarım faaliyetleri bilinçli ve modern yöntemlerle yapılmalıdır
• Doğadaki canlılar korunmalı ve yeşil çevre oranı artırılmalıdır
Sanayileşmede çevreye dikkat edilmelidir