Sağlık Bilinçlendirmesinde Basının Rolü

Son sözü vicdan söyler

"Her şey bittiğinde son söz, vicdan özgürlüğü tarafından söylenir ve burada belirleyici olan kamu vicdanı, etkileyici olan ise bireysel vicdandır"
"Sağlık bilinçlendirmesinde basının rolü" ne dair çok şeyler söylemek mümkündür Ama hiçbir rol almayıp susmak da mümkündür Her iki halde de özgürlük duygusu; ortak ve dolaysız bir kavramdır Gerçeğe karşı alınan pozisyon ise; hani bir şekilde tercih yansıtmaktır
Özgürlüğü ve özgürlüğünü kabul eden de vardır, etmeyen de, küçümseyen de vardır, yücelten deÖyle ya da böyle, neticede herkesi birleştiren asgari müşterek, mutlak özgürlük değil görece özgürlüktür Düşünce özgürlüğü gibi basın özgürlüğü de işte aynen öyle, görece özgürlüktür
Basın yoluyla; bir haberin hazırlanışından, sunuluşuna kadar geçen süre zarfında haber verenin de, haber alanın da özgürlükleri sınırlıdır, yani görecelidir Ama her şey bittiğinde son söz, vicdan özgürlüğü tarafından söylenir ve burada belirleyici olan kamu vicdanı, etkileyici olan ise bireysel vicdandır
Sunulan her haberde, bireysel çıkar ile toplumsal çıkar arasında çelişki ve kollanması gereken bir denge vardır İşte bu nedenle her zaman için gerçeğe sadık kalmak gerekir Herkese göre gerçek olmaz Hakikat de öyledir Herkese göre değişen bir hakikat yoktur Gerçeğin doğru olan bilgisi, hakikattir İşte bu paylaşıldığı zaman yapılan iş, iyi ve güzel olandır Aksi ise kötü, yani gayri insani olandır
Özgürlük ve vicdan birliktedir, ayrı olarak düşünülemezler Vicdanı olmayan bir kişinin ya da kurumun özgürlüğünden söz edilemez Sağlık habercisi, editör ve yayın sahibi, işte bu erdemlerde yani özgürlük ve vicdan sahibi olmanın asgari müştereklerinde birleşebilmelidir Vicdanı hür olanların birliği karşısında en devasa olan sorunlar sığlaşır ve o sorunları aşmak, son derece kolaylaşır

Hasta hakları
Tıp etiği, özünde yaşam hakkına yakıştırılan kutsallıktır Yaşam hakkı, en vazgeçilmez, en temel insan hakkıdır Yaşam hakkı, "İnsanın insan olarak doğmaktan gelen, vazgeçilemez ve devredilemez haklarıdır"hak, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde aynen bu şekilde dile getirilir
Yaşam hakkı, tüm insan haklarının en başında gelir Bu nedenle birinci kuşak insan hakları arasında anılır Sağlık hakkı ise ikinci kuşak insan hakları arasında dile getirilir ve bireyle devlet arasındaki ilişkilerde somutlanır
Hasta hakları, toplumsal haklar çerçevesindedir ve üçüncü kuşak insan hakları kapsamındadır Hatta günümüzde artık hasta yakını hakları da tartışılmaya açılmış ve bu hak, etik bir çerçeve kazanma yolunda hayli mesafe almıştır

Adalet ve cesaret
Sağlık hizmeti, doğal, vazgeçilmez ve yerine başka bir şey konulamaz olan haktır Bu hizmeti, paranın ayrıcalığı olmadan ve de ayrım gözetmeden tüm insanlara sunmak ise kutsal bir görevdir
Yaşamak; şairin dediği gibi "bir ağaç gibi tek ve hür, bir orman gibi kardeşçesine İşte böylesine duygularla nefes almak ve vermektir dünyada "Hayatı seviyorum, çünkü o bana aittir" diyebilmektir Ve yaşamak, hiç kimsenin engel olmaya yetkin olamayacağı bir haktır Yaşamak; bireyin maddi ve manevi bütünlüğünün özgür ifadesi ve korunması demektir Ancak bu, tek başına gerçekleşen bir şey değildir Bunun için toplumsal birlik ve dayanışma gerekir
Medya etiği, medya kurumlarının haber seçiminde nesnellik, doğruluk, adalet ve hakkaniyet ilkelerine ve insan haklarına saygılı olmayı ön koşul koyar Gerçek dışı haberlerin kitleler tarafından sorgulanmadan doğru kabul edilebileceği, herkesçe malumdur Kamuoyunun sağlık haberlerine olan ilgisi, bu işin ticaretini yapanların iştahını kabartmakta ve yoğun bir haber bombardımanı ile bilgi kirliliği yaratılmaktadır Yanı sıra adli sağlık olaylarında medyanın hakem ve hrolüne soyunması, son derece ciddi infiallere ve bu infiallerin dramatik finallerine neden olmaktadır
Özel hayatın sınırları vardır Hele hastalık hallerinde bu sınır olmazsa olmazdır Birisi bize "Kendine iyi bak!" dediğinde bile "ne demek istedi acaba?" diye paniklediğimiz bu dünyada, bir de hasta olarak teşhir edilmenin nasıl duygular yarattığını, ancak onu yaşayanlar bilir
Bu konuda gerçeği, yalnızca gerçeği hissedebilmek için basit bir test yeterlidirKendinizi teşhir edilen hastanın yerine koyun ve ondan sonra kendinizi yani vicdanınızın sesini dinleyin! Boşuna dememişler ya bilgeler, ta binlerce yıl öncesinden "kendini bil" diye
"Hastana zarar verme!" Mesleki düsturumuzdur bu bizim Hekimliğin temel ilkesidir Bireysel çabalarımızla bunu hep güncel tutmaya çalışırız Fakat yazılı basında "Top 10 doktor" " Geldi bademcik zamanı" " 7 yıldızlı hastane" " Senin Homosistein ne alemde?" türünden ilanlar karşısında donup kalmamak elde değildir
"Hastanın tek güvencesi, hekimin vicdanı ve ahlakıdır" İbn-i Şerif* böyle söylemiş Böyle der iken ne de güzel betimlemiş ahlak ve vicdanı(*15 yy Osmanlı hekimi Osmanlıca Tıp Kitabı yazmıştır)
Peki, sağlık habercisi kimdir? Sağlık habercisi vicdanı hür olandır Sağlık habercisi mesleğinde eğitimli olandır Uzman olandır
Sağlık habercisi kamu saflarında yer alandır Yani halkın yanında yer tutandır Kamuoyuna sunulacak sağlık haberlerinde kamu yararını olumsuz etkileyecek içerik ve biçimlerden kaçınandır Açık ya da gizli reklalet olmayandır "Tek, müthiş, mucize, en, son " türünden başlıklar ile haber yapmayandır Tıbbi yönden henüz araştırılmakta olan ve kesinleşmemiş konuları, sonuç olarak sunmayandır Sağlık habercisi özgür olandır Baskı altına alınmayan ve baskıya boyun eğmeyendir Yani hem hür hem de cesur olandır Ürettiği haberin sorumluluğu kendisine ait olandır ve bu konuda yürekli davranandır
Bir kez daha vurgulamak istiyorum: Sağlık haberleri içinde en önemli duyurulardan biri ilaçtır Neyin ilaç olduğu, neyin reklolduğunun ayrımına varabilen kişi, biraz önce vasıflarını sıralamaya çalıştığım uzman sağlık habercisidir İnsan sağlığı ciddi bir durumdur "Sağlık olsun" deyip de geçiştirilemez Ve hiçbir tıp haberi tele vole standartları ile sunulamaz
HERKES İÇİN SAĞLIK!
İçi boş değil dolu, gevşek değil diri, atıl değil dinamik ve heyecan verici bir slogandır bu! Bizim sloganımız Asklepion semalarından dünyanın dört bir yanına duyurduğumuz sedamız, aksi sedamız ve sevdamız
Dünyanın dört bir yanında olanlar! Duyun bizi diyoruz Bugün ortalama yaş olarak 66'yı geçtik! Çiçek hastalığını yok ettik! Kızamık yakında yok olacak! Ancak! Bir sorun var en kısa zamanda aşılacak: Sağlık adına zengin ve yoksul arasındaki fark!
Zenginlik ve yoksulluk arasındaki fark hafife alınacak şey değildir Sağlıkta eşitlik adına bu fark, son derece önemlidir Sağlığı etkileyen en önemli etmen, zengin ile yoksul arasındaki farkın büyüklüğüdür Bu sav, bilimsel olarak kanıtlanmıştır ve ne yazık ki ölümlerin %20'sine yakını işte bu eşitsizlikten ötürüdür
Bizler temel gereksinimlerimizi insanca, hakça ve adil bir şekilde karşılar isek eğer, bu engeli aşmak kolaydır O halde sağlıklı yaşam adına salt kişisel risk faktörlerini ortaya koyan determinist bakış açısı yerine genel risk faktörlerini ifade eden toplumsal bakış açısını etkin kılalım Ve işte ondan sonra hep birlikte, gönül rahatlığı ile "herkes için sağlık" diyelim

Uzman Doktor Tuncay Filiz