Emâneti Yerine Getirmek

Emâneti Yerine Getirmek
EMÂNETİ YERİNE GETİRMEK


Âyetler
1 "Hiç şüphesiz Allah size, emanetleri ehline teslim etmenizi emreder"
Nisâ sûresi (4), 58

Bu âyetin tamamının anlamı şöyledir: "Hiç şüphesiz Allah size, emanetleri ehline teslim etmenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adâletle hükmetmenizi emreder Allah size ne güzel bir öğüt veriyor Şüphesiz Allah işitir ve görür"
Emanet, insanın emin ve itimat edilir olması, kendine maddî ve manevî bir şeyin gönül rahatlığı ile korkusuzca teslim edilebilir ve istenildiğinde sağlam bir vaziyette alınabilir halde bulunması demektir Ayrıca insanın bu eminliği sebebiyle, gerek Allah gerek insanlar tarafından herhangi bir surette kendisine bırakılmış olan şeye de emanet denilir İnsan, Allah Teâlâ'nın emanetini taşıyan bir emin, bir vekil olma niteliğine sahip yegâne yaratıktır Bu sebeble, bütün yaratıklar üzerinde hüküm ve tasarruf yetkisi, sadece insana verilmiştir İnsan, bu yetkiyi ne kadar mükemmel kullanıp yerine getirir ve emaneti yerli yerine koyabilirse, kıymeti o derecede artar ve yükselir Emanet ile hükmün, yani hâkimiyetin bu birbirinden ayrılmaması gereken alâkasından dolayı, önce emanet, arkasından da adaletle hükmetme emredilmiştir O halde emin olmayanın adil olması herhalde düşünülemez Bu üstün nitelikleri bir arada topladığı için, bu âyet-i kerîmenin, dinin ve şeriatın tamamını işaret yoluyla ifade ettiği ve ahkâm ayetlerinin esası kabul edildiği söylenmektedir
İnsanın bütün davranışları, Rabbine, kendine ve halka karşı mükellef olduğu üç çeşit emanetin dışa akseden görüntüsüdür
Rabbine karşı emanete riâyet eden bir kimse, Allah'ın hükümlerine, ilâhî kanunlara uyar Bu, bütün uzuvları ilgilendiren vazifelerimizle doğrudan alâkalıdır Çünkü insanın her uzvu kendisine verilen bir emanettir Her emaneti, yerli yerinde ve Allah'ın rızasına uygun tarzda kullanmak, korumak gerekir Aksi takdirde emanete hiyânet edilmiş olur
İnsanın kendine karşı eminliği, din ve dünya işlerinde en doğru ve kendine en faydalı olanı tercih edip seçmesi, zararlı olan her şeyden uzak durmasıdır
Halka karşı emanet sahibi olmak, insanların hak ve hukukunu gözetmek, onlara zarar ve ziyan vermemek, insanları aldatmamaktır Yöneticilerin halka adaletli davranması, âlimlerin insanları hak olan yola, doğru itikada ve sahih amele sevketmesi, halkın da yöneticilere ve âlimlere hıyanetten sakınması bu emanetin gereklerindendir Eşlerin birbirine karşı hak ve vazifeleri, ırz ve namuslarını korumaları, çocuklarını terbiye etmeleri de emanetin içinde sayılır
O halde emanet, Allah'a karşı hak ve vazifeleri, kulların hukukunu, yani umûmî ve husûsî hukuku, bunlarla ilgili olan davranışları, sözleri, itikâdî, amelî ve ahlâkî alanı, maddî ve manevî hakların hepsini kapsayıcı bir niteliğe sahiptir Âyet-i kerimedeki emir de bütün mükellefleri içine alır
Müfessirlerden pek çoğu gibi, fakihler ve diğer İslâm âlimleri de bu âyetin özellikle emirler, iş başındaki idareciler hakkında nazil olduğu kanaatindedirler Çünkü her işi ehline tevdi etmek ve adaletle hükmetmek onların görevidir Ancak, herkesin bir sorumluluk taşıdığı gerçeği göz önüne alınınca emanetin, yükümlülüğü ölçüsünde herkesi ilgilendirdiği neticesine varılır





2 "Biz emaneti göklere, yere, dağlara sunmuşuzdur da onlar bunu yüklenmekten çekinmişler ve ondan korkup titremişlerdir Pek zâlim ve çok câhil olan insan onu yüklenmiştir"
Ahzâb sûresi (33), 72

Allah Teâlâ'nın göklere, yere ve dağlara sunduğu emanet, gerek kendi hukukuna, gerek insanların hukukuna yönelik emir ve yasaklardan, zorlama ve cebirle değil, rıza ve seçme hürriyetiyle yaptırmak istediği fiiller, vazife ve mükellefiyetlerdir Bu emanet, gök, yer ve dağların dayanamıyacakları kadar zor, mes'uliyeti çok büyük bir yüktür Bunların neleri kapsadığını bir önceki âyetin açıklamasında belirttik Bu âyette, Allah Teâlâ bu yükün ağırlığını bizlere temsil yoluyla anlatmış, gök, yer ve dağların yüklenmekten korkup çekindiği ve titrediği bir yükü insanoğlunun yüklendiğini, bu sebeple de mes'uliyetimizi hissetmemiz gerektiğini hatırlatmıştır
İnsanoğlu çok zâlim, haksızlığa ve başkasına eziyet etmeye çok yatkındır Allah'ın ve kulların hukukunu yüklendiği halde, bunları gereği gibi yerine getirmediği için de kendine yazık etmektedir Aynı zamanda çok câhildir Çünkü âlim olsaydı, akıbetini bilir, düşünür ve zulmetmezdi
Hadisler
201 Ebû Hüreyre radıyallahu anh' den rivayet edildiğine göre, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"Münafığın alâmeti üçtür: Konuşunca yalan söyler, söz verince sözünden cayar, kendisine bir şey emanet edildiğinde hıyanet eder"
Buhârî, Îmân 24; Müslim, Îmân 107-108 Ayrıca bk Buhârî, Şehâdât 28, Vesâyâ 8, Mezâlim 17, Cizye 17, Edeb 69; Tirmizî, Îmân 14
Bir rivayette: "Oruç tutsa, namaz kılsa ve kendini mümin zannetse bile" buyurulur (Müslim Îmân 109)
Açıklamalar
Münafık, içinden kâfir olup, dışından müslüman görünen kimsedir Eğer bu görüntü imanda ise, nifâkı küfürdür İmanda değilse amel bakımından münafıktır Münafıklık, Kur'an ve Sünnet'te üzerinde çok durulan bir konudur Biz burada nifâk ve münafıklık konusuna girmeyeceğiz İlgili bahislerde alâkası miktarınca bu konuya yer verilecektir Bu hadis, ileride 690 ve farklı bir rivayetle 1546 numara ile tekrar gelecektir
Münafıklık alâmetlerinden biri, emanete hıyanettir Hıyanet, emanet edilen şeyde, dine, şeriata aykırı şekilde tasarrufta bulunmaktır
Bu hadiste sayılan üç alâmetten birincisi, yani yalan söylemek, sözün bozuk olmasına; ikincisi yani va'dinden dönmek, niyetin bozukluğuna; üçüncüsü olan hıyanet de fiilin, davranışın bozukluğuna delâlet eder
Bu alâmetler, bazan gerçekten müslüman olan birinde bulunabilir O takdirde o kimseyi küfürle veya münafıklıkla mı itham edeceğiz? Halbuki bir müslümanın kâfir veya münafık olduğuna hükmetmenin câiz olmadığı, hatta bunun haram olduğu konusunda ümmetin icmâı vardır İmam Nevevî, kendisinde bu nitelikler bulunan müslümanın münafığa benzediğini ve münafıkların ahlâkıyla ahlâklandığı fakat kâfir ya da münafık olmadığını söyler Resûl-i Ekrem Efendimiz, müslümanların münafıklık alâmetlerini âdet ve ahlâk haline getirmemelerini ihtar eder ve onları bundan sakındırır
Hadisten Öğrendiklerimiz
1 Münafıklık gerçekte kâfirliktir
2 Yalan söylemek, va'dinden caymak ve emanete hıyanet etmek münafıklık alâmetidir
3 Müslüman olduğu halde, kendisinde münafıklık alâmeti bulunan kimse, münafığa benzeyen ve onun ahlâkıyla ahlâklanan bir kimse olarak nitelendirilir Böyleleri için kâfir ve münafık hükmü verilmez
4 Müslümanlar, münafıklık alâmeti ve ahlâkından uzak durmalıdırlar

Riyazüs Salihin