Üniversal Motor(Seri Motor)

a) Yapısı:

Üniversal motor doğru akım seri motoruna benzerStatoru saç paketlerinden çıkıntılı kutuplu olarak yapılmış kutuplara kutup bobinleri yerleştirilmiştirRotor doğru akım makinası endüvisi gibidir,saç parçalarından yapılmıştırRotor oluklarına yerleştirilen sargılar DA endüvi sargılarının aynıdırYapısı nedeniyle hem DA hem de AAda kullanılırHer iki akımdada kullanıldığı için bu motorlara üniversal motor denilmektedir b) Çalışma prensibi: Üniversal motora bir fazlı alternatif gerilim uyguladığımızda statordaki kutup bobinlerinden ve endüvi sargılarından alternatif akım geçerKutup bobinlerinden geçen akım manyetik alan meydana getirirEndüvi sargılarından akım geçirilince bir MMK oluşur ve iletken manyetik alanın dışına doğru itilirOluşan bu kuvvet endüvinin dönmesini sağlar alternatif akımın pozitif peryodunda kutup bobinlerinden ve endüviden bir yönde akım geçer,negatif peryodda ise her ikisinden de tersi yönde bir akım geçer

Endüvide N kutbunun altındaki iletkenler bir yönde itilirken,S kutbunun altındaki iletkenlerde ters yönde itilirlerEndüvinin iki tarfındaki bu kuvvet çiftinin meydana getirdiği döndürme momenti endüvi yi döndürüralternatif akımın negatif yarım peryodunda ise kutuplardan geçen akımın yönü değiştiği için kutuplar değişirAynı anda endüviden geçen akımın da yönü değiştiği için kutupların altındaki akım yönleri aynıdırManyetik alan tarafından endüvi iletkenlerinin itilme yönleri değişmediği için endüvi aynı yönde dönmeye devam eder Endüvide meydana gelen döndürme momenti,endüviden geçen akıma ve kutupların manyetik akısına bağlıdır

Endüvi ve kutup sargıları seri bağlı olduğu için manyetik akının ve endüvi akımının arştı aynı anda olurBu yüzden üniversal motorların kalkınma ve döndürme momentleri yüksektir c) Özellikleri: Üniversal motorların devirleri DA seri motorlarında olduğu gibi yükle değişirBoştaki devir sayıları çok yüksektirdevirleri 15000-20000 d/d ’ya kadar çıkarBoşta devir devir sayısını sınırlayan sürtünme ve vantilasyon kayıplarıdır Üniversal motor DA la çalıştığında “devir sayısı – yük” karekteristik eğrisi ,AA da çalıştığındaki karekteristik eğrisinden biraz düşük olurBazı motorlarda AA ve DA “devir yük” ergileri birbirini keserseri motorlarda (üniversal motorlarda )devir sayısını veren formülü DA makinalarından hatırlayarak yazarsak: n= [U-I(RA+RS)] /(K*Ø) n= devir sayısı RA=endüvi direnci RS=seri kutup direnci U=motora uygulanan gerilim I=motordan geçen akım K=katsayı Ø=manyetik akı Üniversal motor AA ile çalışırken motor yüklendikçe devir sayısını etkileyen bir başka etken de:Endüvi ve kutup sargılarının reaktif dirençleridirEndüvinin ve kutup sargılarının reaktif dirençlerinin sebep olduğu reaktif gerilim düşümleri endüvi ye uygulanan gerilimi düşürürBöylece AA da çalışan motorun devir sayısı DA da çalışırken oluşan devir sayısından düşük olur Yük altında çalışan bir seri motorun devir sayısı motora uygulanan gerilimi değiştirerek ayarlanırBir üniversal motorun endüvi uçlarını veya kutup sargısı uçlarını değiştirerek devir yönü değiştirilebilir d) Kullanıldığı yerler: Üniversal motorlar çok çeşitli yerlerde kullanılırlarYüksek devirleri sebebiyle ev aletlerinde tercih edilirler ;dikiş makinaları,saç kurutma makinaları,elektrikli matkaplar,ve benzeri …

ÜNİVERSAL MOTOR(SERİ MOTOR):

a) Yapısı:

Üniversal motor doğru akım seri motoruna benzerStatoru saç paketlerinden çıkıntılı kutuplu olarak yapılmış kutuplara kutup bobinleri yerleştirilmiştirRotor doğru akım makinası endüvisi gibidir,saç parçalarından yapılmıştırRotor oluklarına yerleştirilen sargılar DA endüvi sargılarının aynıdırYapısı nedeniyle hem DA hem de AAda kullanılırHer iki akımdada kullanıldığı için bu motorlara üniversal motor denilmektedir

b) Çalışma prensibi:

Üniversal motora bir fazlı alternatif gerilim uyguladığımızda statordaki kutup bobinlerinden ve endüvi sargılarından alternatif akım geçerKutup bobinlerinden geçen akım manyetik alan meydana getirirEndüvi sargılarından akım geçirilince bir MMK oluşur ve iletken manyetik alanın dışına doğru itilirOluşan bu kuvvet endüvinin dönmesini sağlar alternatif akımın pozitif peryodunda kutup bobinlerinden ve endüviden bir yönde akım geçer,negatif peryodda ise her ikisinden de tersi yönde bir akım geçerEndüvide N kutbunun altındaki iletkenler bir yönde itilirken,S kutbunun altındaki iletkenlerde ters yönde itilirlerEndüvinin iki tarfındaki bu kuvvet çiftinin meydana getirdiği döndürme momenti endüvi yi döndürür

alternatif akımın negatif yarım peryodunda ise kutuplardan geçen akımın yönü değiştiği için kutuplar değişirAynı anda endüviden geçen akımın da yönü değiştiği için kutupların altındaki akım yönleri aynıdırManyetik alan tarafından endüvi iletkenlerinin itilme yönleri değişmediği için endüvi aynı yönde dönmeye devam eder Endüvide meydana gelen döndürme momenti,endüviden geçen akıma ve kutupların manyetik akısına bağlıdırEndüvi ve kutup sargıları seri bağlı olduğu için manyetik akının ve endüvi akımının arştı aynı anda olurBu yüzden üniversal motorların kalkınma ve döndürme momentleri yüksektir

c) Özellikleri:

Üniversal motorların devirleri DA seri motorlarında olduğu gibi yükle değişirBoştaki devir sayıları çok yüksektirdevirleri 15000-20000 d/d ’ya kadar çıkarBoşta devir devir sayısını sınırlayan sürtünme ve vantilasyon kayıplarıdır Üniversal motor DA la çalıştığında “devir sayısı – yük” karekteristik eğrisi ,AA da çalıştığındaki karekteristik eğrisinden biraz düşük olurBazı motorlarda AA ve DA “devir yük” ergileri birbirini keserseri motorlarda (üniversal motorlarda )devir sayısını veren formülü DA makinalarından hatırlayarak yazarsak: n= [U-I(RA+RS)] /(K*Ø) n= devir sayısı RA=endüvi direnci RS=seri kutup direnci U=motora uygulanan gerilim I=motordan geçen akım K=katsayı Ø=manyetik akı

Üniversal motor AA ile çalışırken motor yüklendikçe devir sayısını etkileyen bir başka etken de:Endüvi ve kutup sargılarının reaktif dirençleridirEndüvinin ve kutup sargılarının reaktif dirençlerinin sebep olduğu reaktif gerilim düşümleri endüvi ye uygulanan gerilimi düşürürBöylece AA da çalışan motorun devir sayısı DA da çalışırken oluşan devir sayısından düşük olur Yük altında çalışan bir seri motorun devir sayısı motora uygulanan gerilimi değiştirerek ayarlanırBir üniversal motorun endüvi uçlarını veya kutup sargısı uçlarını değiştirerek devir yönü değiştirilebilir