Çocuğunuzun Kilosu Giderek Artıyorsa, Dikkat!

İstatistikler ABD'de 2-5 yaşındaki çocukların yaklaşık % 21'i, 6-11 yaş arasındaki çocukların e 12-19 yaş arası ergenlerin yaklaşık % 31'inin aşırı kilolu olduğunu gösteriyor Aşırı kiloluluk (overweight) ve şişmanlık (obezite) terimleri, kişinin boyu için sağlıklı kabul edilen düzeyin üzerindeki vücut ağırlığı olarak tanımlanıyor Bu iki terim sınıflandırıldığında, aşırı kiloluluk, normal vücut ağırlığıyla obezite arasında bir geçiş evresi olarak tanımlanıyor Tüm bu tablonun ortaya çıkmasındaki temel etkense, yaşam tarzı değişiklikleri olarak gösteriliyor Yaş ve cinse göre hazırlanmış büyüme kartlarında vücut kütle indeksi yüzde 95 ve üzerinde olan çocuklar "obez" olarak ifade ediliyorÇocuklardaki aşırı kiloluluk ya da şişmanlık pek çok kişi tarafından sevimli, hatta hoşa giden bir tablo olarak görülebilir Ancak bu görüntünün altında yatan metabolik değişimler ileriki dönemlerde çocuk için önemli sağlık sorunlarının da nedenini oluşturuyor Dünyada özellikle endüstrileşmiş ülkelerde şişmanlık, sadece erişkinleri değil çocukları da etkileyen ciddi bir sağlık sorunu durumunda Bugün ABD'de salgın boyutuna gelen şişmanlık konusu bilim adamlarının da üzerinde en fazla çalıştığı konular arasında yer alıyor Ülkemizdeyse okul çağındaki çocuklarda ve adolesanlarda aşırı kiloluluk ve şişmanlık oranlarında artmalar olduğu gözleniyor Çocuklar neden şişmanlıyor?

Çocukların yaklaşık % 60'ının aşırı kiloluk ya da obezite endişesiyle kliniklere getiriliyor Bu nedenle çocuklar ve ailelerin değerlendirmelerden maksimum fayda görebilmeleri için belli yaklaşımlar geliştiriliyor Çocuklardaki kilo probleminin temelinde de yetişkinlerde olduğu gibi yaşam tarzı değişiklikleri önem kazanıyor Günümüzde çocukların hayatlarına hakim olan az hareketli yaşam tarzının obeziteye zemin hazırladığı bir gerçek Özellikle son on yıl içinde yetişen çocuklara bakıldığında bu hareketsizliğin çok daha somut olarak gözleniyor Çocuklarımızın yürüme ve fiziksel aktivite zamanları çok kısıtlandı Öte yandan çocuklar artık bol kalorili yiyeceklere daha kolay ulaşabiliyor Eskiden yetersiz beslenmenin yarattığı sorunların yerini bugün toplumun pekçok kesimlerinde aşırı beslenmeye bağlı tüketim artışıyla birlikte aşırı kiloluluk alıyor Asıl problem, alınan enerji miktarının sarf edilen enerji miktarınından çok daha fazla olması Vücuttaki bu artı enerji dengesi kompleks şekerlerin (glikojen) ve en fazla da yağın depolanmasıyla sonuçlanıyor Bu da çocuğa aşırı kilo olarak yansıyor Risk altında mısınız?

Çocuklarda obezite nadiren bazı hormonal sorunlar ve başka hastalıkların ön belirtisi olarak ortaya çıkabiliyor Böyle bir şüphe duyulduğunda ona yönelik çeşitli laboratuvar testlerinin planlanması gerekiyor Yapılan bazı çalışmalar, kilolu anne ve babaların çocuklarının da fazla kilolu olma ihtimalinin yüksek olduğunu gösteriyor Ancak obezitede genetik faktörlerin varlığı bilinse de, sorun çok etkenli bir problem olarak görülüyor Anne ve babası obez olan çocuklarda, yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıkları da bu yönde gelişeceği için tüm ailenin beslenmesiyle birlikte yaşam tarzı üzerinde değişiklik yapması gerekiyor Bu kapsamda fiziksel aktivite olmazsa olmazların arasında bulunuyorAraştırmalarda, düşük doğum ağırlığıyla doğan bebeklerin erişkin yaşlara geldiğinde bu kişilerde diyabet ve kan yağ bozukluklarının sıklıkla tespit ediliyor Annesinde gestasyonel diyabet olan çocukların da adolesan yaşta diyabet ve obezite açısından çok daha riskli olduğunu belirtiyor Obez çocuklarda diyabet riski artıyor

Aşırı kiloluluk ve obezite şeker metabolizması üzerinde olumsuz etki yaratıyor Pankreasta insülin yapılmasına karşın, organ ve dokularda insülinin etkisini gösterememesi insülin rezistansı oluştuğu anlamına geliyor Çok büyük oranda obezite ile bağlantılı olan insülin direncine bağlı olarak da tip 2 diyabet gelişebiliyor Tip 2 diyabet, insüline bağımlı olmayan diyabet, 80'lerin başına kadar sadece erişkinlerde görülen bir hastalık olarak biliniyordu 1980'li yıllardan sonra çocuklardaki şişmanlık sorununun çığ gibi büyümesiyle birlikte çocukluk çağı tip 2 diyabet vakalarında da ciddi oranda artış görülüyor En sık ergenlik çağında ve özellikle de 13-15 yaş grubundaki çocuklarda görülen tip 2 diyabet, ailede benzer şekilde diyabet öyküsünün olması, annenin hamilelik sırasında diyabet görülmüş olması, az egzersiz yapılan ya da hiç yapılmayan bir yaşam tarzı, belli etnik gruplar, insülin direnci ve polikistik over sendromu risk faktörleri artıran bir yapıya sahipAileler eğitilmeli

Aşırı kilolu veya obez bir çocuğun daha sağlıklı bir vücut ağırlığına kavuşturulması için aile ve çocukla bir ekip halinde çalışmakta büyük fayda var Kliniğe gelen çocuklardan öncelikle ayrıntılı bir medikal öykü, yaşam tarzı ve beslenme öyküsü alınıyor Detaylı fizik muayenesinin ardından büyüme kartı üzerinde değerlerini işliyor ve aile eğitimlerine de bu kart üzerinde başlanıyor Tanıyı doğru olarak koyduktan sonra, ailelere hastalığın olası nedenleri örneklerle anlatılıyor Kliniğe gelen çocukların % 90'ından fazlasında obezite, hormonal bir sorundan kaynaklanmıyor Ancak tiroid hormonları açısından bir problemi gözden kaçırmamak için değerlendirmelerde bulunuyoruz Ayrıca çocuklarda obeziteyle birlikte görülebilecek sorunları araştırmak amacıyla bazı laboratuvar testleri yapıyoruz Bu testlerde, şeker metabolizmasında bozukluk olup olmadığı, kan yağları (kolesterol vd) karaciğerde yağlanma olup olmadığı açısından bilgiler alınıyorBu incelemelerden sonra yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıkları üzerinde nasıl değişim yapacaklarını ailelere anlatılıyor Ek sorunları saptarsak (örneğin diyabet öncesi durumlar) bunlara ilişkin bilgilendirme ve tedavilere de başlanıyorDoğru beslenme şeması

Kliniğe gelen çocuklarda besin maddelerinin tüketiminin çocuğun normal büyüme ve gelişimini olumsuz etkilemeyecek şekilde düzenleniyor Ailelere günlük beslenme içerisinde tükenmesi gereken besin grupları ve bu gruplar içindeki sağlıklı seçeneklerle ilgili bilgilendirme de yapılıyor Örneğin Anadolu Sağlık merkezi'ne başvuran ailelere, çocuklarının günlük karbonhidrat tüketiminin en az yarısının tam tahıl, tam buğday unundan yapılan ürünlerden olmasını öneriliyor Özellikle yeşil sebzelere çok ağırlık verilmesi isteniyor Şeker içeren içeceklerin azaltılmasının önemini, meyveyi meyve olarak yemenin meyve suyu olarak tüketmekten neden daha sağlıklı olduğunu anlatılıyor Bazı eğitim broşürleri veriliyor Gerekli durumlarda beslenme uzmanlarımızın da katkıları alınıyor

Beslenmede yapılan dikkatin dışında çocukların orta dereceli bir egzersiz yapması da çok önemli Fiziksel aktivite konusunda çocuklar gönüllü olarak severek oynadıkları voleybol, basketbol, yüzme gibi aktiviteler olabilir Okul çıkışlarında çocukların oyun oynaması ya da evde müzik eşliğinde dans etmesi de bahsedilen egzersiz programına dahil edilebilir Çocuklarda özellikle bilgisayar başında geçen hareketsiz zamanları azaltmak için onlarla anlaşma yapmak gerekir Örneğin iki saatlik bilgisayar başında olmaya karşın yarım saat hareket etmeleri gerekir Bu da çok iyi çalışan bir sistem Çocuk böyle bir anlaşmaya razı olursa, başarı şansı artar Ayrıca aile bireylerinin de fiziksel aktivite uygulamalarına birlikte katılması ve çocuk için destekleyici ve yüreklendirici olması başarı şansını ve oranını artıran bir etkenBu önerileri dikkate alın:

Çocuğunuzun boy uzaması ve kilo alımı konusunda endişeniz varsa mutlaka doktorunuza ve bir çocuk endokrinoloğuna danışın

Büyümenin düzenli olarak bir büyüme kartı ile izlenmesi önemlidir

Çocuklarınızın hayatlarında fiziksel aktivitenin önemli bir yer tutmasına dikkat edin Mümkün olduğunca fırsatları değerlendirerek, merdivenleri çıkmaya teşvik edin, kısa mesafeleri yürütmeye çalışın

Güzel havaları değerlendirerek yürüyüşlere çıkın Çocuklarınızı çeşitli spor aktivitelerine teşvik edin

Çocukların evde oynayabileceği aktivite alanı yaratın

Bilgisayar ve televizyon konusunda dikkatli olun Çeşitli yaratıcı fikirlerle aktive konusunda çocuklarda uzlaşma yoluna gidin

Fast food ağırlıklı beslenmeden mümkün olduğunca uzak durun Küçük hacimli ama kalorisi yüksek besin maddeleriyle bol yağ ve karbonhidrat içeren fast food besinlerin tüketim miktarlarının artması da bu kısır döngüye katkıda bulunduğunu unutmayın

Meyveyi meyve olarak verin, özellikle şeker katkılı meyve sularının ve şekerli gıda ve içeceklerin tüketimini sınırlandırınDr Neslihan Güngör

Anadolu Sağlık Merkezi

Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı


Kaynak: Anneyiz