Sanat Yapıtı Koleksiyonculuğu Hakkında Bilgi

SANAT YAPITI KOLEKSİYONCULUĞU

Sanat yapıtı kolesiyonculuğu,sanat yapıtlarının özel bir kişi ya da bir kamu kuruluşu tarafından biriktirilmesiSanat yapıtı koleksiyonculuğunun uzun bir geçmişi vardırdünyanın önde gelen sanat müzelerinin çoğu kraliyet ailelerinin ,soyluların ve zenginlerin topladığı büyük özel koleksiyonlardan doğmuştur

Mısır,Babil,Çin ve Hindistan gibi en eski uygarlıklardada bir tür sanat yapıtı koleksiyonculuğu vardı; birçok değerli nesne ve sanat yapıtı hem tapınaklarda ve mezarlarda,hem de kralların saraylarında ve hazinelerinde toplanırdıAma bu tür koleksiyonlar sanat nesnelerinin kendi önemini ve değerini segilemekten çok,başka halklardan ele geçirilen savaş ganimetlerini gözler önüne serer,bir kralın ya da din adamları sınıfının gücünü ve görkemini ortaya koyardıBatı'da sanat yapıtları toplama anlayışı ilk kez Helenistik dönemde (İÖ 4-1yy) Yunanlılar arasında geliştiYunanlılar Helenistik dönemde ,daha önceki dönemlerin çeşitli üsluplardan sanat yapıtlarını din ya da uygarlık açısından değil,sanat ölçütleriyle değerlendirmeye başladılarAma sanat yapıtları koleksiyonculuğuasıl anlamını ancak Roma İmparatorluğu'nun yükselişiyle kavuştuRoma İmparatorluğu'nun İÖ 3yüzyılın sonlarında hem doğuya,hem de güneye doğru genişlemeye başladığı dönemde Romalılar Yunan kentlerindeki sanat yapıtlarını yağmaladılar ve bu ganimetleri Roma kentine gönderdiler;bunun sonucunda da Yunan sanatı konusunda bir bilinç ve beğeni geliştiZengin Romalılar,Yunan heykel ve resimlerinden koleksiyonlar oluşturdularelde edemedikleri özgün yapıtların da kopyalarını sipariş ettilerYunan sanatı konusundaki dinmek bilmeyen istekleri karşılamak amacıyla bereketli bir kopyacılık ve sahtecilik ticareti boy gösterdiNeron ve Hadrianus gibi impatorların yanısıra Gaius Verres,Lucullus,Pompeius ve Julius Caesar da en önemli Roma koleksiyoncular arasındaydı



Avrupa'da sanata duyulan ilgi ortaçağda gerileme gösterince,kültür nesneleri daha çok manastırlarda toplanmaya başladıAma Rönesans döneminde İtalyan hümanistlerin klasik Yunan -Roma kültür mirasını yeniden keşfetmeleri sonucunda etki sanata eski sanat yapıtlarını toplamaya duyulan ilgi de yeniden gündeme geldiFloransalı Medici ailesi,Mantovalı Gonzagalar,Urbinolu Montefeltrolar ve Ferraralı Esteler,çağın büyük ressamlarının yapıtlarının yanı sıra ,eski heykelleri de içeren koleksiyonlar oluşturdularBu soylu İtalyan koleksiyoncuları 17yüzyılda Fransa'dan Richelieu,Colbert ve Mazarin gibi kardinaller,Arşidük Leopold Wilhelm,İspanya kralları IIIFelipe ve IVFelipe,İngiltere'de Buckingham dükü,Arundel kontu ve Kral ICharles,İsveç'te Kraliçe Kristina izledilerTarihteki en önemli sanat yapıtları satışlarından biri 1627'de gerçekleştiİngiltere kralı ICharles,Mantova düklerinin topladığı sanat yapıtlarını 80 bin sterline satın aldıama bu koleksiyon İngiliz İç Savaşları sırasında dağılıp gittiKardinal Colbert de,1681'de açılan oluşturmak için büyük paralar harcadı



18yüzyılda Pierre Crozat,Horace Walpole ve bankacı Fugged ailesi gibi soylu olmayan koleksiyoncular önemli koleksiyonlar oluşturdularBu arada Avrupa'daki kraliyet ailelerinin büyük özel koleksiyonları halkın ziyaretine açılmaya başladı ve en sonunda krallar ve soylular ellerindeki sanat yapıtlarını kamuya bağışlamanın ilk adımlarını attılarBunun ilk dikkate değer örneği,Toscana grandüşesi ve Medici ailesinin son üyesi Maria Ludovica'ydıLadovica1737'de Medici ailesinin sanat hazinelerinin tümünü Toscana Grandüklüğüne bağışladıBu sanat yapıtları bugün Floransa'daki Uffizi Galerisi'nde ,Pitti Sarayı'nda ve Medici-Lorenzo kütüphanesinde bulunmaktadırBirçok kral ve soylu koleksiyoncu Maria Ludovica'yı örnek aldı18yüzyıl sonlarında ve 19yüzyılda Avrupa'nın dört bir yanında açılan büyük sanat müzeleri büyük ölçüde sahiplerinin devlete bağışladıkları koleksiyonlara dayanmaktaydıSanat yapıtlarının özel koleksiyonlardan müzelere aktarılması o dönemden bu yana sanat yapıtı koleksiyonculuğunun ağır basan özelliklerinden biri oldu




19yüzyılda zengin sanayiciler koleksiyonculukta soyluları geride bıraktılarbüyük bir servet ile sanat bilincini kaynaştırmayı bilenJPMorgan,Henry Clay Frick ve Andrew Mellon gibi ABD'liler bu alanda çok önemli bir rol oynadılar19yüzyılda ve 20yüzyıl başlarında Avrapa'dan ABD'ye giden çok sayıda sanat başyapıtı sonuçta bu ülkenin büyük sanat müzelerinde yerini aldı19ve 20yüzyılların bazı önemli koleksiyoncuları da büyük mali kaynaklardan çok,sanat yapıtları konusundaki bilgi ve sezgilerine dayandılarBu tür öngörü sahipleri arasında,19yüzyıl sonlarında Fransa'da izlenimcilerin önemli korucularından biri ve küçük bir devlet memuru olan Victor Chocquet,20yüzyıl başlarında ise Paul Durand- Ruel,Ambroise Vollard ve Daniel-Kenyr Kahnweiler gibi tüccar- koleksiyoncular vardıSanat yapıtı koleksiyonculuğunun çapı ve boyutları sonraki yıllarda da büyümesini sürdürdübunun sonucunda sanat yapıtlarının fiyatları eşi görülmemiş düzeylere erişti

Sanat yapıtı koleksiyonculuğu Batılı olmayan ülkelerde öncelikle kralların ,soyluların ve dinsel kurumların tekelindeydiBazı Çin imparatorları dev sanat yapıtı koleksiyonları oluşturdularGerçi bu koleksiyonlar çeşitli hanedanların birbiri ardı sıra devrilmesi süreci içinde bir ölçüde dağıldıhatta yok olduAma Qian-long'un (hd 1735-96) ve Qing hanedanından gelen daha sonraki impatorların derledikleri koleksiyon iki büyük sanat müzesinin Tayvan'daki Ulusal Saray Müzesi ile Pekindeki Saray Müzesi'nin çekirdeğini oluşturduJaponya'da feodal dönem ve sonrasında sanat yapıtları öncelikle Budacı manastırlarda toplandıbu manastırların koleksiyonları sonuçta Tokyo Ulusal Müzesinin ve öteki modern Japon kurumlarının koleksiyonlarının temelini oluşturduBangkok'taki Tayland Ulusal Müzesinde yer alan sanat yapıtları ise büyük ölçüde Siyam ( bugün Tayland) kralı Mongkut'un (hd1851-68) özel koleksiyonundan gelmektedirOrtadoğulu hükümdarlar da sanat yapıtları topladılar,ama hükümdarın ölümünden ya da hanedanın devrilmesinden sonra dağıldıkları için bu koleksiyonlara ilişkin pek az bilgi bulunmaktadır


Kaynak:AnaBritannica cilt 27 sayfa 124-125 frmsinsinet için derlenmiştir