&Quot;Manas&Quot; Destanında &Quot;Kurt&Quot; Kavramı

manas" Destanında "Kurt" Kavramı






"Haberdar olunuz,

Göğüstedir kalbiniz ve gönlünüz,

Allah'ın sesiymiş diye,

İşte o zaman biliniz!"
Diye dua verdiklerinden sonra biri silkinerek Bozkurda dönüşür
Prof Abdıldacan AKMATALİYEV

Kurt anlayışına her millette rastlanılır Aynı zamanda kurt motifi dünya edebiyatındaki yaygın motiflerdendir Birçok halkarda, kurt-bozkurt'un totem hayvanı olarak eski zamanlardan günümüze kadar insanların düşüncelerinde muhafaza edilmiş özel bir ilgi görmüş olmasını, kurt kavramının, o halkların menşeleriyle ilgili düşüncelerinde yerleşmiş olmasına, geçtikleri tarihi yola vb bunun gibi hususlara bağlayabiliriz

Kırgız halkının sözlü edebiyatı "Manas" destanının da bulunduğu büyük destanlardan, günümüzdeki Türk Dünyasının yetenekli yazarı Çıngız Aytmatov'un "Kıyamet" romanına kadar kurt motifinin özel edebi motif olarak işlenmesi de gelişigüzel bir olay değildir

Evet dünya folklorundaki destan geleneğinde ileride kahraman olacak olan kimse, genelde her hangi bir büyülü yardımcı güce rastlar, O güç onu, daha sonraki kahramanlık işlerinde destekleyerek manevi olarak her zaman kuvvet kazandırır Böylece düşmanlarının karşısında zafere ulaştırır ve her zaman unu, ister savaş meydanında, ister günlük hayatında olsun takip eder, ona eşlik eder

"Manas" destanını incelediğimizde, bunun bazı örneklerinin korunduğunu fark edebiliriz Büyük manascı Sagımbay Orozbakov'un varyantında ve onun öğrencilerinin icraasında, Manas çocukluğunda kuzu güderken mitik koruyucu olan kurda rastlar

"Ne kurdun, ne de bozkurdun daha,
Ne olduğundan haberi yoktu, hala
Henüz basmıştı ki, dokuz yaşına
Ne de ayrılmıştı, otağından uzaklara

Gördü ki Manas ona baktığında,
Kuzuyu yakaladığı anda,
Sağ bırakmıyordu ama,
Bu da neyin nesidir, hayret? diye,
Çok şaşırdı olan bitenin karşısında"

Manas birlikte oynadığı çocukların içinden büyüğü olan Çegebay'nan "Bu da nedir?" Diye sorunca, kurt olduğunu söyler O zaman Manas "Kurtsa kurttur, bana ne, Karnını doyurunca gider, diye" aldırış etmez

Kuzuyu kaçıran Bozkurdun peşine takılıp:
"Buna kurt mu denilirdi?
İnsan kurt yer miydi?" diyerek Manas, kurdun girdiği kaya dibindeki mağaraya girer Manas baktığında, kuzunun sağ salim meleyip durduğunu görür

Mağarada "İşlemeli kaftanlar giyen" kırk adama rastlar Ve onlara kurdun nereye gittiğini sorunca:
"Adamlar o zaman söyle der:
Anla artık, evlat, derler
Kurt olan biziz, dediler,
Yabancı da sizsiniz dediler
Hızır İlyas'tır bilirsiniz,
Sizi arıyordu kırk gündür
Kırklar denir bize dediler"

Sayakbay Karalayev'in varyantında ise:
"Kurt olarak kurtulan,
Adıdır onun Aleyhi selam " denilmektedir

Kırk Çilten (kırklar) mitolojik anlayışta gözle görülemeyen, sihirli güce, özelliğe sahip olan, iyilik ve hayırlar yapan ruhtur! Onlar Manas'a "Hak din olan İslam dinini kabul et" diye öğüt verirler

O an Manas sorar onlara:
"Nasıl olur da siz insanlar
Dönüşe bildiniz kurda?
Kiminiz kurtsunuz ya da?
Söyleyin hemen bana
Hadi, Bozkurt bir bakıyım,
Dikkatimi sonra dağatayım"

Manas'a kırklar:
"Tutacak olan kolunuz,
Kadir Allah gücüdür," diye,

"Haberdar olunuz,
Göğüstedir, kalbiniz ve gönlünüz,
Allah'ın sesiymiş diye,
İşte o zaman biliniz!" Diye dua verdiklerinden sonra biri silkinerek Bozkurda dönüşür

Manas "yarısı kurt, yarısı insan mı?" diyerek şaşkın şaşkın orda dururken, Çegebay peşinden gelip, kırkları ve meleyip duran kuzuyu görünce o da şaşırır Kırklar Çegebay'ı da sınarlar ve ona "Manas'a, derdine deva olsun, her zaman ona kut getirsin, diye" Kutu(Kut) Bey ismini verirler

Kırkların reisi kuzuyu kaçıran kurdu Manas'a tanıtırken:
"Kovarak geldiğin işte bu kurt,
Kıyamete kadar sana olur dost,
Manas mısın sen kaplanım,
Kıyamet kopuncaya dek,
Sana verdiğim yoldaşım
Suy-i kastı olan düşmanın,
Peşine takıldı yine diye,
Haberdar edecektir diye,
Köse kuyruk, kök dangıt (büyümüş erkek köpek),
Peşine takıldı yine diye,
Haykırırsan önce girecek diye,
" kaybolurlar

S Karalayev'in varyantında da Kırklar "Kurt olarak", Manas'a rastlar, ok geçirmez, yakası altın, yeni bakır olar zırhı hediye ederek, dua verirler:
"Ateşe koyarsa yanmazsın,
Sel kaplarsa akmazsın
Ruhun sağlam, bakışın güç,
Sana karşı gelenlerin,
Allah izin verirse, hepsini
Yerle dümdüz edersin
Her şeye kadir olanın
Tek Allah-ü Teala'nın
Bendesi olarak yaratıldın,
Altı şirden farklısın
En küçüğüsün onların,
Kadınperest Bozkurdun
Ereni olarak yaratıldın,
Halk Paşasıdır kaplan
Ereni olarak yaratıldın,
Hem sultan, hem de kağansın,
Armağanısın tek Tanrının,
Ruh-u ala, ism-i azamsın,
Büyüksün Manas hoşgörülü olan
Belimsin sen bel bağladığım
Allah-ü Teala emriyle yaratılmış olan
Büyük Bozkurt, aslanımsın,"

Manas büyüdüğünde, düşmanlar ile çarpışırken, onunla birlikte savaş meydanına kaplan, aslan, vb yırtıcı hayvanlar gibi kurt da gelir ve ona destekçi olur, kollar Kurt vahşi hayvanların içinden en heybetli olanıdır Eğer başka hayvanlar, örneğin, kaplan, aslan, panter gibileri avını elde etmek için, ilk önce ön ayaklarını kullanıyorsa, kurt direk ağzını kullanmaktadır