|
![]() ![]() |
|
Konu Araçları |
bileşikler, hakkında, halkalı, nelerdiralkanlar, sikloalkanlar |
![]() |
(Halkalı Bileşikler) Nelerdir?Alkanlar Ve Sikloalkanlar (Halkalı Bileşikler) Hakkında |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() (Halkalı Bileşikler) Nelerdir?Alkanlar Ve Sikloalkanlar (Halkalı Bileşikler) Hakkında(Halkalı bileşikler) Nelerdir?ALKANLAR VE SIKLOALKANLAR (Halkalı bileşikler) Hakkında (Halkalı bileşikler) Nelerdir?ALKANLAR VE SIKLOALKANLAR (Halkalı bileşikler) Hakkında Organik kimya bilimine temel teşkil eden en önemli özelliğin, karbon atomlarının birbirleri ile uzun zincirli bileşikler oluşturabilmesidir ![]() ![]() ![]() ![]() İncelemeye en basit organik moleküller olan alkanlar ve sikloalkanlardan başlanacaktır ![]() Daha önceki konularda karbon-karbon arası tekli bağların SP3-SP3 hibritleşmesi yapmış orbitallerin üst üste çakışmasıyla oluştuğunu veolarak adlandırıldığını görmüştük ![]() Alkanlar ve hidrojenlerle doyurulmuş)s(karbonları arasında sadece tekli bağ içeren bileşiklerdir ![]() Şimdi sırası ile bunlardan bazılarını inceleyelim ![]() Eğer bir tek karbon atomunun sp3 hibritleşmiş dört orbitalini de hidrojenle doyurursak bir tek molekül yapısının mümkündür ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Metan Etan ![]() Propan Homolog ( birbirini takip eden) seriden propan’a kadar yalnızca bir tek molekül yapısı yazılabilirken, kapalı formülü C4H10 olan butan ve sonrasında ki moleküller için birden fazla molekül yapısı karşımıza çıkar ki bunlara YAPISAL İZOMER denir ![]() ![]() n-Butan ![]() İso-butan Bütan molekülünün yapısal izomerleri ![]() Butan için iki değişik açık formül ( izomer) yazabildik ![]() Organik moleküllerin uzun zincirli olması ve bir çok karbon ve hidrojen atomundan oluşması çoğunlukla molekülü yazan kişi açısından zahmetli bir iş olduğundan kısaca diye adlandırılan yöntemle modelize edilir ![]() Pentan molekülü ve bundan sonraki moleküller zorunluluk gerekmediği durumlarda, daha açık gözükmesi ve yazımı zahmetsiz olduğu için çizgi formu ile incelenecektir ![]() NOT:Çizgi formülünde her bir uç ve kırım noktasının bir karbon atomunu gösterdiğini ve bunlarında hidrojenle doyurulduğunu hatırda tutunuz ![]() ![]() ![]() ![]() Pentanın yapısal izomerleri İZOMER-kavramı başka yapıların açıklanmasında da kullanılacağı için alkanlarda, yapı izomerligi olarak adlandırılır ![]() On karbonlu dekan a kadar çokça bilinen alkanları, 11 ile Undekan, 12 ile Dodekan ve 13 ile Tridekan takip eder ![]() 3 ![]() Alkanlarda bir hidrojen atomu yerine başka bir grubun bağlı bulunduğu yapılarda aklan artığı kısma genel olarak ALKİL GURUBU -an eki yerine -il eki getirilerek adlandırılır ![]() Alkil grupları sanal olarak kabullenmedir, kendi halinde bulunmazlar, bağlı bulunan son gruba göre ad ve özellik kazanırlar ![]() Alkil grupları çok daha basit bir şekilde alkilin ilk iki harfi kullanılarak ta belirtilir ![]() Örnek olarak, Metil alkol Me-OH , Etilamin Et-NH2, Dietil eter Et-O-Et vb ![]() Dallanmış alkillerin isimlendirilmesinde dikkat edilmesi ve ezberlenmesi gereken şey, dallanmanın hangi karbon atomunda olduğunun belirtilmesidir, bazı durumlarda özel isimlendirmeler de vardır ![]() Propil için eğer dallanma uç karbonda ise n-Propil veya sadece propil; orta karbondan bağlanma ise iso-propil diye tanımlanır ![]() ![]() Şimdi de kapalı formülü C4H10O olan, butil alkol için mümkün tüm yapıları ve isimlendirmelerini açıklayalım ![]() Butanol örneğinden de anlaşılacağı üzere alkanlarda dallanma dört şekilde mümkün olur ![]() 1- Düz zincirli olanlar ki - primer- olarak adlandırılır ![]() 2- Iki karbona bağlı olanlar -sekonder-olarak adlandırılır ![]() 3- Üç karbona bağlı olanlar-tersiyer-olarak adlandırılır ![]() 4- Dört karbona bağlı olanlar-Quarterner- dir ki bu çok sık karşılaşılan bir durum değildir ve sadece doymuş alkanlar için geçerlidir ![]() ![]() R- gösterimi, metil, etil, propil, hekzil- vb gibi alkil guruplarının genel gösterimi için kullanılır ve fonksiyonel gurup içermeyen, kimyasal anlamda molekülün reaktivitesini çok etkilemeyen kısım olarak düşünülebilir ![]() Fonksiyonel gurup içeren organik moleküllerin isimlendirilmesinde, primer, sekonder, tersiyer tabirleri sıkça kullanılmaktadır ![]() Dikkatlice bakıldığında fonksiyonel grubun bağlı bulunduğu karbona sadece bir karbonun bağlı bulunduğu durum primer ( tekli), iki ayrı karbonun bağlı bulunduğu durum sekonder (ikili), üç alkil gurubunun bağlı bulunduğu durum ise tersiyer ( üçlü ) olarak adlandırılmaktadır ![]() 3 ![]() ![]() Organik kimyanın yeni ortaya çıktığı zamanlarda bulunan her hangi bir molekül onun keşfedicisi tarafından adlandırılıyordu ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 1- Kimyasal formülün en uzun karbon zinciri bulunur ve ana isim olarak kullanılır ![]() Not: En uzun zincir her zaman çizgisel yazılmayıp, yanıltıcı olabilir ![]() Görüldüğü gibi molekül bir pentan değil hekzan türevidir ![]() ![]() 2-Eğer iki veya daha fazla dallanma varsa ve bunlardan en uzun zincirli olanı iki tane ise (birbirine eşit) çok dallanmış olanı ana yapı olarak kabul edilir ![]() Her ikisinde de en uzun zincir altılı olmakla birlikte birinci (soldaki-kırmızı) yapıda bir dallanma var iken, ikinci yapıda (sağdaki-mavi) iki dallanma vardır ve çok dallanma olan ikinci yapı tercih dilecektir ![]() 3- Karbon zincirini numaralandırırken dallanmaya yakın olan kısımdan başlayarak son karbona kadar yazınız ![]() Numaralama mümkün olan en küçük sayılar olacak şekilde (dallanmalar açısından) olmalıdır ve burada birinci durum geçerlidir ![]() Bazı özel durumlarda dikkat edilmesi gerekenler değişebilir ![]() ![]() Yukarıdaki dekan türevinde de görüldüğü gibi her iki ilk dallanma da, eşit uzaklıkta olmakla birlikte ikinci numaralar 4 ve 7 dir ki küçük olanı 4- tercih edilecektir ![]() 3- Substituentleri ve bağlı bulundukları karbon atomlarının numaraları ile tespit ediniz ![]() 4-etil-3,5-dimetiloktan Eğer aynı substituent molekülde iki veya daha fazla bulunuyorsa bunları yan yana ( birleştirerek ( iki tane için -di, üç -tri, dört -tetra, beş -penta , altı -hekza ön ekleri ile) yazınız ![]() 4- Tüm molekül ismi tek bir kelime olarak yazılmakla birlikte rakamlar virgül ile rakam ve yazılar ise çizgi ile ayrılmalıdır ![]() ![]() ![]() Bu kuralları pekiştirmek için bazı örneklendirmeler aşağıda verilmekle beraber öğrencinin kendi yazacağı bazı molekülleri isimlendirmesi veya isimlerini yazıp molekül formülünü çıkarmaya çalışacağı düşünülmüştür ![]() 3 ![]() Alkanlar, bu zamana kadar incelediğimiz gibi her zaman açık uçlu olmayabilirler ![]() ![]() ![]() Tabiattaki bir çok doğal bileşikler halkalar içeren molekül yapısına sahiptirler ![]() ![]() İnsan vücudundaki bir çok fizyolojik özellikleri kontrol eden Prostaglondinlerin yanında Stereoidler de halkalı doğal yapılara iyi birer örnektir ![]() Sikloalkanların adlandırılmasında da IUPAC kuralları geçerli olmakla beraber, dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır ![]() Halkave açık zincirin ayrı ayrı uzunluklarına bakılır ![]() ![]() İsimlendirmeye ilginç bir örnek aşağıda verilmiştir ![]() 3 ![]() Sikloalkanlar bir çok yönüyle alkanlara benzemekle beraber bazı farklılıkları da vardır ![]() bu durum sikloalkanlarda halkalı yapıdan dolayı mümkün olmamaktadır ![]() ![]() ![]() Halkalı bileşiklerde halka yapısı büyüdükçe bu bileşiklerin özellikleri açık uçlu olanlara daha fazla benzerler ![]() ![]() Halkalı bileşikler çoğunlukla düzleme yayılan karbon atomları içerirler ve üç boyutlu halinde bu düzlemin altında ve üstünde bağlı gurup bulundurabilirler bu üç boyutlu sıralanıştan kaynaklanan farklı yapılara birbirinin izomeri denir ![]() Örnek olarak iki metil bağlı siklopropanı inceleyelim ![]() ![]() cis-1,2-dimetilsiklopropan trans-1,2-dimetilsiklopropan Bu durumu siklobutan ve siklo pentan örneği içinde siz inceleyiniz ![]() Siklohekzan da iki farklı durum vardır ![]() ![]() Sikloaklanların moleküler yapıları ve izomerleri stereokimya bölümünde daha detaylı anlatılacaktır ![]() 3 ![]() ![]() Alkanların genel eldesi çoğunlukla doğal maddelerdendir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 1-Yanma reaksiyonları: Daha öncede anlatıldığı gibi alkanlar çoğunlukla enerji kaynağı (yakıt) olarak kullanılmaktadır ![]() ![]() Tam bir yanma sonucunda evlerde kullanılan tüp gaz (LPG- Liquid Petrolium Gas) yada arabalarda kullanılan benzin (Oktan) sonucunda molekülde bulunan karbon sayısı kadar karbondioksit ve hidrojen atomlarının yarısı kadar da su oluşur ![]() 2-Halojenleme reaksiyonları : Işıklı ortamda alkanların hidrojenleri halojenlerle yer değiştirme tepkimesi vermektedirler ![]() Butan durumunda daha sonra açıklanacağı üzere 1-Bromobutan yerine daha kararlı ürün olan 2-Bromobutan oluşmaktadır ![]() 3-Alkan eldesi: a) Alkanlar nikel ve paladyum gibi metallerin katalizörlüğü yardımı ile alkenlerden katılma reaksiyonu sonucu elde edilebilirler ![]() Çözücü olarak genelde etanol kullanılır ve tepkime yüksek hidrojen gaz basıncı altında yapılır ![]() Halkalı yapılarda da aynı tepkime rahatlıkla yürümektedir ![]() b) Alkanlar, alkil halojenürlerin asidik çinko çözeltisinde ısıtılması ile de elde edilebilir ![]() Yukarıdaki tepkime sonunda 2-bromobütandan asidik ortamda çinko yardımı ile bütan elde edilmiştir ![]() alkanlar ,alkanların özellikleri, siklo alkanlar ,alkanların genel özellikleri , halkalı alkanlar ,halkalı bileşikler ,kimya alkanlar ,sikloalkanlar, alkanlar kimya ,kimyada alkanlar alkanlar ve özellikleri, alkanların tepkimeleri ,alkanların isimlendirilmesi ,alkanların kimyasal özellikleri |
![]() |
![]() |
|