Tüm Zamanların Yazarı

Tüm zamanların yazarı
KAYNAK: FOCUS Popüler Bilim ve Kültür Dergisi


Daha 20 yüzyıl bitmeden başlayan, "bin yılın en önemli dahisi kimdi?" sorusu hâlâ yanıtını bulamadı Ama, yüzyılın son günlerinden beri, ısrarla bir tek isim üstünde duruluyor: William Shakespeare
Shakespeare, BBC'nin yaptığı bin yılın dahileri oylamasında, Winston Churchill, Isaac Newton gibi dahileri geride bıraktı ABD'de Shakespeare'in bin yılın dahisi olma unvanını hak ettiği düşünülüyor Hatta, bazılarının bu konuda hiç kuşkuları yok Sözgelimi, The Washington Post gazetesi, "Sorusu olan var mı?" diyerek karşı çıkanlara meydan okudu
Shakespeare'e ilişkin bilgileri, okulda okutulan Macbeth oyunundan öteye geçmeyenler, bu tartışmalara bir anlam veremiyorlar Sordukları soruysa şu: "Eski krallar, abartılı aşklar ve tefecilerle ilgili oyunlar yazmış, uzun zaman önce ölmüş bir yazara neden bu kadar ilgi gösteriliyor?"
Shakespeare'in ününü sadece fazla satan eserler yazmış olmasına bağlamak haksızlık olur Çünkü, bu ünün birçok şaşırtıcı ve geçerli nedenleri var Shakespeare, tarih boyunca en çok okunmuş yazar olma özelliğini hiç kaybetmedi Eserleri 100'ü aşkın dile çevrildi Sinemaya en çok uyarlanan oyunlar da yine Shakespeare'e ait
Bunun ilk örneği, 1899'da çekilen Kral John (King John) filmi oldu Bu filmden beri, 300'den fazla eseri sinemaya uyarlandı Son olarak çekilen film ise, Anthony Hopkins'in başrolü üstlendiği Titus Andronicus Ölümünün üstünden 400 yıl geçti; ama, oyunları hâlâ büyük bir seyirci kitlesi topluyorShakespeare, yüzyılların ötesine uzanan çekiciliğini neye borçlu? Bu sorunun yanıtı, birçok modern eserin, onun oyunlarından esinlenilerek yazılmasıyla ortaya çıkıyor
Örneğin, "Batı Yakasının Hikâyesi" (West Side Story), Romeo ve Juliet'in; "Kiss Me Kate" müzikali de Hırçın Kız'ın (The Taming of the Shrew) uyarlamaları Yine bu bağlamda, bir bilimkurgu filmi olan "Forbidden Planet" (Yasaklanmış Gezegen) kurgusunu Fırtına (The Tempest) oyunundan alıyor Kurosawa'nın 1985'te çektiği destansı "Ran" filmi ise, Kral Lear'in (King Lear) Ortaçağ Japonya'sına uyarlanmış şekli
Bütün örnekler, Shakespeare'in eserlerinin en göze çarpan özelliğini ortaya koyuyor: evrensel temaları konu almak Basit kıskançlıklar, tutkunun mantığın önüne geçmesi ya da kararsızlık gibi konular, tüm oyunlarında ustaca işlenmiş Bu yüzden, Shakespeare'in oyunları geçerliliğini hâlâ sürdürüyor ve yarattığı karakterlerin karmaşık yapıları, günümüz yönetmenlerine esin kaynağı oluyor Örneğin, Laurence Olivier'nin Tudor Hanedanı atmosferinde çektiği "III Richard" filmini beğenmediyseniz, Ian McKellen'ın, III Richard'ı faşist diktatör olarak yorumladığı filmini izleyebilirsiniz
Shakespeare, yazdığı başarılı oyunlarla dünya edebiyatında önemli bir yere sahip En az 38 (kesin sayısı tam olarak bilinemiyor) komedi, tarih ve trajedi türlerinde oyunlar yazdı
Böyle bir dehanın zekâsının nereden geldiğini merak ediliyor Ancak bu sır, yaşamına ilişkin çok az bilgi bulunması nedeniyle çözülemiyor Doğum tarihi bile kesin olarak bilinmiyor Kilise kayıtları Shakespeare'in, Stratfordupon-Avon kasabasında 26 Nisan 1564'te vaftiz edildiğini gösteriyor Ama doğum günü, Aziz George günü kutlanıyor
Beş kardeşten biri olan Shakespeare'in babası John Shakespeare, dericilik ve yün ticaretiyle uğraşıyordu Daha sonra da belediye başkanı oldu Bu, Shakespeare hakkında bulunan tek kesin bilgi Babasının mevkisinden dolayı, Shakespeare olasılıkla, yöredeki dil okulunda eği-tim gördü 18 yaşındayken, kendisinden sekiz yaş büyük Anna Hathaway ile evlendi Altı ay sonra ilk çocukları Susanna, 1585'te de biri kız biri oğlan ikiz çocukları dünyaya geldi İzleyen yedi yıl içinde, Shakeapeare'in adı yazılı kayıtlarda görülmüyor Bu tarihlerde, Shakespeare'in Londra'ya gittiği ve oyun yazarı olarak adını duyurmaya başladığına ilişkin tahminler yürütülüyor
Gençlik dönemi ve aldığı eğitimle ilgili ayrıntıların eksik olması yüzünden, kimileri, Shakespeare adının çok ünlü birinin takma adı olduğu görüşünü savunuyorlar Sir Francis Bacon ya da Oxford kontu Edward de Vere, Shakespeare adının gerçek sahibi olduğu öne sürülen 50'yi aşkın adaydan sadece birkaçı Gerçekte bu tür varsayımlara pek önem verilmiyor, hatta züppece bulunuyor Ancak, Shakespeare'in edebiyattaki hünerlerini nasıl öğrendiği konusu gizemini koruyor İlk oyunla-rını ne zaman yazdığı bilinmiyor; ama yazmaya basit konulardan başladığı biliniyor Shakespeare'in tiyatro alanında yaptıklarından, ilk kez 1592 tarihli "The Groatsworth of Wit" başlıklı yazıda söz ediliyor Hem oyunculuk hem de oyun yazarlığı yapan Shakespeare, yazı-da, "Ülkede, yalnızca kendisinin, sahne dünyasını sarsabildiğini (Shakescene) sanan bir yeni yetme (upstart crow)" diye nitelendiriliyor

Gizli kalmış noktalar Shakespeare'in eserleri birçok soruyu yanıtsız bırakmıştı Ancak günümüzde, bunların çoğu bilgisayarla yapılan incelemeler sonucunda çözülüyor California, Claremont Koleji profesörü Ward Elliot ile meslektaşları, Shakespeare'in başka bir yazarın takma adı olup olmadığını bilgisayarla incelediler Takma adın asıl sahibinin kimliğine ilişkin kuşkular, en çok Christopher Marlowe ve çok uzak bir olasılıkla Kraliçe Elizabeth'in üstünde yoğunlaşıyordu
Shakespeare'in eserlerindeki kelime ve söz kalıplarının yapısı, ne kadar sıklıkta kullanıldıkları, kuşku duyulan isimlerin eserleriyle karşılaştırıldı 1996'da, eserlerin başka biri tarafından yazıldığı konusunda hiçbir kanıt bulunamadığı duyuruldu
Aston Üniversitesi'nden Tom Merriam ve Roberts Matthews, Shakespeare'le diğer yazarların eserlerini karşılaştırmak amacıyla, benzer örnekleri seçebilen ve yapısal farklılıkları ölçebilen bir bilgisayar programı geliştirdiler İnceleme sonucunda, Shakespeare'in İki Soylu Akraba oyununda John Fletcher ile birlikte çalıştığı belirlendi
Merak uyandırıcı olan bir konu daha aydınlandı Shakespeare'in ilk oyunlarından VI Henry'nin 2 ve 3 perdelerinin, Christopher Marlowe'un oyunlarından esinlenilerek yazıldığına ilişkin kanıt bulundu Bilgisayar incelemeleri sonucunda, 1592'de sahnelendiğinde çok beğenilen, ilk orijinal oyunlardan "Contention" ile "The True Tragedy"nin Shakespeare'e ait olduğu saptandı
Shakespeare'in eleştirildiği "The Groatsworth of Wit"in yazarı Robert Greene, kalemi sert ve fakir bir Londralı'ydı Kitabında, Oxbridge eğitimli oyun yazarları Christopher Marlowe, Thomas Nashe ve George Peele'a uyarıda bulunuyordu Greene'e göre Shakespeare, onların geçimlerini tehdit eden yeni bir oyun yazarıydı
Greene, Shakespeare'e atfedilen VI Henry'nin 3 perdesiyle, aynı oyunun anonim versiyonu "The True Tragedy"de bulunan anlamca kapalı bazı dizeleri incelemişti Edebiyat alanında yürütülen araştırmalar sonucunda, ikinci oyunun Marlowe tarafından yazıldığına ilişkin kanıt bulundu
Green, ortaya çıkan tablo üzerine Shakespeare'in eserlerini, Marlowe'un oyunlarını değiştirerek yazdığını düşünmeye başladı Shakespeare, Greene'nin bütün öfkesini üzerine çekmişti
Gerçek ne olursa olsun, 28 yaşındaki Shakespeare, Londra tiyatrolarında dikkat edilmesi gereken bir güçtü Greene'in yazısının yayımlanmasından sonra yayınevi, Shakespeare'in dürüstlüğünü ve edebiyat alanındaki başarılarını öven bir özür metni yayımladı Yayınevinin bu tutarsız davranışı, yayıncının Londra'nın yükselen tiyatro yıldızına ters gitmekten ne denli korktuğunun bir göstergesi
Shakespeare, kısa zamanda II Richard gibi çok daha başarılı tarih oyunları yazarak gelişen yeteneğini gösterdi Ayrıca, Yanlışlıklar Komedyası (The Comedy of Errors) ve Romeo ve Juliet oyunlarıyla da çok yönlü bir yazar olduğunu kanıtladı 1590'ların sonuna doğru, yeni, benzeri görülmemiş becerilerini sergileyen oyunlar kaleme aldı Aziz Crispin Günü konuşmasıyla dikkat çeken V Henry, genç bir prensin trajik öyküsünü anlatan ve bugüne kadar yazılmış en etkileyici oyun sayılan Hamlet, bunlardan sadece birkaçı Shakespeare, trajedilerine bile komediyi ekledi, böylece oyunlarının daha etkili olmasını sağladı Tamamen komedi tarzında yazılmış, nüktedan şakalar, büyüler ve fanteziler içeren oyunları da var Bunlara en güzel örnekler arasında, Bir Yaz Gecesi Rüyası (A Midsummer Night's Dream), Nasıl Hoşunuza Giderse (As You Like It) ve Windsor'ın Şen Kadınları (The Merry Wives of Windsor) sayılabilir
Ama, çoğu kişi için Shakespeare'in zekâsı, en çok Hamlet, Othello, Kral Lear (King Lear) ve Macbeth gibi trajedilerinde belli oluyor Akılsızca davranışlarının sonuçlarına katlanmak zorunda kalan, güçlü ve karmaşık karakterler, trajedilerinin en belirgin özellikleri Faslı genera-lin, kıskançlık nedeniyle sadık karısını öldürmesi; yaşlı bir kralın verdiği yanlış kararlar sonucu karısı ve kızını kaybetmesi; İskoçyalı soylunun hırs ve vicdan azabıyla kendini mahvetmesi, Shakespeare'in yarattığı karakterlerin en güzel örnekleri
Shakespeare'in oyunları, The Globe Tiyatrosu'nda oynandı Bu sayede tiyatro, büyük bir üne ve servete kavuştu Oyunları düzenli olarak kral huzurunda sahnelendi Örneğin Macbeth, özellikle kral I James için yazılmıştı Shakespeare, oyunları sayesinde Londra ve Stratford'da mal, mülk sahibi oldu Şiirle de uğraştı; 1609 yılında, 150'den fazla sonesi ortaya çıktı
Shakespeare, 1612'de Stratford'daki evine yerleşti ve Londra'ya sadece oyunlarının sahne-lenmesini denetlemek için gitti Daha sonra yapılan bilgisayar incelemeleri sonucunda, başka yazarlarla ortak çalışmalar yaptığı da ortaya çıktı Sözgelimi, İki Soylu Akraba'yı (Two Noble Kinsmen) John Fletcher ile birlikte yazmıştı
Shakespeare, 50 yaşlarına geldiğinde, aniden ortadan kayboldu Buna sağlık sorunlarının yol açtığı sanılıyor 1616 baharında vasiyetini yazdı; parasını ailesine, arkadaşlarına ve yoksullara bıraktı Bir ay sonra, 16 Nisan 1616'da yaşama veda etti
Mirasçıları arasında, eski meslektaşları John Heminge ve Henry Condell da bulunuyor Bunlar, 1623'te Shakespeare'in 36 oyununun yer aldığı, ilk toplu basımı (First Folio) gerçekleştirdiler Daha sonradan bazı oyunlar eklenmekle birlikte, ilk toplu basım, bugünkü Shakespeare'in Bütün Eserleri (Complete Works of Shakespeare) kitabının temelini oluşturuyor
Shakespeare'in yaşadığı tarihler, Rönesans'a denk geliyor Bu tarihlerde, klasik çağ kültürüne duyulan ilgi artmış; Ovidius, Homeros, Seneca, Plutarkhos gibi Yunan ve Latin yazarlarının eserleri İngilizce'ye çevrilmişti Shakespeare de, eserlerini bu yazarların işledikleri konulardan esinlenerek yazdı Bu bağlamda, Shakespeare'in başarısının seçtiği konulardan kaynaklanmadığı söylenebilir Onun dehası, olaylardaki dramatik noktaları ortaya çıkarmasında ve söz sanatlarındaki ustalığında yatıyor Örneğin, büyük bir miras olarak kabul edilen ilk toplu basım, 800000 kelime içeriyor ve 1700'ü de Shakespeare'in ortaya çıkardığı kelimeler "Academe" ve "zany", bunlardan sadece ikisi Oyunlarında kurduğu cümleler de alışılmadık benzetmeler ve kişileştirmelerle dolu İnsanı, bir "çiğ tanesi","bir toz parçası"; dünyayı, "tohuma kaçmış bir bahçe"; sevgiyi, ilkbaharda bir menekşe gibi erken açan, ömrü kısa çiçek, esip geçen bir kokuya benzetiyor ve kimi insanların yapabileceklerini "doğumlarıyla sınırlanmış", "en temkinli genç kız bile, güzelliğini açıp yalnız gökteki aya gösterse yeterince ted-birsizlik yapmış sayılır" gibi, o güne dek duyulmamış söz oyunlarıyla betimliyor Ayrıca, Shakespeare'in yapıtları, birçok kitap başlığına esin kaynağı oldu Aldous Huxley'in kitabı "Brave New World" başlığını Fırtına'dan (The Tempest); Robert Stone'un kitabı "The Dogs War" da başlığını Julius Caesar'dan alıyor
"Bütün dünya bir sahnedir" diyen Shakespeare, zekâsını yazdığı oyunlarla kanıtladı ve insanın her türlü ruh halini söze dökebildiği için de, 500 yıldan beri büyüsünü sürdürüyor