Metal Işi

METAL İŞİ

Metal işi,bakır,demir,gümüş ,tunç,kurşun,altın,pirinç gibi metal ve metal alaşımlarıyla yapılan her türlü kullanma yada süs eşyasıİnsanlar yaptıkları ilk nesnelerde taş,tahta,kemik gibi kolayca bulunabilen malzemeleri kullanmışlardırUygarlığın daha ilerik aşamalarında ise toprak altından cevher çıkarmayı ,onları işleyerek çeşitli araçlar,süs eşyaları,silahlar ya da dinsel tören nesneleri yapmayı öğrenmişlerdir

Metalleri işlemenin en yaygın iki yönteminden biri çekiçle dövmek,öteki de kalıba dökmektirÇekiçle döverek biçimlendirme en eski yöntemdirLehim ya da kaynak yapmanın bilinmediğ zamanlarda,metal levhalar çekiçle dövülerek istenen biçime getirildikten sonra ,ayrı ayrı parçalar ya perçinlenerek birleştirilir ya da sert bir altlğın üstüne çakılırdıİÖ y2500'den sonra hem dövme hem de dökme yöntemleri kullanılmaya başladıDöküm yapmak için metal eriyiğini önceden hazırlanmış bir kalıba dökmek ve soğumasını beklemek gerekirKalıbın türüne göre değişen çeşitli döküm yöntemlerinden en önemlisi yitik mum yöntemidir

Metal eşyayı bezemek için de dövme çalma,kazıma,kabartma,delik işi,savat,kakma,mineleme,kaplama ya da yaldızlama gibi yöntemler uygulanırHer yöntem kendine özgü teknikler ve beceriler gerektirir

Gümüş ile altın çok eski çağlardan beri işlenmişÖzellikle kuyumculukta çok kullanılmıştırEski çağlarda İran,Yunanistan ve Roma önemli gümüş işleme merkezleri olmuşturBizans döneminden bu yana kiliseler içinde altın ve gümüşten eşyalar yapılmıştırBunların çoğu üstlerine değerli taşlar yerleştirilerek ,minelenerek kaplanarak,ya da yaldızlanarak daha zenginleştirilmiştir12yüzyılda gümüş ve altın işleyen kuyumcular loncalar biçiminde örgütlenmiştirOrtaçağ sonlarına doğru İngiltere'de altın ve gümüşün saflığını denetlemek amacıyla resmi ayar damgası uygulaması konmuştur16yüzyılda Almanya ve Flandre'da altın işçiliği yüksek bir düzeye ulaşmıştırİngiltere de yapılan gümüş yemek takımlarının tarihi 17yüzyıla değin giderbunlar yalınlık ve incelikleriyle dikkati çekerAvrupalıların Amerika kıtasına gitmesinden önce Yerli kültürlerinde de altın ve gümüşün işlendiği bilinmektedirBugünkü Kolombiya,Orta Amerika ve Meksika gibi bölgelerde o dönemde yitik mum yöntemiyle içi boş süsler yapılmış,ayrıca dövme yöntemiyle altın ve gümüşten dinsel törenlerde kullanılan eşyalar üretilmiştirABD'nin güneybatısındaki Zuni ve Navaho gibi Yerli kabileleri gümüş işçilikleriyle tanınır

Bakır,insanın işlediği ilk değersiz metaldirDaha sonra kalay ve çinkoyla çeşitli bakır alaşımları oluşturulmuşturBakıra karıştırılan bu metaller onun daha dayanıklı ve kolay işlenebilir olmasını sağlarBakır da yumuşak olduğundan çekiçle dövülebiliraltın ya da gümüş gibi işlenir,ayrıca minelenebilirEski Mısır'da bakırdan ayna ve kap kaçak gibi pek çok eşya yapılmıştırBu metal 17ve 18 yüzyıllarda Avrupa'da sofra eşyası olarak çok yaygın bir biçimde kullanılmıştır18yüzyılın ortalarında ise gümüşle bakırın bir arada kullanıldığı Sheffield tabağı adlı bir tabak türü geliştirilmiştir



Bakırla kalayın birleşmesinden oluşan tunç ve çinkoyla bakırdan oluşan pirinç de çok yaygın bir biçimde kullanılmıştırTunç daha çok dökülerek biçimlendirilirEski Yunan'da çok güzel tunç vazolar yapılmış,ayrıca büyük boyutlu heykellerin dökülmesinde de bu alaşımdan yararlanılmıştırKalkan gibi küçük boyutlu nesnelerin üstüne çekiçle dövülerek çok güzel bezemeler yapılmıştırTunçtan dökülen kilise çanı,şamdan gibi dinsel amaçlı eşyanın yapımı ortaçağdan bu yana süregelmiştirRönesans'tan kalan en önemli yapıtlardan biriLorenzo Ghiberti'nin 15yüzyılda Floransa Vaftizhanesi için döktüğü Cennet Kapılarıdır17ve 18yüzyıl Fransız mobilyacıları yapıtlarında üstü yaldızlanmış tunçtan yapılmış parçalar kullanmışlardırTunç yaklaşık 3700 yıldan beri Çin'de de bilinmektedirDinsel Çin tunç kaplarının sanat düzeyi o kadar yüksektir ki ,bunlar birer heykel olarak bile nitelendirilebilir

Metal eşya yapımında bakırın kurşun ve kalayla olan alaşımları da kullanılmıştırAma bu alaşımlardan hem eritmesi zor olduğu hem de kolay kırılıp döküme gelmedikleri için daha çok tabak,kase,kupa gibi yalın sofra eşyası yapımında yararlanılır1500 dolaylarında Silezya'da yapılan bir dizi içki sürahisi bu alaşımlarla üretilmiş en başarılı yapıtlar sayılırBunlar 18 yüzyıla değin kullanılmış ,sonra ucuzlamaya başlayan seramik ve porselen yemek takımları nedeniyle giderek daha az aranır olmuştur

Hem dövülerek,hem de dökülerek biçimlendirilen demir de yapılarda çok uzun süredir kullanılmaktadırDövülerek ağri biçimler de verilebilen bu metalden 16yüzyıldan bu yana kapı kanatları ,parmaklıklar yapılırOrtaçağda İngiltere'de kilise gibi büyük yapıların kapılarına dövme demirden süslü menteşeler takılmıştır



Kurşun,su geçirmez oluşu nedeniyle geleneksel çatı örtü malzemesi olmuşturAyrıca eski çağlardan beri tunç gibi daha değerli madenlerin yerine heykel dökümünde de kullanılmıştır17yüzyılda İngiltere'de bahçelere kurşundan dökülmüş heykeller yerleştirmek moda olmuştuSuya dayanıklı olması ve gümüşe benzer rengi nedeniyle seçilen bu metalden ilginç vazo ve heykeller de yapılmıştır


Kaynak;AnaBritannica cilt 22 frmsinsinet için derlenmiştir