Yer Yüzünün Biçimlenmesi

YER YÜZÜNÜN BİÇİMLENMESİ (DIŞ KUVVETLER)
Dış güçlerin ortak özelliği;aşındırma,taşıma,biriktirme yoluyla yer yüzünü şekillendirmeleridir
Dış güçlerin çoğunluğunun kökeni sudur Selintiler,akarsular,sızan sular,buzullar,dalga ve akıntılar gibi Dış güçlerin her biri yer yüzünün her tarafında aynı değildir

1TAŞLARIN ÇÖZÜLMESİ TOPRAK OLUŞUMU VE TÜRKİYEDE BAŞLICA TOPRAK ÇEŞİTLERİ
Taşların yüzeye çıkmış bölümleri suyun,havanın yada her ikisinin etkisi altındadır Havadaki sıcaklık değişiklikleri ve suyun etkisi sonucunda çatlayan taşlar;parçalanır,dağılır ve çözünür Bu süreçlerin hepsine birden taşların çözülmesi yada ufalanması denir
Taşların ufalanması;mekanik,kimyasal ve biyolojik olmak üzere üç ayrı biçimde gerçekleşir
A-)MEKANİK(FİZİKSEL)ÇÖZÜNME
Sıcaklığın ve nemin etki ettiği bir çözünmedir
Gündüzleri sıcaklığın etkisiyle genleşen kayalar,geceleri havanın soğumasıyla büzülür Bu durumun sürekli yinelenmesiyle taşlarda parçalanmalar ve çatlamalar meydana gelir Yarı nemli bölgelerde çatlaklara dolan sular donar ve parçalanma hızlanır
B-)KİMYASAL ÇÖZÜNME
Taşlar suyla temas edince az yada çok çözünmeye uğrar Bazı oluşumlar suyun çözme gücünü arttırır Örneğin havadaki karbondioksit yada canlı atıkları suda çözünecek olursa karbonik asitli yada biyolojik asitli sular oluşur
Kimyasal ufalanmada asıl etmen,su ve sıcaklık olduğu için bu çözülme şekli daha çok nemli ve ılık yörelerde görülür Kimyasal çözünme sonucu taşların hem kimyasal hem de fiziksel özellikleri değişir
C-)BİYOLOJİK ÇÖZÜNME
Bitkilerin yol açtığı çözünme şeklidir Bitki kökleri ve gövdeleri büyüme sırasında kaya ve çatlaklarını zorlayıp parçalanmalarına neden olur Yine,bitki kökleri beslene bilmek için salgıladıkları öz suları ile kayaların kimyasal ufalanmaya uğramasına yol açar

TOPRAK OLUŞUMU
Toprak;içinde canlı atıkları ve küçük canlılar bulunan yer yüzünün ufalanmış örtüsüdür Taşların çözünmesi toprak oluşumu için ana madde sağlar Toprak oluşumunda ;iklim koşulları,taşların özelliği,eğim ve bitki örtüsü etkili olur
İKLİM:Toprak oluşumunda ve toprağın yapısında birinci derecede rol oynar Örneğin;nemli ve sıcak bölgelerde kimyasal ayrışma fazla iken kurak ve yarı kurak bölgelerde ufalanma fazladır
TOPRAĞIN ÖZELLİĞİ:Çözünme ve dağılmaya karşı az dayanıklı olan taşların bulunduğu bölgelerde ufalanma daha hızlıdır Dirençli kayaların bulunduğu bölgelerde ise ufalanma daha yavaş olur
YER ŞEKİLLERİ:Toprak oluşumu;eğim ,baki ve erozyon gibi yönlerden etkiler Eğimin fazla olduğu yamaçlarda dış güçlerin etkisi daha fazladır
BİTKİ ÖRTÜSÜ:Toprağın humus yapısını etkiler ve verimli kısmının taşınmasına engel olur Bitki örtüsü gür,sıcaklığın toprağa düşen bitki artıklarının ayrışmasına yeterli olmadığı yerlerde toprak humusça zengindir