Uludağ'ın Yakın Komşusu....Cumalikizik

Mistik bir zamanın peşindeydi sokak Yaşamın içine doğru kıvrılıp gidiyordu, ama telaşı, koşturmacası, akrep ve yelkovan arasına sıkışmış bir hali yoktu Güneşin doğuşunu, batışını, bir de mevsimlerin getirdiği bereketi bilirdi: Ahududu, ceviz, kestane, çilek, kiraz ve narenciye Hele o ahududuların olgunlaştığı zaman O günlerde köyün evlerinden ahududu reçeli, ahududu şurubu kokuları yükselir, sokağa taşardı Doğayla içli dışlıydı sokak: Ortaya doğru eğimli taşlarını yağmur suları yıkar, evlerin duvarlarının yükseldiği yerlerde tazecik, yeşil otlar boy verir, çeşmelerinden Uludağ’dan gelen buz gibi kaynak suları akardı Geniş sayılırdı; bir at arabasının geçebileceği kadar Ama, köyde iki kişinin yan yana zar zor yürüyebildiği genişlikte olanları da vardı

YEDİ ‘KIZIK’TAN BİRİ

Bugün Cumalıkızık’ta saatler durmuş gibi Bursa’nın doğusunda, kent merkezine yaklaşık 12 kilometre uzaklıktaki köy, Uludağ’ın eteklerine kurulu 700 yıllık köyün Osmanlı dönemi kırsal mimari dokusunu halen koruyan
evleri ve daracık, kaldırımsız sokakları bir başka zamana açılıyor Kültürel mirasın taşıyıcıları olan evlerin çoğunda yaşayanlar var ve geleneksel bir yaşam biçimi hüküm sürüyor Ama, artık turizmin önemi de kavranmış; pansiyonlar her mevsim konuklarına açık Sizi daha köyün girişinde ta eskiden tanıyormuş gibi selamlayan sıcakkanlı yerel halk da sokaklarda kurulan tezgâhlarda ev yapımı yiyecekler, şifalı otlar, sebze ve meyveler satıyor
Cumalıkızık, Oğuzlar’ın Kayı Boyu Türklerinden Kızıklar tarafından kurulan yedi köyden biri Osmanlı Beyliği’nin kuruluşundan kısa bir süre sonra, Bursa’yı ele geçirmesinin ardından kurulan bu köylerden yalnızca Cumalıkızık, Hamamlıkızık, Derekızık, Değirmenlikızık ve Fidyekızık günümüze kadar gelebilmiş Birbirinden bir ‘sigara içimi’ uzaklıkta olan köylerin dereye yakın olanına ‘Derekızık’, fidye verenine ‘Fidyekızık’ ve tüm Kızık köylerinden topluca namaza gidilenine de ‘Cumalıkızık’ adı verilmiş



MÜZESİ BİLE VAR

Mimari dokusunu koruyabilen yegâne yerleşim olan, 1981 yılında kentsel ve doğal SİT alanı ilan edilen Cumalıkızık’taki toplam 270 evin 180’i halen kullanılıyor, bazılarında restorasyon çalışmaları sürüyor Ahşap revağı ve kalem işlemeleriyle ile dikkat çeken Cumalıkızık Camii ise 300 yıllık Osmanlı devri mimarisini yansıtan tek kubbeli hamam, artık kullanılmayan mezarlıktaki eski mezar taşları, köyde Osmanlı kültüründen günümüze kalan önemli değerler Yerleşimin güneydoğusundaki Ihlamurcu mevkiinde bulunan kilise kalıntısında rastlanan mimari parçalar ise bugün Bursa Arkeoloji Müzesi’nde saklanıyor Köydeki Etnografya Müzesi’nde ise Uludağ’da bir zamanlar sürüler halinde yaşayan geyiklere ait olağanüstü boyutlardaki bir geyik boynuzu ve çeşitli günlük kullanım objeleri sergileniyor



MAHREMİYET ALANI EVLER

Cumalıkızık evlerinin çoğu Kızık köyleri gibi birbiriyle iç içe inşa edilmiş, birbirine yaslanmış Aralarında dar geçitler bulunan ve bu sayede birinden diğerine geçilebilen evlerde akraba aileler oturuyor Eskiden, bu geçitleri kullanarak evden eve geçen köy sakinleri tehlike anında canını kurtarıyormuş Genellikle iki ya da üç katlı olan evler, aile bireylerinin dış dünyadan gelen tehlikelerden korunması ve aile yaşantısını sokaktan soyutlaması düşünülerek tasarlanmış Ceviz ağacından, çift kanatlı, yüksek kapı ise iç dünyanın mahremiyetiyle sokağı birbirinden ayıran, yabancıların geçmesi zor bir sınır adeta Kapıların dövme demirden yapılma tokmak ve kulpları bugün hâlâ kullanılıyor Sık aralıklarla dizilen ve içerinin bol ışık almasını sağlayan kafesli pencerelerin, cumbaların, çıkmaların yeri ise oda ve sofaların yer aldığı üst katlar Kafesler gündelik hayatı çoğunlukla ev içinde geçen, sokakla pek ilişkisi olmayan kadının, izlenmeden sokağı, gelip geçeni görmesini sağlıyor



DOĞAYLA BARIŞIK BİR MİMARİ

Gösterişten uzak tasarlanan Cumalıkızık evlerinde, her şey işlevsel; her şey ailenin gündelik yaşama biçimine göre ayarlanmış, özellikle de kadının Oturma, dinlenme, çalışma gibi pek çok etkinliğe olanak tanıyan, bir ortak yaşama mekânı oluşturan ‘hayat’ (sofa), en çok kullanılan bölüm,Düğün dernek burada yapılır, tarladan, bağ, bahçeden getirilen ürünler yine burada ayıklanır ya da depolanır Buradan fırının, kümeslerin bulunduğu, ekmek, börek ve çöreklerin piştiği, pekmezlerin kaynatıldığı iç avluya, ahıra, depolara ve merdivenlere geçilir



Uludağ’ın eteklerinde bir yamaca kurulu Cumalıkızık’ta ne cetvelle çizilmiş gibi duran düzgün sokaklar, ne de modern kentlerin simetri ve kütlesiyle insanı ezen, keskin hatlı betonarme binaları var Sarı, beyaz, mor ve mavi renklere boyanmış, mütevazı Cumalıkızık evlerini şekillendiren kültür, doğa ile insanın uyum içinde yaşamasını gözetmiş Çatılarda saçakların dışarıya epeyce çıkık yapılması, günümüzde gözden kaçan ince bir ayrıntı: Böylece, hem ev dökülen yağmur sularından zarar görmüyor, hem de yağmurlu günlerde sokaktan yürüyerek geçenler ıslanmıyor