Trabzon Kaleleri

Trabzon Kaleleri

Trabzon Kalesi (Merkez)

Deniz kıyısından başlayarak şehrin arkasındaki tepelere kadar uzanan Trabzon kalesi, Bizans Çağı’na ait eski temeller üzerinde yükselmiştir Yukarı Hisar, Orta Hisar ve Aşağı Hisar olmak üzere üç ayrı bölümden meydana gelen kale, eski anıtlardan toplanan taşlardan yapılmıştır Ne var ki yüzyılımızın başlarında aynı kalenin taşları bu kez yeni binaların yapımında kullanılmıştır Yukarı Hisar’ın 300 m Kuzeyindeki tiyatrodan ise hiçbir kalıntı günümüze ulaşamamıştır

Evliya Çelebi bu kaleden şöyle söz etmiştir: “Dağ tarafında cehennem kuyusuna benzer bir derin hendeği vardır ki yetmiş yedi adam girer Safi kesme kayadır İçinde camii, muhafazacı evleri, mahzenleri, cebehâneleri vardır”

Yukarı Hisar, iç kalenin koruyucusu olup, aynı zamanda akropol görevini üstlenmiştir MÖ2000 yıllarında ilk kalenin yapıldığı sanılmaktadır

Bazı eski kaynaklarda hipodrom kalıntıları, kule, hamam ve saray gibi yapıların burada var olduğundan söz edilmiştir Saray diye tanımlanan yapının kalıntılarından kesme taştan, kare plânlı olduğu anlaşılmaktadır Büyük bir rastlantıyla İmparator Iustinianus zamanında yaptırılan bölümlerde surlar yuvarlak görünümler vererek devam etmişlerdir Çeşitli devirlerde değişikliklere uğrayan iç kale, diğer hisarlardan daha yüksek olup, güneydeki iki katlı kalın bir sur ve kulelerle daha da sağlamlaştırılmıştır İç kalenin doğusu, Kuzgundere’ye bakan yamaçları yine surlarla korunmuştur Moloz ve blok taşlardan oluşan bu bölümlerde bazen insan kabartmalarına da rastlanmıştır Trabzon Müzesi’nde bulunan Osmanlı dönemine tarihlendirilen bazı kitabeler de sur duvarları arasında bulunmuştur

İmparator Aleksios II’nin (1297–1330) yaptırdığı Orta Hisar, Yukarı Hisar ve İç Kale’nin devamı olup, muntazam bir görünüme sahip değildir Hisarın batısında imaret ve Zağanos kapıları, diğer bölümlerde Tabakhane ile Kule kapıları yer almaktadır Ayrıca burada Orta Hisar Camisi (Panagia Chrysokephalos Kilisesi), yeni Cuma Camisi (Hagios Eugenius), Hükümet Konağı, Zağnos Köprüsü, Kule Hamamı, Çifte Hamam, Amasya Camisi, Şirin Hatun Camisi ve Musa Paşa Camisi yer almıştır

Aşağı Hisar, batıdan Zağanos burcunun hemen yanı başından denize kadar inmektedir Doğusunda Pazar ve Mumhane kapılarının bulunduğu bu surlar güneyde Orta Hisar surlarıyla birleşmektedir Aşağı Hisar’ın çevresinde StAndrea Kilisesi (Molla Siyah Camisi) Hoca Halil Camisi, Pazarkapı Camisi, Kundupoğlu ve Yarımbıyıkoğlu Evleri, Sekiz Düzenli Hamam, Tophane Hamamı, Hacı Arif Hamamı, İskender Paşa Çeşmeleri gibi tarihi eserler yer almıştır

Trabzon Kalesinin bu bölümü İmparator Aleksios II zamanında (1287–1330) yapılmıştır Ancak Aşağı Hisar’daki Moloz Tabyası’nın kapısı üzerinde Fatih Sultan Mehmet’in yaptırdığını belirten bir tuğra ile kitabe bulunmaktadır

Akçakale (Haldandoz Kalesi) (Akçakale)

Trabzon’un 18 km batısında bulunan Akçakale’de denize hâkim bir terasta ilçeye ismini veren kale yer almaktadır Kalenin 1297–1330 yıllarında İmparator Aleksios II tarafından Selçuklulara karşı korunmak amacıyla yaptırıldığı sanılmaktadır Trabzon’un fethinden sonra kale yedi yıl daha savunulmuş ve sonra Fatih Sultan Mehmet’in komutanlarından Mahmut Paşa tarafından ele geçirilmiştir Kuşatma sonunda şehit düşen Mahmut Paşa da kaleye gömülmüştür Osmanlı döneminde onarım geçiren ve bazı yeni ilavelerle genişletilen kale, önemli bir askeri üs olma özelliğini yüzyılımızın başlarına kadar korumuştur

Moloz ve kesme taştan yapılan kalenin birçok bölümü yıkılmış olmasına rağmen yine de orijinal görünümünden pek fazla uzaklaşmamıştır Ancak katlar arasının ahşap oluşu bu bölümlerin günümüze ulaşmalarını engellemiştir

Kırantaş Köyü Kalesi (Maçka)

Trabzon Maçka ilçesi Kırantaş Köyü Orta Mahalle, Kayaüstü Mevkii’nde, yöreye hâkim bir tepe üzerinde yer alan kalenin yapım tarihini belirten bir kitabesi bulunmamaktadır Günümüze yalnızca kuzey ve doğu yönünde uzanan sur duvarı kalıntısı gelebilmiştir Bu sur duvarı 6–7 m uzunluğunda, yüksekliği de 10 m yi bulmaktadır

Kale kalıntıları ve sur duvarları 1 m kalınlığında olup, moloz taştan yapılmıştır Büyük bir bölümü tahrip olduğundan planını çıkarmak mümkün olamamıştır

Hortokop Kalesi (Maçka)

Trabzon ili Maçka ilçesi, Ortaköy Kale Mevkii’nde bulunan bu kalenin kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır

Kaleden günümüze gelebilen kalıntılara dayanılarak güney yönünün daha yüksek, kuzey yönünün de hafif meyilli olduğu anlaşılmaktadır Kale horasan harçlı moloz taştan yapılmıştır Günümüze gelebilen sur duvarlarının yüksekliği 5-8 m arasında değişmekte olup, kalınlığı da 150 m dir Sur duvarları desteklenmek amacı ile dışarıdan yayvan burçlarla takviye edilmiştir