Gırtlak Hastalıkları Hakkında Genel Bilgiler Sağlık Bilgileri

Gırtlak hastalıkları

Gırtlak, sesin oluşturulduğu organdır; bu nedenle hastalandığnıda konuşma da etkilenir Tedavide erken davranılırsa bütün rahatsızlıkları iyileştirilebilir

Gırtlakta (larenks), titreşerek konuşmayı üreten ses telleri bulunur Bu nedenle gırtlak, çok duyarlı bir organdır; ama daha az karmaşık bir görevi daha vardır, akciğerlere girişi denetleyen bir kapak işlevini de yüklenmiştir Yediğimiz ya da içtiğimiz zaman gırtlak kapanır, besinlerle sıvıların yemek borusundan aşağı, mideye inmelerini sağlar Soluk alıp verdiğimiz zamansa doğal olarak açılır

Yeri ve yapısı

Gırtlak, boynun merkezine yakın bir yerde, soluk borusunun (trakea) üstündedir Dıştan bir kıkırdak tabakasıyla örtülü olan gırtlak, soluk borusunun özelleşmiş bir bölümüdür Onun üstünde epiglot yer alır Epiglot, yenilenlerin hava yoluna kaçmasını önleyen, gırtlağın üstüne kapanan, düz bir kapaktır Çalışması beyin tarafından otomatik olarak denetlenir, ama bazen bu denetim bozulur ve sıvılar ile besin parçaları "yanlış yolu" izlerlerBu durumda besin kütlesi, gırtlağın altındaki geçitlerden birine takılacak kadar büyük olmadığı sürece, öksürükle dışarı atılabilir

Ses

Gırtlağın içinde, özel biçimli kıkırdak parçaları üstüne yerleşmiş olan ses telleri bulunur Soluk verirken hava, ses tellerinin üstünden geçerek onları titreştirir ve bu yolla ses oluşur Kıkırdaklar ses tellerini gevşetecek ya da kasacak biçimde hareket ettiklerinde yüksek ya da alçak perdeli sesler oluşur Ancak, oluşan sesin niteliği dil, dudaklar ve çenenin hareketi ile yapısından da etkilenir

Girtlak yaralanmaları

Gırtlak yumruk ya da bıçak gibi bir etkenle yaralanınca tıkanabilir Tahriş edici (aşındırıcı) dumanlar, sıvılar ya da zehirler de gırtlağın içini kaplayan tabakayı yakıp, şişmeşe ve tıkanmaya yol açabilirler Solunum güçlüğü ve bu tür yaralanmaların yaptığı ağrı, genellikle hastayı oldukça rahatsız eder

Yaşamsal önem taşıyan nokta akciğerlere hava gitmesinin sağlanmasıdır ve bu, genellikle hastanede gerçekleştirilir Ya soluk borusundan aşağı bir boru sokularak yapay bir geçit oluştururlar ya da gırtlağın altından soluk boruuna bir delik açılarak havanın doğrudan akciğerlere dolması sağlanır Böyle bir deliğin açılmasına "trakeostomi" adı verilir

Akut gırtlak iltihabi

Akut gırtlak iltihabı (larenjit) grip ya da nezle gibi bir enfeksiyon, sesin aşırı kullanılması (bağırma, şarkı söyleme, vb) ve çok fazla sigara dumanı gibi bir etkenin yaptığı tahrişe bağlıdır

Hasta konuşmada güçlük çeker Sesi kısılır, hatta bazen tümüyle yok olur Fırtlakta ağrı ve duyarlık hissedilir

Bu, rahatsız edici, ama tehlikeli olmayan bir durumdur Konuşmamaya özen gösterilip ses telleri bir - iki gün dinlendirilirse, bütünüyle iyileşir İçine yumuşatıcı maddeler eklenmiş sıcak su buharının solunması da iye gelebilir; antibiyotikler ise genellikle pek yararlı olmaz

Kronik gırtlak iltihabı

Akut iltihabın tersine kronik iltihap uzun sürer Nedeni tahriştir Tahrişi yapan ise genellikle aşırı bağırma, bazen de tütün, duman, toz ve sesin aşırı kullanılmasıdır Sürekli ses kısıklığı gırtlak kanserinin de bir belirtisi olabilir Ama nedeni ne olursa olsun kronik gırtlak iltihabı mutlaka doktora gidilmesini gerektiren bir durumdur

Girtlak kanseri

Bu kanser türüne erkeklerde kadınlara oranla on kat daha fazla ve özellikle aşırı sigara içenlerde rastlanılır

Kanser, gırtlak hücrelerinde başlar ve ilk belirtisi, haftalarca süren ses kısıklığıdır Onu, kuru bir öksürük ve bazen öksürükle birlikte kan damlalarının gelmesi izler ve birkaç hafta sonra yutma ile soluk alma güçlüğü ortaya çıkar

Tedavi edilmezse ölümcüldür Erken tam konursa, yalnızca ışın tedavisiyle bile bütünüyle tedavi edilebilen kanserlerden biridir Daha ağır vakalarda gırtlağın çıkarılması gerekir Hasta, yemek borusunu kullanarak konuşmayı ve kalıcı bir trakeostomi yoluyla soluk alıp vermeyi öğrenir

Polip ve nodüller

Polipler, dokuya bir sapla bağlı, mantara benzeyen küçük kütlelerdir Sesin uzun sure aşırı kullanılması sonucu ses telleri üstünde oluşur ve ses kısıklığına neden olurlar Ses telleri nodülleri (şarkıcı ya da öğretmen nodülü de denir) de benzer biçimde kütlelerdir ve uzun süreli aşırı kulanım sonucu oluşurlar Nodüllerin ve poliplerin cerrahi yoldan çıkarılması gerekir

Gırtlak difterisi

Eskiden korkulan bir hastalık olan difteri, günümüzde aşı sayesinde neredeyse ortadan kalkmıştır Ama hala, özellikle çockular için tehlikeli sayılan hastalıktır, ayrıca erişkinler de hastalığa yakalanabilirler Hastalık çok bulaşıcıdır Difteri bazen gırtlağa yayılma eğilimi gösterir Bu durumda, gırtlaktaki iltihap ağrıya yol açar Ayrıca difteri iltihabına özgü zar benzeri dokular gırtlağı kaplayarak hava yolunu tıkar Acil trakeostomi yapılmaz ve hemen uygun antibiyotikler verilmezse, hava yolunun tıkanmasıyla hasta ölebilir

Larengotrakeobronşit

Bu, krup'un, yani gırtlağı daraltan ve kuru öksürüğe yol açan iltihabın bilimsel adıdır Bu tür iltihaplar genellikle bakterilerde oluşur, ama bazen virüsler de (mikropların farklı bir cinsi) iltihaba yol açabilirler Gırtlak , soluk borusu ve bronşlar (akciğere giden hava yolları) iltihaplanıp şişer ve hava yolunun tıkanması tehlikesi ortaya çıkar; yapışkan, yoğun bir balgam oluşur

Eğer vaka ciddiyse trakeostomi gerekir Daha hafif durumlarda ise oksijen ve antibiyotik yeterli olabilir Ayrıca hastanın çevresindeki havanın sıcak ve nemli olmasının (iltihaplı bölgeleri yumuşatır) sağlanması da iyi olur

Ses telleri siniri, gırtlağa gitmeden önce aşağıya göğse doğru iner Bu nedenle göğüs yaralanmaları ve hastalıkları, ses telleri felcine ya da ses kısıklığına neden olabilir Ses kısıklığı, yorumlanması güç olan bir belirtidir O yüzden doktorlar genellikle başka testlerin de yapılmasını isterler

Gırtlağı ilgilendiren hastalıkların sayısı oldukça fazladır, ama ana belirti olan ses kısıklığı ciddiye alınıp doktora gidilirse hepsi tedavi edilebilir On günden uzun süre her ses kısıklığı, gecikmeden doktora bildirilmelidir

Gırtlak iltihabinin evde tedavisi

Kısa süreli ses kısıklığından, sesinizin çıkmamasından ya da gırtlakta bir ağrıdan yakınıyorsanız şunları yapın Çok gerekli olmadıkça konuşmayın; ses tellerinizi dinlendirin Yanınızda bir not defteri ve kalem taşıyın ve insanlarla konuşmak yerine söyleyeceklerinizi yazın Dumanlı v etozlu havalı yerlerden kaçının Sigara içiyorsanız, bırakmanız iyi olur Sıcak su buharı soluyun Suya limon, ıhlamur ya da bal karıştırabilirsiniz İsterseniz, eczaneden uygun bir yumuşatıcı da alabilirsiniz Ses kısıklığı on günde geçmezse, mutlaka bir doktora gidin