Yabgu Nedir ?

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-30-2012

Yabgu

isim, tarih
Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinde kağandan sonra gelen en üst düzeydeki yöneticinin unvanı

Yabgu, eski Türk devletlerinde hükümdar anlamında kullanılan unvan

Ünvan daha çok Oğuz Türkleri tarafından kullanılmıştır

Oğuzlar kurdukları devlete de Oğuz Yabguluğu adını vermişlerdir

Kullanımı
Yabgu, aynı anlamda kullanılan "kağan" ve "hakan"dan daha eski bir unvandır

Oğuzname'de Oğuz'un dedesi "halkın ilk büyüğü, ilk atası" anlamında dip yabgu adıyla anılır

Hükümdar anlamında yabgu unvanının en eski kullanılışı, Büyük Hun İmparatorluğu'nda (M

Ö

220 - M

S

426) görülür

Teoman (Tuman) yabgu olarak anılıyordu

Hazar hükümdarları da Göktürklerin hakimiyetine girmeden önce yabgu unvanını taşırlardı

Göktürkler, "kağan" unvanını benimsediler

Bu çağlarda Bizans, Ermeni ve Gürcü kaynaklarında yabgu unvanı zibel, cebu, cibu, şekillerinde geçer

Bazı islam kaynaklarında bu unvana cibbuye, cıbguye denildi

Selçuklular, devlet kurduktan sonra hakan yerine, "sultan" unvanını aldılar; yabgu unvanı da melik karşılığı olarak "uluğ-yabgu" şeklinde kaldı

İnanış
Eski Türkler yabgu dedikleri Türk hükümdarlarına büyük saygı gösterirlerdi

Yabgular, toplum içinde olağanüstü varlık olarak nitelenirlerdi

İnsanlarda olmayan birtakım gizli kuvvetlerin yabgunun kişiliğinde toplandığına inanılırdı

Onların tanrı tarafından insanları yönetmekle görevlendirildiğine ve yabgularda tanrılık niteliklerinin bulunduğuna inanılırdı

Bu kutsallık, kan ilişkileri dolayısıyla bütün hanedana geçerdi

Hanedan
Hanedanın erkek üyesine "şehzade prens" anlamında "tigin" denirdi

Türk devletleri hanedanın ortak malı sayılırdı

Devlet merkezinde yabgu bulunurdu

Devleti yönetmek için tiginler ülkenin doğusuna ve batısına genel vali olarak gönderilirdi

Merkezi uluğ yabguya bağlı olan doğudaki genel valiye sağın yabgusu denirdi

Batıdaki genel vali de solun yabgusu olarak anılırdı

Doğudaki yabgu batıdakine göre daha yetkili sayılırdı

Kurultay
Devlet merkezlerinde ülkenin yönetiminde temel olan "kurultay" bulunurdu

Merkezdeki yabgunun başkanlığında toplanan kurultaya sağın ve solun yabguları, uluğ yabgunun karısı hatun vb

devlet ilerigelenleri katılırdı

11-30-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Yabgu Nedir ? Yabgu isim, tarih Orta Asya'da kurulan ilk Türk devletlerinde kağandan sonra gelen en üst düzeydeki yöneticinin unvanı Yabgu, eski Türk devletlerinde hükümdar anlamında kullanılan unvan Ünvan daha çok Oğuz Türkleri tarafından kullanılmıştır Oğuzlar kurdukları devlete de Oğuz Yabguluğu adını vermişlerdir Kullanımı Yabgu, aynı anlamda kullanılan "kağan" ve "hakan"dan daha eski bir unvandır Oğuzname'de Oğuz'un dedesi "halkın ilk büyüğü, ilk atası" anlamında dip yabgu adıyla anılır Hükümdar anlamında yabgu unvanının en eski kullanılışı, Büyük Hun İmparatorluğu'nda (MÖ 220 - MS 426) görülür Teoman (Tuman) yabgu olarak anılıyordu Hazar hükümdarları da Göktürklerin hakimiyetine girmeden önce yabgu unvanını taşırlardı Göktürkler, "kağan" unvanını benimsediler Bu çağlarda Bizans, Ermeni ve Gürcü kaynaklarında yabgu unvanı zibel, cebu, cibu, şekillerinde geçer Bazı islam kaynaklarında bu unvana cibbuye, cıbguye denildi Selçuklular, devlet kurduktan sonra hakan yerine, "sultan" unvanını aldılar; yabgu unvanı da melik karşılığı olarak "uluğ-yabgu" şeklinde kaldı İnanış Eski Türkler yabgu dedikleri Türk hükümdarlarına büyük saygı gösterirlerdi Yabgular, toplum içinde olağanüstü varlık olarak nitelenirlerdi İnsanlarda olmayan birtakım gizli kuvvetlerin yabgunun kişiliğinde toplandığına inanılırdı Onların tanrı tarafından insanları yönetmekle görevlendirildiğine ve yabgularda tanrılık niteliklerinin bulunduğuna inanılırdı Bu kutsallık, kan ilişkileri dolayısıyla bütün hanedana geçerdi Hanedan Hanedanın erkek üyesine "şehzade prens" anlamında "tigin" denirdi Türk devletleri hanedanın ortak malı sayılırdı Devlet merkezinde yabgu bulunurdu Devleti yönetmek için tiginler ülkenin doğusuna ve batısına genel vali olarak gönderilirdi Merkezi uluğ yabguya bağlı olan doğudaki genel valiye sağın yabgusu denirdi Batıdaki genel vali de solun yabgusu olarak anılırdı Doğudaki yabgu batıdakine göre daha yetkili sayılırdı Kurultay Devlet merkezlerinde ülkenin yönetiminde temel olan "kurultay" bulunurdu Merkezdeki yabgunun başkanlığında toplanan kurultaya sağın ve solun yabguları, uluğ yabgunun karısı hatun vb devlet ilerigelenleri katılırdı