Haçin Ayaklanması

17 Nisan 1909 tarihinde Ermenilerin Haçin (Bugünkü Saimbeyli) Kasabası’nı kuşatarak başlattıkları isyandır

Kozan’ın doğusunda bulunan Haçin kasabası iki binden fazla haneden meydana gelmekteydi Bu hanelerin bir kısmı müslümandı Fakat çoğunluğu Ermeni hanelerinden oluşmaktaydı Adanalı asıl yerli Ermenilerin bir kısmı vilâyetin son kuzey sınırına rastlayan burada yaşamaktaydılar Burada yaşayan Ermeniler de, Osmanlı İmparatorluğu’nun öteki bölgelerinde yaşayan soydaşları gibi isyan etmek için harekete geçmişlerdi Nitekim 1890 yılında, zamanın Haçin kaymakamı Tevfik Bey, gençler arasında silah yapıldığını tespit etmesi ve gereken tedbirleri alması üzerine çıkacak olayları önlemişse de, zamanla Tevfik Bey’in buradan alınarak Belen’e (Hatay) tayin edilmesi Ermenileri cesaretlendirmişti Bunun sonunda Haçin’de 1892-1895-1901-1904-1909 yıllarında ayaklanma düzeyine varan olaylar meydana gelmişti

Bu arada Orta Toros Geçitleri’ni ele geçirerek, büyük devlet konumuna gelmek amacıyla hareket eden Fransa bu emelini de gerçekleştirmek arzusuyla yola çıkmış ve Haçin Ermenilerini unutmayarak, bunları da kendi çıkarları için kışkırtmıştı Böylece Fransa, Haçin Ermenilerinden ekonomik açıdan güçlenmelerini ve bu vesile ile Türklerin ellerindeki topraklarını satın alıp, geniş araziler ele geçirerek büyük çiftlikler kurmalarını istemişti Buna dayanarak hareket eden Haçin Ermenileri, Yukarı Çukurova’daki (Feke-Haçin-Mağara) toprakların büyük bir kısmını ele geçirerek, büyük çiftlikler kurmuşlardı Ermenilerin asıl amaçları Haçin’de özerk bir idare kurmaktı Bu gaye ile hareket edip, Avrupa kamuoyuna davalarını anlatarak destek sağlamışlardı(-ki bizim yapamadığımız şeydir hakkımızı aramak) Özellikle bu desteği Fransa‘dan bulmuşlardı Çünkü Fransa ileride Çukurova bölgesine yerleşmek amacındaydı Böylece Fransa’nın eline fırsat geçmiş ve kendi politikası doğrultusunda Ermenileri kullanarak, hedefine ulaşmak istemekteydi Daha sonra Haçin’de Ermeniler Bahadiryan Minas adındaki Ermeni’nin başkanlığında bir cemiyet kurmuşlardı Bu cemiyet çalışmalara başlamış ve bu çalışmalarında yurt dışından birçok silah ve cephane getirmişti Nitekim, Haçin’de yapılan aramalarda yüzlerce silah, bomba, dinamit, harita ve bayrak bulunmuştu Ayrıca Haçin Ermeni Manastırı’nda saklanmış gaz tenekeleriyle barutlar ve Beloğlu Yeprem tarafından da mağaralara stok edilmiş 150 kilo barut bulunmuştu
Yapılan bu hazırlıklardan sonra, 14 Nisan 1909 günü Adana’da patlak veren Ermeni olayları çok geçmeden 17 Nisan 1909 günü Haçin’e sıçramıştı 17 Nisan günü Ermeniler kasabanın giriş ve çıkışını tutarak eyleme başlamışlardı Sonuçta Haçin’de Ermeniler, Türklere karşı saldırıya geçerek, kanlı olayların çıkmasına sebep olmuşlardı Bu arada Teğmen Teber Efendi parça parça edilerek öldürülmüştü Mehmet onbaşı, reji kolcusu Hacı Ağa ve oğlu Saadettin ve Kağnıpazarı’nda sekizi kurşunlanmak suretiyle toplam 27 işçi katledilmişti Böylece bu olayları bastırmak amacıyla yola çıkan Misis Taburu gelinceye kadar otuzu aşan bir sayıda Türk öldürülmüştü
Olayları bastırmak amacıyla Mayıs (1909) ortalarında kasabaya gelen Misis Taburu sükûneti sağlamıştı Olaylar esnasında köylere kaçabilen Türkler kasabaya geri dönmüşlerdi Ayrıca hükûmet binasına sığınan Türkler kasaba içine de çıkmışlardı Yapılan kovuşturmada bir Ermeni suçlu görülmüştü Artık bundan sonra öldürme ve yaralama olmadıysa da, Türklerle Ermeniler arasındaki dostluk kökten bozulmuş ve ilişkiler de eski şeklini alamamıştı