Zeugma (Belkıs Antik Kenti)

Zeugma, MÖ 300 civarında Büyük İskender'in generallerinden Selevkos Nikador tarafından kurulmuş bir antik şehirdir
Bugün, Gaziantep ilinin Nizip ilçesi Belkıs köyü eteklerindedir İlk olarak kurucusu adına Fıratlı Selevkos anlamına gelen "Selevkaya Euphrates" olarak anılan şehir Roma İmparatorluğu tarafından ele geçtikten sonra köprü anlamına gelen "Zeugma" ismiyle anılmaya başlandı Antioch (Antakya) Çin arasında Fırat yoluyla oluşan geçitte liman olarak büyük bir ticari değer kazandı
Yapılan kazı çalışmalarında A, B ve C olarak üç bölümde incelenen şehrin villaları ve çarşılarının bulunduğu A ve B bölümleri bugün Birecik Hidroelektrik Baraj gölü altında bulunmaktadır Henüz kazı yapılmamış C bölümünde ileride bir açık hava müzesi oluşturulması planlanmaktadır Antik şehir, Roma döneminden kalan mozaikleri ile dünyaca ünlüdür
Zeugma kazılarından çıkarılan mozaikler Gaziantep Müzesi'nde sergilenmektedir

TOBB Merkez Bina'da bulunan Zeugma Tablosu (2006)

Belkıs/Zeugma Antik Kenti, Gaziantep ili, Nizip İlçesi, Belkıs Köyü sınırları içerisinde Fırat Nehri'nin kıyısında yer alır Yaklaşık 20 bin dönümlük bir arazi üzerine kurulmuş olan Belkıs/Zeugma Antik Kenti; Fırat'ın geçilebilir en sığ yerinde olması, askeri ve ticari bakımdan çok stratejik bir bölge olması nedeniyle tarihin her döneminde önemini korumuştur80 bin nüfusu ile döneminin en büyük kentlerinden biri olan Belkıs/Zeugma, tarihin değişik dönemlerinde değişik isimlerle anılmıştır
Büyük İskender’in generallerinden ve daha sonra Suriye Kralı da olan Selevkos Nikator kendi adıyla, Fırat nehrinin adını birleştirerek MÖ 300 yılında burada Selevkos Euphrates (Fırat’ın Silifkesi) adında bir kent kurar Daha sonraları MÖ 1yy’da kent Roma hakimiyetine girer Bu hakimiyet değişikliğiyle birlikte kentin adı da değişerek köprü, geçit anlamına gelen ve bütün dünyada bilinen şekliyle “Zeugma” adını alır Roma İmparatorluğu’nun 4 Skitia Lejyon Garnizonu’nun burada konuşlandırılması ve ticaret sebebiyle kısa zamanda 80 bin nüfusa ulaşan Zeugma’da Fırat manzaralı yamaçlara villalar inşa edilir 80 bin kişilik nüfus Zeugma’yı dünyanın en büyük kentlerinden biri haline getirir Örneklemek gerekirse Zeugma, komşusu sayılan Antakya (Antiokheia) ile Mısır’daki İskenderiye’den (Aleksandreia)'dan daha küçük, Atina (Athena) ile aynı büyüklükteydi Pompei ve şimdi dev bir metropol olan Londra (Londinu)'dan ise birkaç kat büyüklükteydi
Ünlü coğrafyacı Strabon da Zeugma’dan bahsetmektedir Hellenistik dönemde Selevkos Nikator zamanında Zeugma’da önemli imar faaliyetleri yapıldığı bilinmektedir Kentteki Akropolün üzerine kader tanrıçası Thyke’nin bir tapınağı yapılmıştır Bu tapınak halen toprak altındadır Zeugma Antik Kenti kendi şehir sikkesi de basmış Roma Kentlerinden biridir Sikkeler üzerine bir tarafına Thyke tapınağı, diğer tarafına da güçlülüğü simgeleyen Roma Kartalı motifi basılmıştır

Zeugma kazılarından çıkan mozaiklerden Acheloos

Zeugma'nın Kronolojik Tarihçesi

• MÖ 300 Büyük İskender’in Generallerinden I Selevkos Nikator Belkıs/Zeugma’nın ilk yerleşimi olan Selevkeya Euphrates kentini kurar
• MÖ 1 yy Kentin Selevkeya Euphrates adı korunarak Kommagene Krallığı'’ın 4 büyük kentinden biri olur
• MS 1 yy MS 1 yy’ın ilk çeyreğinde Roma İmparatorluğu’nun topraklarına katılır ve ismi de “köprü “, “geçit” anlamına gelen “Zeugma” olarak değiştirilir
• MS 252 Sasani Kralı I Şapur Belkıs/Zeugma’yı ele geçirerek yakıp yıkar
• MS 4 yy Belkıs/Zeugma geç Roma hakimiyetine girer
• MS 5-6 yy Belkıs/Zeugma Erken Roma hakimiyetine girer
• MS 7 yy İslam Akınları sonucu Belkıs/Zeugma terk edilir
• MS 10-12 yy Küçük bir İslami yerleşimi oluşur
• MS 16 yy Bugünkü adıyla Belkıs Köyü kurulur