Kayaçlarda Süreksizlik

Kayaçlarda süreksizlik

GİRİŞ Her türlü mühendislik yapılarında olduğu gibi tünellerin inşasında da emniyet ve ekonomi göz önünde bulundurulması gereken başlıca iki faktörü teşkil etmektedir Tünellerin emniyetle inşa edilebilmeleri için, inşaat öncesi etüd ve araştırmaların gereken hassasiyetle yapılması ve projelendirilmesi büyük önem taşırGerek bu safhadaki gerekse inşaat safhasındaki çalışmaları yürütecek teknik personelin, belli bir düzeyin üstünde bilgi ,görgü ve tecrübe birikimin olması şarttır 1BÖLÜM Süreksizlikler Süreksizlikler kaya kütlelerindeki eklem , tabaka düzlemi,fay ,klivaj ,foliasyon, çatlak gibi mekanik süreksizlik yüzeyleri veya kırıklarıdırMühendislik uygulamalarında özellikle kaya kütlelerinin tanımlanması açısından süreksizliklere ilişkin, özelliklerin kaydedilmesi gerekir Süreksizlik Türleriüreksizlik türleri kaydedilirken ,her süreksizlik türü için ayrı bir simge kullanılır Eklem(J),tabakalanma(B),fayzonu(FZ),fay(F),klivaj( C),şiştozite(S),foliasyon(Fo),laminasyon(F),maka sl ama yüzeyi(SP),gerilim çatlağı(TC),fisur(F),damar(V) Şekil 1Süreksizlik parametreleri Süreksizliğin durumuüreksizliğin durumun anlamak için aşağıda verilen tanımlar kullanılır 1Açık 2Kapalı 3Çimentolu veya dolgulu 31Kohezyonsuz malzeme(Kum veya silt) 32Kil veya kil matrix 33Şişen kil veya kil matrix 34Klorit,talk veya jips 35Diğerleri(quartz,kalsit vb) Süreksizlikler Arasındaki Uzaklık ve Eklem Sıklığıüreksizlik aralığı, komşu süreksizlikler arasındaki dik uzaklık olarak tanımlanırSöz konusu parametre ,çıkmalarda hat etüdü yapılarak doğrudan ölçüleceği gibi , sondaj karotlarından da tayin edilebilir Süreksizlik Açıklığı:Bir süreksizliğin birbirine komşu iki yüzey arasındaki dik mesafe açıklık olarak tamamlanırAçıklık bazen dolgu malzemesinin genişliği ölçülerek de belirlenir

Süreksizliklerin iki yüzey arasındaki açıklığı tanımlayan blok diyagramlar Dolgu Malzemesi:Bir süreksizliğin komşu iki yüzeyi arasında yer alan ve genel olarak ana kayaçtan daha zayıf özellikteki malzeme dolgu olarak adlandırılırTipik dolgu malzemeleri kum,kil,breş,silt,milonit olup, bunların yanı sıra kuvars , kalsit gibi minerallerden oluşan damarlarda dolgu malzemesidir Şekil 3 Dolgu kalınlığı ve pürüzlülük genliği Pürüzlülük ve Dalgalılık:Pürüzlülük ve dalgalılık,bir süreksizlik yüzeyinin sırasıyla , küçük ve büyük ölçekte düzlemsellikten sapmasının ölçüsüdürHer iki özellikte kayacın makaslama dayanımı üzerinde etkin rol oynarÖzellikle büyük ölçekli bir dalgalılık yerel olarak eğimin değişmesine neden olabilirSüreksizlik özelliklerinin tanımlanması sırasında yüzeyin genliği ve dalga boyuda ölçülmelidir Şekil 4Süreksizlik yönlerinde pürüzlülük ve dalgalılığın ölçümü Süreksizlik Yönelimi:Jeoteknik etüdlerde bir süreksizliğin yönelimi eğim ve eğim yönü değerleri ile tanımlanırLoga veya arazi defterine önce eğimin , sonrada eğim yönünün değerleri kaydedilir ve eğim yönü için 3 haneye ayrılırÖrnek:Eğim/Eğim Yönü(45/025, 30/185) Süreksizlik Devamlılığı:Bir mostrada süreksizlik izinin gözlenen uzunluğu devamlılık olarak tanımlanırDevamlılık , bir düzlem içerisinde bir süreksizliğin boyutunun veya alansal yayılımının kaba bir ölçüsüdürBir süreksizliğin sağlam bir kayaçta son bulması veya diğer süreksizlikler tarafından kesilmesi , devamlılığı azaltan faktörlerdir Şekil 5 Süreksizliklerin mostradaki devamlılıklarının sonlanma türleri(j1:x tipi ; j2:r tipi; j3: d tipi) Süreksizlik Seti Sayısı:Kaya kütlelerinin görünümü ve mekanik davranışı, birbirini kesen süreksizlik setlerinin(takımlarının)sayısından etkilenirÜç eklem seti içeren bir kaya kütlesinde 3 boyutlu bloklu oluşumu , daha az sayıda süreksizlik içeren kaya kütlesine göre oranla daha fazladır