Sindirim Çeşitleri - Sindirim Çeşitleri Nelerdir

Sindirim Çeşitleri - Sindirim Çeşitleri Nelerdir

1 Mekanik Sindirim

Fiziksel etkilerle besinlerin daha küçük parçalara ayrılmasıdır Besinlerin kimyasal yapısı değişmez Bu olaylarla enzimlerin etki yüzeyi artırıldığı için, esas sindirim kolaylaştırılır ve hızlandırılır

2 Kimyasal Sindirim

Hücrelerin, protein, yağ ve karbonhidratlı bileşiklerden faydalanabilmesi için bunların hidroliz edilmesi gerekirHidroliz; besin maddelerinin su yardımıyla parçalanması reaksiyonlarına denir Bununla proteinler amino asitlere, yağlar yağ asiti ve gliserole, karbonhidratlar monosakkaritlere, nükleik asitler ise, pentoz, organik baz ve fosfata indirgenir

Besin maddelerinin bu şekilde en küçük bileşenlerine parçalanmasına tam sindirim denir

Kompleks besinlerin bazı ara bileşiklere kadar parçalanmasına ise eksik sindirim denir

Mekanik Sindirim Nedir

Besin maddelerinin içeriklerine göre karbonhidrat, yağ, protein, vitamin, su ve mineraller olarak gruplandırıldığını biliyoruz Besin içerikleri büyük moleküllerdir Büyük moleküllü besin içeriklerinin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere parçalanması gerekir Yediğimiz besinler hücrelerimize geçebilecek duruma sindirim işlemi sonucunda gelir



Sindirim büyük moleküllü besin içeriklerinin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere dönüştürülmesidir Öyleyse vücudumuzda sindirim nasıl Gerçekleşir? Besinlerin hücrelerimiz tarafından kullanılabilecek kadar küçük parçalar bölerek kana geçişini sağlamak sindirim sisteminin görevidir

Sindirim çiğnemeyle başlar Besinlerin çiğneme ve kas hareketleriyle küçük parçalara ayrılması mekanik sindirimdir Besinlerin enzim adı verilen bazı salgılar yardımıyla parçalanmasına ise kimyasal sindirim denir

Sindirim: Büyük moleküllü besin maddelerinin, sindirim sistemi organlarında parçalanarak, kana geçebilecek hale gelmesine sindirim denir

Büyük moleküllü besin maddeleri:

Karbonhidratlar ------------------>Glikoz

Proteinler ------------------>Amino asit

Yağlar ------------------>Yağ asidi+ gliserol (gliserin)

Şeklindeki küçük moleküller haline gelerek kana geçerler

Sindirim faaliyetleri iki çeşittir: Mekanik sindirim ve Kimyasal sindirim

1) Mekanik Sindirim: Besinlerin sindirim enzimleri kullanılmadan, yalnızca fiziksel olarak – dil, diş, mide, bağırsak hareketleri sayesinde- parçalanıp, küçük parçacıklar haline getirilmesidir Yani besinlerin kesilmesi, parçalanması, mide ve bağırsaklarda salgılanan sular sayesinde boza kıvamına getirilmesidir

2) Kimyasal Sindirim: Parçalanmış ve sulandırılmış besinlerin enzimler yardımıyla ( tükürük, mide ve bağırsak öz suları, pankreas ve karaciğer salgılarıyla) kimyasal değişime uğrayıp, yapı taşlarına parçalanmasına denir Kimyasal sindirimde mutlaka enzim ve su kullanılır

Kimyasal Sindirimin Özeti

Salgılanan Yer Sindirdiği Sindirim Sıvısı Besinler Tükürük Bezleri Tükürük Karbonhidratlar Mide Mide öz suyu Proteinler Karaciğer Öd (safra) Yağlar Pankreas Pankreas öz suyu Karbonhidratlar ,Yağlar ,Proteinler İnce bağırsak Bağırsak öz suyu Karbonhidratlar Proteinler

Önemli NOT:

*Kimyasal sindirimde enzimlerin besin içerikleri küçük moleküllere parçalanmaktadır Besin içeriklerinin her birinin sindirim sırasında küçük moleküllere parçalanır

*Beslenme: Hücrelerin canlılığını koruması ,yeni bileşikler sentezlemesi enerji kaynağı olarak kullanması için dışardan karbonhidrat , yağ , vitamin su ve minerallerin alınması olayıdır

*Bir hücreliler , süngerler vb basit yapılı hücrelerin içindeki besinler kofullarında sindirilir

*Yutma:besinlerin ağızdan mideye ulaşması olayıdır Yutma sırasında soluk borusuna besin kaçmasını önlemek için anlık olarak solunum durur

Sindirim Sistemimizi Oluşturan Yapı ve Organlar

Ağız: Besinlerin mekanik sindirimi çiğneme ile gerçekleşir Karbonhidratların kimyasal sindirimi ise tükürük içerisinde bulunan enzimler sayesinde başlar

Yanaklar, dudaklar, küçük dil ve damak tarafından çevrilmiş boşluktur Ağızda dişler, dil ve tükürük bezleri bulunur

a)Dişler: Dişler besinleri parçalayıp öğüterek mekanik sindirimi başlatır Yetişkin bir insanda 32 tane diş bulunur Bir dişe dıştan bakıldığında taç, boyun, kök olmak üzere üç kısım vardır

Taç: Dişin dıştan görünen, beyaz kısmıdır Mine ve dentin tabakaları buradadır
Boyun: Taç ile kök arasındaki, diş etlerinin sarıldığı kısımdır
Kök: Dişin çene kemiğine yerleştiği kısımdır
Not: Dentin (fildişi ) tabakasının içinde diş özü bulunur ve canlıdır Mine tabakası, sıcak, soğuk ve sert şeylerden çatlar Bu çatlağa yerleşen mikroplar dişin çürümesine yol açar Çürük, diş özüne ulaşırsa ağrı yapar

b) Dil: Ağızda lokmayı çeviren ve dişlere sevk eden kısımdır Çizgili kastan yapılmış olup, üzerinde tad alma hücreleri vardır Dil, aynı zamanda konuşma organımızdır

c) Tükürük Bezleri: Tükürük bezleri yüz kasları arasına yerleşmiş, üzün salkımı şeklindeki bezeler olup, tükürük salgılar Tükürük, çoğu sudan ibaret olan bir sıvıdır İçerisinde mukus, amilaz (pityalin) enzimi ve madensel tuzlar bulunur

Tükürük bezleri üç tanedir:

1- Kulak altı

2- Dil altı

3- Çene altı Kulak altı bezlerinin iltihaplanması kabakulak hastalığıdır

Yutak: Besinlerin ağızdan yemek borusuna iletilmesini sağlarYutakta sindirim olmaz

Yemek Borusu: Besinleri yapısında bulunan kaslar yardımıyla mideye iletirYemek borusunda sindirim gerçekleşmez

Mide: Besinlerin mekanik sindirimi, midenin kasılıp gevşeme hareketi ile devam eder Kimyasal sindirim ise mide öz suyu içinde bulunan mide asidi ve enzimler tarafından gerçekleştirilir Böylece, besinler parçalanarak küçük moleküller hâline getirilmiş olur Proteinlerin sindirimi midede başlar

Mide, karın boşluğunun sol tarafında, diyaframın altında yer alan, çaydanlık biçiminde bir torbadır Mide, üst taraftan mide ağzı (kardia kapakçığı ) ve alt taraftan mide kapısı (pilor kapağı) ile on iki parmak bağırsağına bağlanır

Midenin yapısı üç tabakadır: en dışta zar (periton) , ortada kas, en içte ise mukoza tabakaları bulunur

Midenin en içindeki mukoza tabakasında bulunan mukoza hücreleri, şekil değiştirerek mide bezlerini oluşturur Mide bezleri önemlidir çünkü mide öz suyu salgılarlar

Mide öz suyunda; hidroklorik asit (HCl), pepsin enzimi ve lap enzimleri bulunur

*Hidroklorik asit hem diğer enzimlerin etkinliğini artırır, hem de besinlerle gelen mikropları öldürür Midemiz bu asitten etkilenmez çünkü mukoza tabakasının ürettiği mukus mide çeperini korur Aksi halde mide delinir ve ülser oluşur

*Ayrıca mukus sayesinde ve mide kaslarının hareketi sayesinde mideye gelen besinler yumuşar Bu da midede gerçekleşen mekanik sindirimdir

*Proteinlerin kimyasal sindirimi ilk olarak midede gerçekleşir Mide öz suyu, pepsin ve lap enzimleri sayesinde proteinler yapı taşlarına ayrılmaya başlar

Midede sindirim besinlerin çeşidine göre 1- 4 saat sürer Bu süre içinde mide alt kapısı pilor, ara ara açılarak besinlerin, ince bağırsağın on iki parmak bağırsağı kısmına aktarılması sağlanır

İnce Bağırsak: Yağların kimyasal sindirimi burada başlar İnce bağırsağa gelen pankreas öz suyu ile yağların, karbonhidratların ve proteinlerin sindirimi tamamlanır B esinler ince bağırsakta en küçük moleküllerine kadar parçalanır Bu moleküllerin ince bağırsaktan kan damarlarına geçmesi olayına emilim adı verilir İnce bağırsak, sindirim sistemimizin en uzun bölümüdür

İnce Bağırsak7- 8 m Uzunluğunda, 2–3 cm genişliğinde olup, mide kapısından sonra gelen kısımdır Yapısı mide gibi üç katlıdır: En dışta periton ( zar), ortada kaslar, en içte bağırsak epiteli bulunur

Onikiparmak bağırsağı: İnce bağırsağın mide ile birleşen ilk kısmına onikiparmak bağırsağı denir ( ilk 20 -25 cm’lik kısım) Kıvrımlı bir yapıya sahiptir İnce bağırsağın en önemli kısmıdır Buraya karaciğerin safra salgısı (koledok kanalı ile) ve pankreasın sindirim enzimleri (virsung kanalı ile ) boşaltılır

*Onikiparmak bağırsağında karbonhidrat, protein ve yağların sindirimi gerçekleşir Yağların sindirimi, karaciğerden gelen safra salgısının etkisiyle ilk kez burada başlar ( safra bir enzim değildir Yağları yapı taşına ayırmaz, yağ damlacıklarına dönüştürür)

Onikiparmak bağırsağından sonra gelen ince bağırsağın diğer kısımları kıvrımlar yaparak uzanır İnce bağırsağın iç yüzeyinde salgı bezleri ile villus denilen ve sayıları 5 milyonu bulan tümürler vardır

Salgı bezleri, karbonhidrat, protein ve yağların sindirimini sona erdirecek enzimler üretir Kimyasal sindirim ince bağırsakta son bulur Villuslar sayesinde ise emilim yüzeyi artmış olur ve sindirilmiş besinlerin emilimi kolaylaşır

İnce Bağırsağının Görevi:Ağızda kısmen sindirilmiş karbonhidratlar ile midede kısmen sindirilmiş proteinlerin ve sindirimi henüz başlamamış olan yağların sindirimini gerçekleştirmek ve tamamlamaktır Diğer görevi ise, villuslar sayesinde sindirilen besinlerin emilmesini ve böylece kana karışmasını sağlamaktır

Böylece şimdiye kadar anlattığımız süreçte:

Proteinler -------------->amino asitlere

Karbonhidratlar -------------->glikoza

Yağlar -------------->yağ asidi ve gliserin ( gliserol) e dönüştürülmüş olur

Su, mineraller ve vitaminler sindirime uğramazlar

Sindirilen Besinlerin Kana Geçmesi

Besin maddelerinin sindirimi tamamlandıktan sonra dolaşım sistemine aktarılmasına emilim denir İki yolla olur:
1- Kılcal Kan Damarlarıyla: Glikoz (şeker) , amino asit, mineraller, suda çözünen vitaminler (B ve C ) ve su, villuslar tarafından emilerek, kılcal kan damarlarına geçer Ve kan damarları aracılığıyla önce karaciğere taşınır Karaciğerde zehirlerinden arındırılır Protein – şeker oranı ayarlanır Kandaki şeker dengesi sağlanır Buradan kalbin sağ kulakçığına taşınır
2- Lenf Yoluyla: Yağ asidi ve gliserin ve yağda çözünen vitaminler (A,D,E,K ), villuslardaki lenf damarlarıyla emilir Lenf sistemine karışır Bu yolla kalbin sağ kulakçığına taşınır

Yağ asidi ve gliserin, lenf damarlarından geçerken üzerleri ince bir protein kılıfla kaplanarak yağ molekülü oluşturulur Çünkü gliserin alkol özelliği taşır Alkol, hücre zarını erittiğinden doğrudan kana karışması zararlıdır

Kalın Bağırsak: Besinler içerisinde kalan su, kalın bağırsak tarafından emilir Atık maddeler ise sindirim sisteminin son bölümü olan anüse gönderilir

Kalın Bağırsak İnce bağırsaktan anüse kadar yaklaşık 6 cm çapında, 1,5 m uzunluğunda bir borudur İnce bağırsakla kalın bağırsağın birleştiği yerde kör bağırsak bulunur Kör bağırsaktan çıkan parmak şeklindeki uzantıya apandis denir Apandisin iltihaplanmasına ise apandisit denir Kalın bağırsağın dışa açılan kısmına anüs denir

!!!! Kalın bağırsakta kimyasal ya da mekanik sindirim yapılmaz !!!!

Yalnızca ince bağırsakta sindirilemeyen atıklar buraya taşınır Gelen atıklara karışan su ve mineraller gibi yararlı maddeler emilerek kana verilir Arta kalan maddeler, kalınbağırsağın son kısmı olan rektuma gelir ve anüsten dışarı atılır

Sindirim sisteminin her yerinde bulunan çürükçül bakteriler en çok kalın bağırsakta bulunur Dışkının rengi ve kokusu bu bakterilerden kaynaklanır Ayrıca kalın bağırsakta yaşayan yararlı bakteriler B ve K vitamini sentezler

Anüs: Besin maddelerinin vücudumuz tarafından kullanılamayan bölümü anüs yoluyla atık madde olarak vücuttan uzaklaştırılır

Kimyasal Sindirim Nedir ?

Dışarıdan alınan büyük parçalı besinlerin, ağız, mide ve az da olsa ince bağırsaklarda fiziksel olarak daha küçük parçalara ayrılmasına mekanik sindirim denir Alınan büyük moleküllü besinlerin enzimler yardımıyla, daha küçük moleküllere parçalanması olayına ise kimyasal sindirim denir Yediğimiz besin maddelerinde bulunan, su, madensel tuzlar, vitaminler, glikoz, fruktoz, galaktoz, amino asitler, alkol gibi küçük maddeler sindirime uğramaz Yağlar, disakkarit, polysakkarit gibi karbonhidratlar, proteinler ve nukleik asitler (DNA ve RNA) kimyasal sindirim ile hücre zarından geçebilecek küçük moleküllere parçalanırlar Kimyasal sindirim, ağız, mide, ince bağırsaklarda olur