Prost Planı

PROST PLANI

Prost planı,Fransız Mimar ve kent tasarımcısı Henri Prost'un (1874-1959) İstanbul için hazırladığı imar planıBu kentte en uzun süre uygulanmış planlama çalışması olması,koyduğu bazı ilkelerin bugün de,geçerliliğini koruması nedeniyle,Türkiye'de gerçekleştirilen önemli kent planlaması çalışmalarından birisidir

Fransız Şehircilik Enstitüsü üyesi olan Henri Prost 1936'da Türkiye'ye çağrılmış,İstanbul Belediyesi'nin sözleşmeli kent tasarımı uzmanlığına getirilerek kendisinden bu kent için bir imar planı hazırlaması istenmiştiO da bir nazım planı hazırladıbuna koşut olarak da yerel imar planları yaptıHenri Prost'un tasarımları,parça parça da olsa ,1950'ye değin uygulandıbu tarihten sonra yürürlükten kaldırılarak yerini önce Revizyon Komitesi (1951) ,sonra da Müşavirler Heyeti (1953-56) adlı kurulların yaptığı çalışmalar aldı

Araştırma çalışmalarına 1936'da başlayan Prost nazım planı 1937'bitirdiçalışmalarına bir de rapor ekledi1938'de İstanbul'da yayımlanan İstanbul ve Beyoğlu Cihetleri Nazım Planını İzah Eden Rapor adlı bu bu çalışması planının ilkelerini ve yapılacak işlemleri açıklıyorduProst 1938'den sonra Üsküdar ve Kadıköy için de planlar hazırladıKadıköy planı bir yanda Acıbadem'e,öteki yanda da Bostancı'ya kadar olan alanı kapsıyordu

Prost Planı,İstanbul için geometrik dokulu bir yol ağı,ağaçlandırılmış geniş bulvarlar,bitişik düzenli yüksek apartmanlar ön görmektedirGümüşsuyu Caddesi'nin ,Atatürk Bulvarı ve Köprüsünün ,Beyazıt,Aksaray ve Eminönü meydanlarının yeniden düzenlenmesi bu düşünceler doğrultusunda gerçekleştirilmiştirTalimhane apartmanları,Şişhane yokuşu,Tepebaşı "korniş yolu" ,Harbiye,Osmanbey,Nişantaşı ve Maçka'daki düzenlemeler de bu dönemde yapılmıştırTaksim Kışlasının yerini İnönü ( bugün Taksim) Gezisi adlı parkın alması da Prost Planı uyarınca yapılan bir uygulamadırSurların içinde kalan yangın yerleri ile Dolmabahçedeki park da bu plan uyarınca düzenlenmiş,bunların bir bölümü uygulanmıştır

Plan İstanbul nüfusunun 800 bin kişi dolayında kalacağını varsaymıştırHaliç kıyılarının sanayi bölgesi olarak kabul edilmesi,planın en önemli yanılgılarından biridir

1939'da yürürlüğe giren Prost Planı'nın sınırlı bir biçimde uygulanabilmesinin bir nedeni de IIDünya Savaşı olmuşturTürk mimar ve kent tasarımcıları bu plana bazı haklı eleştiriler yöneltmişlerdirGene de planın koyduğu ilkelerin bir bölümü günümüze değin geçerliliğini korumuşturBunlar arasında Sarayburnu'nun depolardan ve yük garından arındırılması,Sultanahmet'teki turisttik ve arkeolojik alanların korunup geliştirilmesi,tarihsel yarımadada var olan silüeti korumak amacıyla denizden 40 m yüksekten geçen düzlem üstünde kalacak yapılara üç kattan fazla izin verilmemesi,Beyoğlu kesiminde düzenli kent parçaları oluşturulması,Dolmabahçe Vadisinde Taksim-Maçka bağlantısını sağlayan bir yeşil alan bırakılması gibi öneriler bulunmaktadırGalata Köprüsünü Haliç içine doğru kaydırarak iki uzunda düzenli düzenli alanlar yaratılması ve İstanbul'un kara surları boyunca 500 m genişliğinde bir yeşil kuşak oluşturulması konusundaki önerileri ise,değiştirilip günün koşullarına uydurulmuş biçimleriyle de olsa,1980'lerin ikinci yarısında uygulanmaya başlamıştır

Prost Planının Türkiye'deki kent tasarımı uygulamaları arasında önemli bir yeri vardırBu plan Türkiye'nin en büyük kenti ,dünyanında sayılı kentlerinden biri olan İstanbul'da yürürlükte en uzun kalabilmiş plan özelliğini bugün de korumaktadırOndan önceki ve sonraki planlar hem daha kısa ömürlüdürhem de birinin yaptığını öteki bozmuşturAldığı eleştirilere karşın,Prost Planı batı kentlerinin düzenini İstanbul'un tarihsel yapısıyla bağdaştırmaya ,eskiyi koruyarak yeni,ama güzel bir kent yaratmaya yönelik bir plan olmaya çalışmıştırİstanbul için yapılan öteki planların hiçbiri kent estetiğini Prost Planı kadar önemsememiştir

Kaynak;AnaBritannica cilt 26 frmsinsinet için derlenmiştir