Kodlamada Kişisel Farkliliklar Ve Normal Üstü Hafiza

Kodlamada KİŞİsel Farkliliklar Ve Normal ÜstÜ Hafiza
Hafıza teörisyenlerinin bir çoğu erpisodik hafıza ile semantik hafızayı birbirinden ayırdeder Mesela Tulving'in öncülüğünü yaptığı bu ayırıma göre semantik hafıza sözcüklerde,ansiklopedilerde bulunan türden belli bir metne bağlı olmayan malumatlar içindir Hayat tecrübelerinden soyutlandırılmış bir hafızadır Mesela Arnavutluğun başkenti' hin Tiran olduğunu hatırlayışımı semantik hafızadır Bunun aksine episotik hafıza otobiyolojik malumat ve olaylar içindir ve ortaya çıktığı bağlamla tarif edilir Birkaç dakika önce gösterilmiş olan bir kelime listesine ait hafıza bu kelimelerin çerçeve ve tarif edildiğinden, episodiktir
İnsanların semantik ve episodik hafızalarında çok büyük bireysel farklılıklar vardır Bu farklar genel olmaktan ziyade özel türde farklılıklardır; mesela bir kişinin genel olarak hafızası iyi veya kötü olabildiği gibi yüz, isim veya renk hafızası iyi veya kötü olabilir Hermann ve Neisser'in (1978) öğrencilerine verdikleri hafıza soru varakasından elde ettikleri sonuçlara göre bir genel faktörün yanısıra; yapılan konuşmalarla, görülecek işlerle ilgili hafızaları kapsayan bir dizi özel hafıza faktörleri vardır (Lloyd ve Mayes, 1990) Hafızadaki bu kişisel farklılıkların sebepleri çok az anlaşılabilmekle birlikte en önemli faktör muhtemelen kodlamanın etkinliğidir
Kişisel farklı[size="4">lıklar muhtemelen iki türlüdür Birincisi, karmaşık malumat proseslemesinin büyük bir kısmı yeni kprteksin çeşitli kısımlarınca yürütülür, bu bölgeler aynı zamanda muhtemelen bilgiyi de depolamaktadır Bu bölgelerin fizyolojik işlevlerinin farklı görevleri olabilir ve bu görev, kodlanan farklı türde malumatla birlikte tayin ediliyor olabilir Mesela bir bölgenin fizyolojik işlevi rengin kodlanışının tayini olabilir, bir başka bölge ise yüzü kodlayabilir Yüz hafızasıyla, renk hafızası ayrı iki hafıza faktörü gibi gözükmektedir, ikincisi, bu bölgelerin kodlarındaki farklı işlevleri ile kodlanan materyalin hatırlanışı bu materyali öğrenen kişinin kodlamada müracaat edebileceği bilgi deposunun zenginliğine bağlıdır Eğer herhangi bir şey hakkındaki malumatınız çoksa onunla ilgili yeni malumatın ayırdedici kodlamasını çok hızlı idare edebilirsiniz Meselâ usta satranç oyuncuları çok kısa açılımlardan sonra anlamlı satranç pozisyonlarını akıllarında tutabilirler Bu kabiliyetleri, vasat satranç oyuncularından çok daha üstündür Ama bu ustaların genel olarak ve bu manalı satranç pozisyonları için olan hafızaları vasat olanlardan daha üstün değildir Vasat olanlardan farkları, onların satranç bilgilerinin çok geniş olmasıdır Bu geniş bilgi havuzu, ustaların yeni "]Malumat materyalinin anlamlı[/size] açıklamaları üzerine kurulu incelikle işlenmiş kodlamanın iyi hafıza habercisi olması gibi, yüksek zekânın da mükemmel hafızayla bazı bağlar göstermesi hiç de şaşırtıcı değildir Mesela yüksek sözel kabiliyetli deneklerin şaşırtıcı hafızalarının üstün olacağı ama diğer türdeki materyallere ait hafızalarının üstün olması gerekmediği öne sürülür (Hunt, 1978)
Yüksek sözel kabiliyeti olan deneklerin çok iyi kurulmuş semantik hafızalarından ilgili malumatları geri getirmede daha süratli davrandıkları gözlenmektedir Semantik malumatın geri getirilişindeki böyle bir sürat, muhtemelen bu kişilerin hızlı ve ayırdedici şekilde kodlama yapmalarını mümkün kılan önemli bir faktör olsa gerektir Eysenck (Eysenck, Keane, 1991), yüksek sözel kabiliyeti olan deneklerin incelikli kodlama için çok hızlı bir sürati gerektiren görsel bir takdimde bile üstün bir rakam miktarı göstermeye devam ettiklerini ifade eder ve bunu kolaylaştıranın ise bu kişilerin sahip oldukları nispeten daha büyük bir dikkat kapasitesi olduğunu öne sürer Fakat burada görsel mekân kabiliyetinin mekân hafızasını tahmin etmede bu kadar başarılı olmadığını da belirtmek gerekir ilgili zekâ kabiliyeti ile geçmiş bilgiler, kodlamanın etkisini tayin etmekle birlikte, özel malumatın kodlaması eğitilebilir bir maharet olarak da ele alınabilir
Mizaç ve psikopatoloji öğrenme esnasında neyin ne kadar kodlandığını etkileyebilir, fakat son yıllarda elde edilen bulgular biraz karmaşıktır (Eysenck ve Keâne 1991) Meselâ kaygılı (anksiyeüli) kimselerin semantik proseslenmeye daha az bağlandıkları iddia edilirdi ama araştırmaların çoğu yapısal ve semantik özelliklerin kodlanmasında aynı etkiyi göstermektedir Ya kaygı genel olarak incelikli proseslemenin miktarını azaltıyor ya da depolanan malumatla beraber bu proseslemenin gücünü azaltıyor Kaygı bu azalmayı, dikkat kapasitesinin etkinliğini düşürerek yapıyor olabilir Depresyonun da incelikli kodlamayı azalttığı ifade edilmekteydi, bunu belki de motivasyon üzerindeki etkisi yoluyla yapmaktadır Keza şizofreninin sözel hafızayı engellediği öne sürülmekteydi Bu engellemenin kognitif verimdeki düşüşün bir sonucu olmasına rağmen engellemenin bir kısmının bu kognitif kayıplar hesaba katıldığında bile varlığını sürdürdüğü ifade edilmektedir Bu sebeple kodlama ve geri getirme gibi depolamada bazı şizofrenler de hasarlı olabilir