Hortumun Nasıl Oluşur??

Hortumun nasıl oluşur??

Hortum şiddetle dönen bir hava kolonudur Uzaktan görüldüğünde dondurma külahına benzer Sıklıkla Kuzey Amerika' nın iç, doğu ve kuzey doğusunda görünmekle birlikte Avustralya, Japonya, Orta Asya, İngiltere, İtalya da görülür Küçük boyutlu olanları Türkiye' de de görülmektedir Özellikle Babadağ da sık sık görmekteyiz, çok ufak olmalarına rağmen biz Yamaçparaşütülerini etkilemektedir!!!

Hortumun(Tornado) oluşması için 3 etken vardır;

1Yer seviyesinden atmosferin orta seviyelerine kadar nemli hava
2Karasız hava: yer seviyesinden itibaren sürekli yükselen sıcak hava
3Kaldırma Gücü: havanın yükselmesi için bir kaldırma gücüne ihtiyaç vardır Bu güç genellikle zeminin yakınındaki havanın ısınmasıyla oluşur Hava ısındığı zaman daha hafif olur ve yükselmeye başlar Yükselen sıcak hava üzerindeki soğuk havayı yukarı doğru itmeye başlar bu durumda şimşekli fırtınayı tetikler



Bütün şartlar oluştuktan sonra nemli ve sıcak hava atmosferin üst seviyelerine doğru yükselmeye başlar, yükselen hava soğur ve çok büyük ve yüksek bulutlar içinde yoğunlaşır, bu ise şimşekli fırtınanın oluşumunu sağlar Şimşekli fırtına içindeki şiddetli yukarı doğru akımlara updraft denir Hortumlarda, şimşekli fırtına içindeki updraftlar içinde oluşur

En güçlü tornadolar genellikle Şimşekli fırtınaların oluşturduğu havanın aşağıya doğru çöktüğü down draftlar ve kuvvetli yağmur veya doluların oluştuğu bölüm de değil'de, updraftların yanında oluşur Bu nedenle ani kuvvetli yağmur sağanakları ve dolu yağışı bazen tornadoların habercisi olabilir



Hortum

Hortum, kümülus bulutları ile bağlantılı olarak silindir şekilinde dönerek gezen bir rüzgâr türüdür Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917 yılında Alfred Wegener tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru olarak kabul edilmektedir


Bir denizin ya da gölün üzerinde meydana gelen bir hortum, yerden emdiği sular ile bir "Su hortumu" oluşturur

Bir hortum için elverişli olan hava koşulları

Bir hortumun oluşabilmesi için atmosferin yüksek bölümlerine kadar çıkabilecek konveksiyon olması gerekir: Atmosferin katlarını zayıflatan, dik olarak göğe çıkan ve yükseldikçe soğuyan hava; atmosferin 1 - 2 kilometre yükseklerine kadar nemli hava bulunması ve bu nemli konveksiyonu başlatacak, güneş ışıklarının yere çarpmasıyla oluşan bir sıcak hava termiği


Bu tür fırtınaların oluşması için katkıda bulunan diğer bir etken, havada ve bulutlardaki su buharında bulunan ısıdır Ancak kondensasyon ile etkili hale gelen bu ısı katkısı hali hazırda var olan ısı ile birlikte bir nemli konveksiyon'u mümkün kılar Nemli konveksiyon olmadan diğer koşullar, kücük-tromb denilen zararsız hortumlar oluşturabilirler ama eğer bu küçük-tromb'lar nemli konveksiyon termiği ile temasa geçerse bunlar da gerçek bir hortum oluşturabilir Dünyanın kuzey yarımküresinde oluşan hortumlar, saatin tersi yönde, güney kümede oluşan hortumlar saat yönünde döner

Hortum nasıl oluşur?







Her ne kadar hortumun oluşumuyla ilgili her şey bilinmiyorsa da, biz hortumların şiddetli fırtınalı havalarda oluşmaya müsait olduğunu ve kararsız (gök gürültülü) havaların hortumun gelişmesi için şart olduğunu biliyoruz


Genelde hortumun oluştuğu tipik meteorolojik durum şöyledir: Yüzeyde, soğuk ve sıcak cephesiyle beraber bir orta enlem siklon dalgası bulunur Soğuk cephenin arkasında nispeten soğuk ve kuru olan bir hava vardır İlerleyen soğuk cephenin önündeki nispeten sıcak ve nemli olan hava, kuzeye doğru itilir



Bu sıcak sektörün üzerinde 850 mb seviyesinde, sıcak ve nemli bir hava kaması kuzeye doğru sokulmaktadır Bu nemli hava tabakasının hemen üzerinde, 700 mb ile 500 mb basınç seviyesinde, bulunan ve güneybatıya hareket eden soğuk, kuru hava bölgesi kuru hava dili olarak adlandırılır



500 mb seviyesinde bir alçak basınç oluğu, yer yüzeyindeki alçak basınç merkezinin batısında bulunur ve 300 mb basınç seviyesindeki polar-cephe jet stream bölgenin üzerinden geçmektedir



Bu yükseklikte jet stream havayı öyle çabuk bir şekilde uzağa sürükler ki, aşağıdaki hava gidenin yerini almak için hızlı bir şekilde yukarı çekilir Sıcak hava yüzeyden yükselirken farklı seviyelerde farklı yönlerden esen rüzgarlar nedeniyle hortum şeklinde dönmeye başlar


Hava bütün yönlerden vorteksin merkezine doğru hareket ederken genişler ve soğur Eğer buradaki havada yeterince nem varsa ve yoğuşma oluşursa, huni bulut şeklinde görülebilir bir bulut haline gelir Huni bulutun altındaki hava merkeze doğru çekilirken hızlı bir şekilde soğur, yoğuşur ve huni bulut yer yüzeyine doğru iner Yere ulaştığı zaman hortum olarak adlandırılır


Bu anda genellikle toz ve çöpler hortumun içine alınır; bu da onu siyah görünümlü yapar Huni bulutun dışındaki hava, yukarı doğru dönerek yükselirken Doppler radar ekranlarında şiddetli hortumun içinde havanın, yerdeki aşırı alçak basınca doğru hareket ettiğini bir kanca şeklinde gösterir