Türk Resim Sanatında Kurtuluş Savaşı Teması Hakkında

Türk Resim Sanatında Kurtuluş Savaşı Teması - Hakkında

Sanatın toplumsal yapılara bağlı gelişmesiyle sanatçının yaratımını politik ekonomik kültürel şartlara uyumlu bir tavırla gerçekleştirmesi özdeştir Bu arada tarihî sürecin hiçbir döneminde varlığı inkâr edilemez olan savaşlar tüm ulusların sanatında yer almış genel bir konu olduğu kadar tüm sanatçılarca aynı duyguların yorumlandığı ortak bir dili barındırır Örneğin; Fransız Devrimi'nde halkları coşturan heyecanlı anlatımlar Türk Resmi'ne yansıyan Ulusal Kurtuluş Savaşı'yla ilgili yapılmış olan tablolardan çok da farklı değildir Ya da Birinci Dünya Savaşı yıllarında bir Alman dışavurumcu ressamın yapıtında izlenen acı ve felâket görüntüsü "Guernica"ya bir başka tavırla yansımıştır

Kurtuluş Savaşları inançlar uğruna yapılan savaşlar ideolojik savaşlar topyekûn savaşlar [1] gibi en eski olgulardan biri olarak toplumların içine düştükleri çıkmazlar için yapılmışlardır Bu savaşlarda kullanılan dil her dönemde sanatçılara esin kaynağı olmuştur; savaş acısı hüznü yıpratıcılığı zorluğu onların sanatları için adeta birer belletendir Dolayısıyla Kurtuluş Savaşı ortamı ressamlarımızı aynı duygularla sarıp onların bu konunun dışında kalmasına izin vermeyen bir bütün sergilemiştir Yapılan resimler toplumun dramını acıyı hissettirirken; bazıları ise yaşayan vahşeti gözler önüne sermekten geri kalmaz

Savaş resimlerinde belirgin olarak izlenen halkları coşturan yaklaşım genellikle bağımsızlık uğruna yapılan savaşlara aittir Bunu "Türk Resminde Kurtuluş Savaşı Teması" için de söylemek mümkündür[2] Özellikle insan figürününün çokça kullanıldığı hareketli kompozisyonlarda ressamlar son derece başarılı olmuşlardır Çünkü onlar Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında yaşanan kuşkulu düzenden ve kötü gidişattan haberdardırlar: Bu düzen onların kurtuluşa karşı duyarlılıklarını arttırmıştır Bu resimlerde hem tutkulu hem de araştırmacı bir tavır yakalanmalıdır Amaç savaş hüznünü yıkıcılığını yansıtmanın yanında ulusallık ruhunu güçlendirmek savaşın nasıl zor şartlarda kazanıldığını belgelemektedir

Bu konuda Ruhi Arel Üsküdarlı Cevat Ali Cemal Nejat Çelik A Sami Boyar Arif Kaptan Ercüment Kalmık Diyarbakırlı Tahsin Halil Dikmen Cemal Tollu Ali Çelebi Zeki Kocamemi İbrahim Çallı Avni Lifij Hikmet Onat Namık İsmail Abidin Elderoğlu Hayri Çizel gibi sanatçılar belli bir tarzda olmasa da aynı duygularla hareket etmiş ressamlardır

Kurtuluş Savaşı resimleri Çanakkale Boğazı savunmasında gösterilen başarının yankıları ile daha da özendirici bir hal almıştır Zaten savaş yaşanan toplumsal olay olarak ister istemez resimlere yansıyacaktır Bu konuda özellikle Şişli Atelyesi Türk resim tarihi içinde anılması gereken önemli bir etkinlik olarak gündeme gelir

1914 kuşağı ressamlarından Sami Yetik'in önerileri doğrultusunda Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın verdiği emir ile kurulmuş olduğu düşünülen Şişli Atelyesi'nde çalışan ressamlardan Hikmet Onat (1882-1977) Ali Sami Boyar (1880-1967) Ruhi Arel (1880-1931) askeri okulda okumuş sonra resime başlamışlardır Bu konuda Ruhi Arel için Celal Esat Arseven şu tanımı yapar:


"Koyu milliyetçi bir halk çocuğu idi Türk'e ait herşeyi büyük bir bağlılıkla severdi Türk'ün yaşayışı eşyaları onun için ilham kaynağı idi Avrupa da okuduğu halde batılılaşmamış idealist bir milli ressam olmuştur Yapıtlarında göze en çarpan özellik Türk işleme ve halılarındaki renkleri ve uyumu hatırlatmasıdır" [3]