Şanlıurfa Halk Müziğinin Etkileşim Sahası

ŞANLIURFA HALK MÜZİĞİNİN ETKİLEŞİM SAHASI

Makam ve ezgi zenginliği göstererek Şanlıurfa'da icra edilen müzik, birçok yöreyi etkilemiş ve etkilenmiştir

Suriye'ye sınır teşkil etmesi ve Osmanlı döneminde Şanlıurfa'nın Halep vilayetinin sancağı olması dolayısıyla Arap âlemiyle ilişkisi çok olmuştur Bundan dolayı Şanlıurfa Halk Musikisi Arap dünyasını etkilemiş ve etkilenmiştir Arap dünyasının ünlü kültür ve sanat merkezlerinde bu müziğin izleri görülür Arap dünyasının makamlarının en yaygın biçimde kullanılanı "Urfa" adı ile anılan makamdır Bu, "Urfa Divan Makamı"dır yaptığımız araştırmalarda birçok oyun havası ve türkülerin aynı olduğu görülmüştür Yıllardan beri Şanlıurfa'da Türkçe olarak söylenen "Kara sandık açamadım lo lo" ve "Makaram sarı bağlar" gibi türküler, Arap âleminde de Arapça olarak söylenmektedir Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür

Şanlıurfa Halk Müziği ayrıca yakın illerin müzik hayatını da etkilemiş ve etkilenmiştir "Şark Bülbülü" sıfatıyla tanınan Diyarbakırlı Celal Güzelses; "Böyle bağlar", "Garibem bu vatanda", "Kalemi kaşta koydun", "Coşkun sular ne bulanık akarsın", "Abdo'nun mezarı" gibi Şanlıurfa uzun havalarını plağa okumuş, bunların birer Şanlıurfa havası olduğunu özellikle belirtmiştir

Ayrıca Elazığ, Şanlıurfa ve Kerkük arasında türkü ezgileri ve uzun hava adlarında benzerlikler vardır Elazığ'da okunan "Kövengin yollarında" ve "Mamoş", Kerkük'te okunan "Kalanın ardında bir daş olaydım" gibi türküler, Şanlıurfa' da da yıllardır sevilerek okunmaktadır Bu türkülerden başka her iki yörede de okunan birçok türkü ve uzun hava vardır Beşiri, Muhalif, Kesik, Elezber (Arazbar) ve Kürdi, bu üç yörede de bilinen birer hoyrat türüdür

Yine Elazığ ve Kerkük'te kullanılan Ud ve Keman gibi klasik çalgıların Şanlıurfa'da da kullanılması, makam esasına göre müzik icra biçimi dikkate değer benzerliklerdir Divan, Nevruz, Rast, İbrahimi Elazığ ve Şanlıurfa'da bilinen ve hemen hemen aynı ezgilerle okunan birer klasik formdur

Böylece Şanlıurfa'nın etkileşim alanı olarak; Elazığ, Diyarbakır, Kerkük ve Halep'i sayabiliriz Bunların dışında Erzurum, Bayburt, Erzincan, Sivas, Kahramanmaraş ve Gaziantep ile etkileşim varsa da bunun nispeti çok azdır