Türk Tarihinde Bilinmeyen Kavramlar

Türklerde Denizcilik
Türklerde denizcilik Selçukîler devrinde başladı İstanbul’u ve Marmara adalarını kuşatmak için o zamanlar güçlü donanmalar kurmak ihtiyacı duyuldu Gemlik’i fetheden Selçukîler buralarda tersâneler yapmaya başlayınca, Bizanslılar bu durumu kendileri için tehlike kabul ederek, denizden saldırıya girişerek kızakları yakıp yok ettiler Marmara’da üstünlük sağlayamayan Selçukîler, İzmir’i zaptederek güçlü deniz donanmaları kurdular Selçuklu Sultanı Alâeddîn Keykubad, Antalya ve civârını fethederek, Alâiye (Alanya)da tersaneler kurdu Çaka Beyin idâresindeki Türk donanması Midilli ve Sakız adalarını fethetti

Selçukîlerden sonra Türklerin denize çıkışı Aydınoğullarından Umur Bey zamânında gerçekleşmiştir Denizcilik alanında en büyük ilerleme Osmanlılar zamânında olmuştur On altıncı yüzyılda dünyânın en güçlü denizci ülkesi Osmanlılardı Hattâ Avrupa’nın birleşik donanmasını tekbaşına yok edebilecek üstün bir güçteydi Yıldırım Bâyezîd zamânında denizcilik alanında büyük gelişmeler sağlanarak Ege kıyılarına hâkim olundu Antalya’yı da ele geçiren Osmanlılar, Akdeniz’e açılma imkânı buldular

Fatih Sultan Mehmed Han zamânında kara kuvvetleri gibi denizciliğe de önem verilerek güçlü donanmalar kuruldu 1453’te Fâtih Sultan Mehmed Hanın İstanbul’u fethetmesiyle, İslâm târihinde bir devir açılmıştır Fetih devrinde hutbeler “Hâkimülbahreyn ve Sultânülberreyn” (Denizlerin Hâkimi, Karaların Sultânı) diye okunmaya başlandı

Kânûnî Sultan Süleymân zamânında Eğriboz, İnebahtı, Midilli, Sıgacık, Kocaeli, Mora, Karlı ili, Rodos, Biga, Mezistre sancakları birleştirilerek merkezi Gelibolu olmak üzere Kaptan Paşa Eyâleti kuruldu Donanma komutanına da “kaptan-ı deryâ” ismi verildi Ancak bu ünvan, Barbaros Hayreddin Paşadan sonra “beylerbeyi” olarak değiştirildi Cezâyir-i Bahr-i Sefid eyâleti beyliğine de “derya beyleri” dendi Birinci Abdülhamîd Han zamânında kaptan-ı deryâ ismi yerine, donanma kumandanına “bahriye nâzırı” ismi verildi

On altıncı yüzyılda dünyâya hükmeden Osmanlılar, kapasitesi çok büyük gemiler yaptılar Savaş gemilerine “Baştarda” adını verdiler 1710 senesinde İstanbul’da yapılan ve “kalyon” ismi verilen savaş gemisi 3300 kişilik bir donanmaydı O zamanları dünyânın en güçlü donanmasına sâhib olan Osmanlılar Avrupa devletlerinin ısmarladıkları savaş gemileri ile ticâret gemilerini de yaparlardı

Dünyânın en büyük tersâneleri İstanbul Haliç ve Gelibolu’daki tersânelerdi Hattâ Venediklilerin vermiş olduğu gemi siparişi, Türk mühendislerinin gerçekleştirdiği planlarla bu tersânelerde yapılmıştır

Osmanlılar denizcilik ilmi konusunda da dünyânın en ileri ülkesiydi 1515 senesinde Pîrî Reis tarafından, ceylan derisi üzerine çizilerek yapılan harita, Amerika kıyıları hakkında gerçeğe çok yakın ayrıntılı bilgi verir 1528’de Glole Dore tarafından çizilen Amerika kıtasıyla ilgili haritası, Pîrî Reis’in çizmiş olduğu haritanın yanında çok basit kalırTopkapı Müzesindeki Pîrî Reisin haritasını görenler hayretler içinde kalmaktadırlar Hâlen mevcûd olan ve 1461 senesinde İbrâhim Reis tarafından çizilen harita da, Osmanlıların o devirde kesinlikle ilim alanında Batıdan üstün olduğunu gösterir

Donanmada çok güçlü olan Osmanlılar deniz nakliyatında ve ticâretinde de çok ileri idiler 800 yolcu taşıyan gemiler de yapılmıştır Bahriye nezâreti teşkilâtı içinde Şirket-i Hayriye ve Haliç şirketleri vardı

1843 senesinde kurulan Fevâid-i Osmaniye Şirketinin 108 senelik faâliyetine ve 1851 senesinde kurulan Şirket-i Hayriye’nin 94 senelik faaliyetine, 1913 senesinde kurulan Haliç hattındaki İtalyan Şirketinin 22 senelik faaliyetlerine son verilerek, 1944 senesinde Devlet Deniz Yolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne devredilmişlerdir Çeşitli isim değişiklikleriyle bugüne kadar faaliyetlerini sürdüren kuruluşlar Türk denizciliğinin gelişiminde önemli rol oynamışlardır

Uç Beyliği
Anadolu’da kurulan Türk devletlerinin sınırlarını muhâfaza ve yapacakları akınlarla diğer devletleri yıpratma vazifesi gören yarı bağımsız beylikler Bu aşiretlerin reisine de Uç Beyi denir

Anadolu’da ilk Uç Beyliği, Büyük Selçuklular tarafından 1071 Malazgirt Zaferinin kazanılmasından sonra kuruldu Karadeniz’le Akdeniz arasında bulunan uç bölgelere Uç Beyleri yerleştirildi İlk Uç Beyi Melik Ahmed Danişmend Gâzidir

Uç beylerinin ve emrindeki aşiretlerin, fedâkâr, azimli ve yüksek îmânlı gayretleriyle Bizanslılar Ege Denizi kıyılarına kadar atıldı Hattâ bu fetihler neticesinde Ege Denizine erişildi On üçüncü yüzyılda Moğol istilâsı dolayısıyla, birçok Türkmen boyları uç bölgelere yerleştiler Bu Türkmenlerin yanında dervişler, şeyhler de gelmişlerdi Uç bölgelerinde büyük gayretler gösterip, birlik ve berâberliği sağlayan bu dervişler, kuvvetleri yeni fetihlere hazırladılar Bu derviş gâziler fethedilmemiş bölgelere de gidip, tekke, zâviye gibi dînî tesisler kuruyorlar, buralarda Türk-İslâm mefkûresini yayarak, fetih hareketlerine yardımcı oluyorlardı Beylikler döneminde de bu fetih hareketleri devam etti

Yarı bağımsız olan Uç Beylerini ilk defâ Birinci Alâeddîn Keykubad (1220-1237) merkezî idâreye bağladı Keykubad’ın ölümü üzerine İkinci Gıyâseddîn Keyhüsrev (1237-1246) sultan oldu Keyhüsrev, 26 Haziran 1243 yılında Moğollara Kösedağ Savaşında mağlup oldu Bu mağlubiyet üzerine Uç Beyleri tekrar yarı bağımsız hâle geldiler Moğol ordusu Komutanı Abaka Hanın Doğu ve Orta Anadolu’da yaptığı katliâm ve tahribattan sonra Uç Beyleri bağımsızlıklarını îlân ettiler Türk Sultanlarını nüfuzu altında tutan İlhanlılar 1335’te yıkıldı Bu vak’a neticesinde de Uç Beylerinin bağımsızlık hareketleri iyice hızlandı Bağımsız hâle gelen Uç Beyleri cihâda devam etmekle birlikte aralarında da harp yapıyorlardı Büyük kitleler hâlinde gelen Türkmenler de, Uç Beyliklerinin kuvvetlenip büyümesine yardımcı oluyordu Beylikler arasındaki mücâdelelerin yegâne sebeplerinden birisi Bizans oyunlarıydı Beylikler, Moğollar ve Bizanslılar başta olmak üzere düşmanlarına karşı amansız bir mücâdele verdiler Halkı mücâdeleye, Tapduk Emre, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Velî dahil daha pekçok şeyh ve dervişler teşvik ediyorlar, bir yandan da birlik ve berâberlik bayrağını açıyorlardı Söğüt, Domaniç ve Bilecik bölgelerinde kurulan Osmanoğulları Beyliği, Bizanslılarla yaptıkları mücâdele sonunda çok büyük fetihlerde bulundular Devlet güçlenince onlar da Uç teşkilâtını kurdu Osmanlılarda Uç Beyi “Akıncı Beyi” olarak da anılır

Ulûfe
Osmanlı Devletinde Kapıkulu Askerlerine, Acemi Ocağı mensuplarına, kimi saray ve devlet görevlilerine üç ayda bir verilen maaş

“Mevâcib” adı da verilen ulûfe Dîvân-ı Hümâyunda, Veziriâzamın huzûrunda verilirdi Muntazam olarak verildiği zamanlarda ilk iki maaş, Muharrem ve Cemâzilevvelde son iki maaş ise Şâban ayı içinde veya bu ayın sonlarında dağıtılırdı Bu sûretle üç ayda bir dört defâda verilmesi icap eden ulûfe, üç defâda veriliyordu Ulûfe dağıtımı mutlak sûrette Salı günü olurdu Yeniçerilerin maaş defterlerine çok dikkât edilirdi Her ulûfe dağıtımında üçer nüsha hazırlanırdı Asıl, mükerrer, hazine ismi verilen bu defterler yeniçeri kâtib dâiresinde yazılır, suistimâle meydan vermemek için ilk zamanlarda pâdişâh tarafından kontrol edilirdi Bu işe, Sultan Birinci Süleyman Han (1520-1566) ile Dördüncü Murâd Han (1648-1687) çok fazla hassâsiyet göstermişlerdir

Maaş, kurulan dîvânda dâvâlar dinlendikten sonra dağıtılırdı Hazine önünde tevzi edilen maaş bölük ve ortanın mevcutlarına göre ayrı keselere konurdu Gülbangı çekildikten sonra ağa bölüklerinden başlamak üzere masa üzerinde ayrılan keseler bölüğün efrâdı tarafından alınırdı Merâsim bitince bunlar omuzlarına bu keseleri koyarak alayla kışlalarına giderlerdi Kışlalarda ertesi gün her bir orta toplanarak maaşlarını alırlardı

Hazineden alınan para ortalara gelince mutlaka sayılırdı Fazlası hazineye iâde edilir, noksan ise mâliyeden tamamlanırdı Yeniçeriler arasında hazineden haksız yere bir akçe dahi almak büyük suç sayıldığından böyle bir işe hiçbir zaman tenezzül etmezlerdi

Ulûfe dağıtıldığı dîvânın ertesi günü Sadrıâzam, Paşa Kapısında, Kapıkulu süvârileriyle cebeci, topçu ve top arabacı ocaklarının maaşlarını bizzat kendisi başında bulunarak verdirirdi Böylece bütün ocakların ulûfe dağıtım işi tamam olurdu

Sefer sırasında ordunun maaş dağıtımı ise divandakinin aynı olurdu Sadrıâzamın veyaSerdâr-ı ekremin dîvân çadırında toplanarak maaş verilirdi Bu sırada bulunmayanların ocakla ilgileri kesilirdi

Ulûfe dağıtımından önce yeniçerilere saray mutfağında hazırlanan çorba, pilav ve zerde verilirdi Yeniçeriler bir şeye küskün oldukları zaman çorba içmezlerdi Ramazanda ulûfe dağıtılırken askerin hepsi oruçlu olduğundan çorba, pilav, zerde verilmezdi Yalnız Ramazanın on beşinde Pâdişâhların Hırka-i şerîf ziyâretinde Yeniçerilerle diğer Kapıkulu Ocaklarına Hırka-i şerîf ziyâretini müteakip saray matbahından tepsilerle baklava verilirdi Her ortanın gümüş meşin önlüklü aşcı ustaları tepsileri peştemala bağlar, renkli sırıklara takar, her birini ikişer kişi alıp alayla kışlalarına götürürlerdi ki buna Baklava Alayı denirdi

Vaka-i Hayriye
Yeniçeri Ocağının kaldırılması hâdisesi için kullanılan tâbir

Yeniçeri Ocağının, kuruluş yılları sonrasında, Osmanlı Devletinin Yükselme Devrinde seferde ve hazarda pekçok hizmetleri görüldü Büyük zaferlerin kazanılmasında hizmeti geçti (Bkz Yeniçeriler) Fakat, hizmeti devamlılık arz etmedi On beşinci yüzyılda Fâtih’e itaatsizlikleriyle başlayan disiplin bozukluğu 16 yüzyılda daha açık görüldü Sultan Üçüncü Murâd Han (1574-1595) zamânında genel olarak bozulmaya başladı Devşirme Kânunu bütünüyle tatbik edilmeyince, Yeniçerilerle hiç alâkası olmayanlar Ocağa kaydedilmeye başlandı Disiplin bozuldu Hâdise çıkarma âdet hâline geldi Seferden kaçma, muhârebeye katılmama, kumandanları, devlet adamları ve hattâ sultanı dahi azl, katl etmek fiillerinde bulundular İslâh teşebbüsleri kâr etmediği gibi kabul de etmiyorlardı Tâlime yanaşmadıklarından devrin silahlarını kullanmıyor, muhârebe taktiklerini kabul etmiyorlardı Zamanla aslî vazifelerinden tamamen uzaklaştılar Esnaflık ve ticâretle meşgul olmaya başladılar Osmanlının yüzyıllarca üç kıtada hâkim kılmaya çalıştığıİslâm ahlâkını terk ettiler Kadın ve erkeklere sarkıntılık, birbirleriyle kavga, odaları arasında mücâdele, tüccar, esnaf ve diğer çalışanları haraca bağlama veyâhut kazançlarına ortak olma, tüccar gemilerine balta asma gibi gayr-i İslâmi (kânunsuz) hareketler önü alınmaz hâle geldi Harpten kaçma, ağalarını öldürme, reâyaya her türlü zulm ve işkence gibi zorbalıkları da ahâlinin Yeniçeriler aleyhine dönmesine sebep oldu

Yeniçerilerin katl ettiği büyük ıslâhatçı Sultan Üçüncü Selim Hanın şehâdeti günü 28 Temmuz 1808 târihinde pâdişâh olan Sultan İkinci Mahmûd Han Yeniçeri Ocağı kalkmadıkça zamânın ihtiyaçlarına uygun askerî teşkilâtın ve diğer ıslâhatların yapılamayacağını açıkça görmüştü Yeniçeri Ocağı mensuplarını şüphelendirmeden uzun vâdeli plânlar yaptı Îtimâda şâyan adamlarını devlet ve askerî teşkilât kadrolarına tâyin etti Benderli Mehmed Selim Sırrı Paşayı Sadrâzamlığa, Kadızâde Tâhir Efendiyi Meşihat makâmına getirdi Sultan Mahmûd Hanın âlimlere hürmet ve iltifatları bunların da halîfenin safında yer almasına sebep oldu Topçu Ocağı mensuplarına rütbe verip, kıymetlendirdi; onlarla gizli müzâkerelerde bulunup, bâzı tedbirler aldı Sultanın emri üzerine, yüksek devlet memurları uzun süren müzâkereler sonunda muntazam ordu teşkiline karar verdiler Eski Yeniçeri ağalarından Boğazlar Muhâfızı Ağa Hüseyin Paşanın teklifiyle, isteyen Yeniçerilerin de girebileceği “Eşkinci” adıyla bir teşkilât kuruldu Yeniçeri Ağası Celâleddîn Ağa vâsıtasıyla, Kul Kethüdâsı Hasan ve Ocağın ileri gelenlerine rütbe ve diğer makamlar verilmesi vaadiyle tasvipleri alındı Şeyhülislâm Kadızâde Mehmed Tâhir Efendinin konağında 25 Mayıs 1826 târihinde; Sadrâzam Mehmed Selim Paşa, Rumeli Kadıaskeri, İstanbul Müftüsü, Sadâret Kethüdâsı, Defterdar, Darphâne Nâzırı, Tophâne Nâzırı, Yeniçeri Ağası ve Ocağın ileri gelenleri toplandı Yüksek devlet ricâli ve âlimlerin katıldığı bu toplantıda devletin iç ve dış durumu müzâkere edildi Burada tâlimli asker yetiştirilmesi husûsunda ittifakla fikir birliğine varıldı Âlimler, harp tâlimi yapılmasının gerekli olduğuna dâir fetvâ verdiler Toplantıdan sonra, vezirler, âlimler ve ocağın ileri gelenleri, Ağa Kapısında toplanarak verilen kararlar gereğince çalışacağını belirten sened imzâladılar Eşkinci Lâyihası denilen bu senede göre; İstanbul’da bulunan elli bir Yeniçeri Ortasından herbiri asker olmaya müsâit yüz elli kişi çıkaracak Eşkinci Sınıfının her odasında, Yeniçeri Odasındaki kadar subay bulunacak Yâni, birer tâne Çorbacı, Odabaşı, Vekilharç, Bayraktar, Usta Başkarakullukçu, Saka bulunacaktı Subaylar tâyinlerinde Yeniçeri Ağasına câize vermeyeceklerdir Yeniçeri Ağası vazifesine başlarken Sadrâzama hiçbir para vermiyecekti Eşkincilerin eğitimlerine îtinâ edilecekti Tâlim, subayların nezâretinde Etmeydanı’nda, atış Kâğıthâne yâhut Davutpaşa’da yapılacaktı Eşkinci nezâretine Matbah ve Gümrük Emini Hacı Sâib Efendi tâyin edildi

Eşkinci Lâyihasının yayınlanmasıyla, Yeniçerilerin taahhüdü altında projenin tatbikatına başlandı Eşkinci Ocağına birkaç gün içinde beş yüz kişi mürâcaat etti Eşkincilere üniforma ve silâhları dağıtılıp, 11 Haziran 1826 târihinde Etmeydanı’nda tâlim başladı Fakat, pâdişâh ve devlet ricâli Yeniçerilerden emin olmadıklarından ihtiyâtî tedbir aldılar Topçu, Humbaracı, Lâğımcı ve Tersâne Ocaklarının ileri gelenleri hükûmet safına alındı Boğaziçi’nin Rumeli Sâhil Muhâfızı Ağa Hüseyin Paşa ve Anadolu Sâhil Muhâfızı İzzet Mehmed Paşanın maiyyetlerindeki üç bin kadar sekban askeri, lüzumunda derhal müdâhale için hazır kuvvet olarak ayrıldı Devlet ricâli her ihtimâle karşı Boğaziçi’ndeki yalılara çekildi

Yeniçeriler, Eşkinci Ocağının tâlime başladığı gün aleyhte propagandaya başladılar Yeniçeri Ocağının kaldırılacağı etrafa yayıldı Yeniçeriler, Eşkinci Ocağını istikbâlleri için zararlı görerek, isyan bayrağını açtılar 15 Haziran 1826 târihinde kazanları alıp, Etmeydanı’nda toplandılar Âsiler, etrafa tellâllarını gönderip, “Sadrâzamın, Yeniçeri Ağasının, Ağa Hüseyin Paşanın öldürüldüğünü” îlân ederek, halka “Etmeydanı’nda toplanma” dâveti yaptılar Serseriler, Yeniçeri menfaatkârları dâvete katıldılar Yağma, soygun, halka tecâvüz, anarşi başladı Harp tâlimine fetvâ veren âlimler hakârete uğrayıp, tehdit edildi

Yeniçerilerin isyanı üzerine Sadrâzam, Şeyhülislâm ve diğer devlet adamlarıTopkapı Sarayına gittiler Sadrâzam, Topçu, Humbaracı, Arabacı, Tersâne Ocaklarına, Şeyhülislâm ise müderrislere, şeyhlere ve talebelere saraya gelmeleri için haber gönderdi Sultan Mahmûd Han da, Beşiktaş Sarayından Topkapı Sarayına geldi Pâdişâh, önce Sadrâzam ile Şeyhülislâmı, sonra da devlet ricâli ve âlimleri kabul etti Onlara, Yeniçerilerin dayanılmaz hâle gelen isyan hareketlerinden bahsetti İsyânın dînî hükmünü sorunca âlimler isyancıların katlinin meşrûluğuna cevaz (izin) verdiler SultanahmedCâmii harekât üssü kabul edildi Sancak-ı şerîf çıkarıldı Müslümanlar Sancak-ı şerîf altında Sultanahmed Câmiinde toplandılar Sancak-ı şerîf tekbirlerle minbere dikildi Silâhsızlara içcebehâne açılarak, silâh dağıtıldı Âsiler, Sancak-ı şerîf altında toplanılmasını engellemek için, Sultanahmed ve Bâyezîd meydanlarında cana tecâvüz ederek, terör havası estirdilerse de muvaffak olamadılar Âsiler, Divanyolu ile Bâyezîd etrâfını, Uzunçarşı ile o tarafın yollarını tutmuşlardı Devlete sâdık kuvvetlerin kumandanlarındanAğa Hüseyin Paşa, Topçu askeriyle Divanyolu’ndan, İzzet Mehmed Paşa, Humbaracı, Lâğımcı, Tersâne askerleriyle Saraçhâne tarafından, Etmeydanı istikâmetine hareket ettiler Silâhlandırılmış ahâliyse askerin gerisinden geliyordu Âsiler, tahminlerinin üstünde mukâvemetle karşılaşınca geri çekildiler Ağa Hüseyin Paşa kuvvetleri, Horhor Çeşmesi yakınlarında âsi müdâfîlerin mukâvemetiyle karşılaştılar Topçu Yüzbaşı İbrâhim Ağanın gayretiyle mukâvemet kırıldı Âsiler devamlı gerileyip, Etmeydanı’nda Yeni Odalar denilen Yeniçeri kışlalarına çekildiler Âsilerin kışlası çembere alındı İbrâhim Ağa, topçu ateşiyle, kışla kapısını tahrip etti Topçu İmamı Hacı Hâfız Ahmed Efendi önde olmak üzere askerlerle kışlaya girdi

Kışla yakıldı Şiddetli bir taarruzla âsilerin çoğu kılıçtan geçirildi Kaçıp da, yakalananlar îdâm edildi Yeni Odalardan sonra Eski Odalar denilen kışlaya kaçanlar da yakalandı Kaçaklardan yakalananlar îdâm edildi Serseriler ve zararlı fiillerde bulunan şahıslar İstanbul’dan uzaklaştırıldı İsyânın bastırılmasıyla Sadrâzam ve Şeyhülislâm, Sancak-ı şerîfi Sultanahmed Câmiinden alarak tekbir ve tehlîl ile Topkapı Sarayına getirdiler Sultan Mahmûd Han, Sancak-ı şerîfi karşıladı Sancak-ı şerîfi Bâbüssaâde çatısı altında kurulan taht yerine dikti Muhteşem merâsim yapıldı Sancak-ı şerîf yerine konduktan sonra, SultanMahmûd Han harekâtı muvaffakiyete götürenlere, merâsime katılanların huzûrunda teşekkür etti Devlet ricâli, meseleleri görüşmek üzere sarayda kalıp, diğerleri dağıldı

Yeniçeri Ocağının imhâ edildiği 15 Haziran 1826 târihine Osmanlılar ve târihçiler “Vak’a-ı Hayriyye” dediler Yeniçerilerin imhâ edilişi her tarafta sevinçle karşılandı Yeniçeri Ocağı resmen 17 Haziran 1826 târihinde kaldırıldı Sultan Mahmûd Han, bir Hatt-ı Hümâyun yayınlayarak Yeniçerilerin devlet ve millete yaptıkları kötülükleri saydı ve ocağın kaldırıldığını belirtti Sadrâzam vâlilere özel tâlimat göndererek vilâyetlerdeki Yeniçeri Ocaklarının söndürülmesini istedi Yeniçeri Ocağı kurulurken duâ eden Hacı Bektaş-ı Velî hazretlerinin yolundan ayrılan sapık Hurûfîlerin tekkeleri kapatıldı; Hurûfî babaları sürüldü

Yeniçeri Ocağının kaldırılmasıyla “Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye” adıyla devrin usûlüne göre yeni bir ordu teşkilâtı kuruldu Seraskerliğine Ağa Hüseyin Paşa tâyin edildi Osmanlı şâirleri an’aneye uyarak Vak’a-i Hayriyye için târih düşürdüler En meşhuru Keçecizâde İzzet Molla’nın şu mısralarıdır:

“Tecemmü eyledi meydan-ı lahme
İdüb küfrân-ı ni’met nice bâği
Koyup kaldırmada ikide birde
Kazan devrildi söndürdü ocağı”

Vakanüvis (Vak'anüvis)
Zamânın olaylarını kayıtla vazifelendirilmiş resmî devlet târihçisi

Târihin lüzumu anlaşılıp, kendilerinden sonra gelen nesillere bir eser bırakmak arzusu doğunca târihî vak’alar bir memura tutturulmaya başlandı Bunlar ibret ve bilgi alınacak vesikalar olarak yeni nesillere bırakılmıştı Osmanlılarda önceleri şehnâmenüvis nâmıyla bilinen görevli memurlar sonradan vak’anüvis adını aldı

İlk vak’anüvis târihi 18 asırda tutulan Nâimâ Târihi’dir Son vak’anüvis târihiyse Lütfi Târihi’dir Osmanlıların son vak’anüvisi Abdurrahman Şeref Efendinin yazdığı târih basılmadığı için hangi târihten hangi târihe kadar hazırlandığı bilinmemektedir Resmî olarak ilk vak’anüvis Halebli Mustafa Nâimâ Efendidir Meşhur Nâimâ Târihi’ni Sadrâzam Amcazâde Hüseyin Paşanın emriyle yazmıştır Kendisinden önce yazılmış olan husûsî târihlerden de istifâde eden Nâimâ 1591-1659 yılları arasındaki olayları anlatarak mükemmel bir mîras bırakmıştır Bundan sonra Raşid, Küçük Çelebizâde Âsım, Sami, Şakir, Refet Hıfzı, Suphi, İzzî, Şefik, Rahmi, Hakim, Mehmed Said, Mûsâzâde Ubeydullah, Behçetî, Süleyman Molla, Enverî, Edib, Halil Nuri,Vâsıf, Pertev, Amir, Mütercim Âsım, ŞanizâdeAtaullah, Esad, Mehmed Recai Efendiler, Cevdet Paşa, Lütfi Efendi ve en son olarak Abdurrahman Şeref Bey sırasıyla vak’anüvis olmuşlardır Bunların içinde Nâimâ ile Cevdet Paşa bu görevi tam hakkıyle yerine getirmişlerdir İsimleri sayılan vak’anüvislerin kaydettikleri hâdiselere âit meydana gelen târihler: (1591-1659) Nâimâ, (1660-1727) Raşid, (1730-1743) Suphi, (1744-1751) İzzî, (1752-1773) Vasıf, (1774-1811) Cevdet, (1787-1807) Âsım, (1808-1817) Şanizâde, (1825-1876) Lütfi

Valide (Vâlide) Sultan
Osmanlı Devletinde pâdişâh anneleri için kullanılan tâbir Vâlide sultanların resmî ünvânı Mehd-i ulyâ idi Vâlide sultan tâbiri ilk defâ Sultan Üçüncü Murâd Han tarafından vâlidesine verilmiş ve sonra devamlı olarak kullanılmıştır

Harem-i hümâyûnun en yüksek makâmı vâlide sultanlıktı Vâlide sultan, protokolde pâdişâhtan sonra gelirdi Devlet içindeki büyük nüfûzlarına rağmen, siyâsetle uğraşanları yok denecek kadar azdır Bunun yanında, hemen hepsi hayır işleriyle meşgul olmuşlardır

Pâdişâh tahta geçince, annesi hayatta ise, Eski Saraydan Yeni Saraya naklolunurdu Tahta geçen pâdişâhın annesi vefât etmişse, vâlide sultanlık boş kalırdı

Vâlide sultânın haremde geniş bir câriye kadrosu vardı Haremi, haznedar usta vâsıtasıyla idâre ederdi Bütün kadınlar, sultanlar, ustalar ve câriyeler kendisinden çekinirler, onu sayarlardı Haremdeki bütün işler onun emriyle yapılırdı Hiç kimse emirlerine karşı gelemezdi Harem halkının gezintilere çıkması onun muvâfakatıyla olurdu

Vâlide sultanlara darphâneden belli bir ödenek ve has derecesinde dirlik verilirdi Vâlide sultanlara tahsis edilen gelirlere başmaklık da denilirdi Has veya tahsîsâtlarından başka yiyecek, içecek ve yakacak tâyinleri de bulunan vâlide sultanlar, zaman zaman pâdişâhın ihsânlarına da mazhâr olurlardı

Vâlide sultanların mâlî işlerini idâre için bir kethüdâ (kahyâ) tâyin olunurdu Bu zât, devlet ricâlinden olup, îtimâda lâyık görüldüğü için bu hizmete seçilirdi

Otuz altı Osmanlı pâdişâhından yirmi birinin annesi oğullarının pâdişâh olmasına yetişerek, vâlide sultan olmuştur Bunlardan sâdece Mâhpeyker Vâlide Sultan şehit edilmiş, diğerleri vefât etmişlerdir

Gelirlerini hayır işlerine sarfeden vâlide sultanlardan bâzıları şunlardır:

Üçüncü Murâd Hanın annesi Nûr Bânû Vâlide Sultanın İstanbul’un Anadolu ve Rumeli yakasında birçok eseri vardır Üsküdar Toptaşı’nda Atik Vâlide Câmii, imâreti, medresesi, dârüşşifâsı ve çifte hamamını yaptırdı

Dördüncü Murâd ile İbrâhim Hanın anneleri Mâhpeyker Kösem Vâlide Sultan: Hüsn-ü cemâli, aklı ve zekâsı ve hayrât ve hasenâtıyla meşhur sâlihâ ve afîfe bir vâlide sultandı YeniCâminin temelini attı Üsküdâr Çinili Câmii ve yanına mektep, çeşme, dârülhadîs, çifte hamam ve sebille Anadolu Kavağı’ndaki câmiyi yaptırdı Çarşamba’daki Vâlide Medresesi Mescidinin de bânîsidir Çakmakçılar Yokuşu’nda büyük Vâlide Hanı ile içindeki mescit de onun eseriydi Rumeli’de çok değerli vakıfları ve hayrâtı vardır

Dördüncü Mehmed Hanın annesi Hadîce Turhan Sultan: Sâlihâ ve hayırsever bir hanımdı Eminönü’nde Yeni Câminin temelini Mâhpeyker Kösem Sultan atmıştı Turhan Sultan tamamlatıp 1664 (H1074) yılında ibâdete açtı Mektep, medrese, imârethâne, kütüphâneler ve çeşmeler yaptırdı

Üçüncü Selim Hanın annesi Mihrişâh Vâlide Sultan: Halıcıoğlu’nda Abdüsselâm Câmii Mezarlığı önünde çeşmesi vardır

Birinci Mahmûd Hanın annesi Sâlihâ Sebkatî Vâlide Sultan: Tophâne civârındaKâdirî Dergâhının avlu kapısı bitişiğinde kesme taştan bir çeşmesi vardır Galata Azapkapı’sında kıymetli bir sebille sağda ve solda birer çeşmesi bulunmaktadır

Birinci Abdülmecîd Hanın annesi Bezm-i Âlem Vâlide Sultan: Târihe mâlolan ve senelerce hizmet veren pekçok hayır müessesesi yaptırdı Yaptırdığı câmilerin en büyüğü sâhil boyunda, Dolmabahçe Sarayı karşısındaki Vâlide Câmi-i şerîfidir

Bugün Kız Lisesinin bulunduğu yerde, sultan Mahmûd Han Türbesinin arkasında mektep yaptırmıştır Ayrıca râmi ve Maltepe yolunun tam ortasında bulunan çeşme de onun eseridir Hayır eli çok uzaklara kadar ulaşan Vâlide Sultan, büyük velî Abdullah-ı Dehlevî’nin talebelerinden Muhammed Cân Mekkî için Mekke-i mükerremede bir dergâh yaptırmıştır

Vâlide Sultan, şahsî servetini vakfederek, Gurebâ Hastahânesini yaptırdı 1843 yılında câmi ve çeşmesiyle birlikte hizmete açıldı

İkinci Mahmûd Hanın annesi Nakş-i Dil Vâlide Sultan: Üsküdar Alemdağı Sarıkadı köyünde ve Ayasofya arasındaki eski tevkîfhâne binâsının deniz tarafı köşesinde çeşmeleri vardır

Sultan Abdülazîz Hanın annesi Pertevniyâl Vâlide Sultan: İstanbul Aksaray’da bir câmi (Vâlide Câmii), kütüphâne, çeşme, mektep yaptırdı Eyüp Defterdâr İskelesi yakınında Yâ Vedûd Câmii sırasında ve Karagümrük pazarı arkasındaki çeşmelerin bânisidir

Vilâyât-ı Sitte

Osmanlı Devleti'nde Erzurum, Van, Harput (Mamuretül-Aziz, Elazığ), Sivas, Bitlis ve Diyarbakır'ı içine alan altı vilayete verilen genel ad

Vilâyât-ı Sitte, özellikle 1878 Berlin Antlaşması'ndaki bazı hükümler dolayısıyla önem kazandı Bu antlaşmanın 61 maddesi gereğince, Rusların ve Batılı devletlerin baskısı sonucu, bu altı vilayette Ermeniler lehine ıslahat yapılacaktı İkinci Abdülhamid Han, yapılacak ıslahatın, Doğu Anadolu'nun Osmanlı Devletinden ayrılmasıyla sonuçlanacağını düşündüğü için, bütün baskılara rağmen, Vilâyât-ı Sitte'de istenilen ıslahatı yapmadı Ayrıca, bu altı vilayeti meydana getiren 20 sancağın hiçbirinde Ermeniler çoğunlukta değildi

Yeniçeri

Osmanlı Devletinde pâdişâhın şahsına bağlı kapıkulu ocaklarının piyâde sınıfı

Eyâletlerdeki topraklı veya timarlı sipâhilerle diğer eyâlet kuvvetlerinden tamâmen ayrı olarak Osmanlı devlet merkezinde pâdişâhların şahıslarına bağlı kapıkulu denilen yaya ve atlı maaşlı askerler vardı (Bkz Kapıkulu Ocakları) Kapıkullarının en meşhur sınıfı “Yeniçeri Ocağı” idi

Osmanlı Devleti Rumeli tarafında genişlemeye başlayınca, dâimî bir orduya ihtiyaç duyuldu Savaşta esir alınan askerî şartlara uygun Hıristiyan çocukları, İslâm terbiyesiyle yetiştirilerek yeni bir askerî sınıf meydana getirildi Bu uygulamayı ilk olarak Orhan Gâzinin oğlu Şehzâde Süleymân Paşanın başlattığı rivâyet edilmektedir Yine rivâyete göre, kuruluşu sırasında Hacı Bektâş-ı Velî hazretlerinin duâsını alan bu ordu, yeniçeri ocağının kurulmasına kadar Osmanlı Devletinin tek ve muntazam ordusu olarak kaldı

Orhan Beyin vefâtından sonra yerine geçen Sultan Birinci Murâd Han, Çandarlı Kara Halil’i yeniçeri ve acemi ocaklarını kurmakla vazifelendirdi Molla Rüstem Karamânî ile birlikte bu işi başarıyla yürüten Çandarlı Kara Halil, devlet hazînesi ve devletin mâlî teşkilatını da kurup çeşitli düzenlemeler yaptı Yeniçeri ocağına asker yetiştirecek ilk acemi ocağı Gelibolu’da kuruldu İslâm hukûkunda, harpte elde edilen esir ve ganîmetlerin beşte birinin beytülmâle âit olması hükmüne dayanılarak Pençik Kânunu çıkarıldı Bu kânunla, savaşlarda elde edilen her beş esirden biri devlet hesâbına ve asker ihtiyacına göre acemi oğlanı olarak alındı Daha sonra Devşirme Kânûnu çıkarılarak, pençik oğlanından başka, devşirme ismiyle, Rumeli tarafındaki Osmanlı tebaası olan Hıristiyanların çocuklarından da acemi oğlanı alınması kararlaştırıldı Sonraki yıllarda bu kânun Anadolu’daki Hıristiyan tebaaya da uygulandı (Bkz Devşirme) Tespit edilen esaslara göre acemi oğlanları yetiştirildi Muhtelif hizmetlerde bulunan acemilerin yeniçeri ocağına kayıt ve kabullerine çıkma veya kapıya çıkma adı verilirdi Bunların kapıya çıkmaları umûmiyetle sekiz yılda bir yapılırdı Bu müddeti dolan acemi oğlanlarının isimleri İstanbul ağası tarafından düzenlenen defterlere kaydedilir ve yeniçeri ağasına sunulurdu(Bkz Acemi Ocağı)

Yeniçeriliğin ilk teşkilinde orduya bin nefer alındı Bunların her yüz kişisinin başına Yayabaşı adıyla bir kumandan tâyin olundu Ocak, 15 yüzyıl ortalarına kadar yaya bölükleri veya daha sonra cemâat adı verilen bir sınıftan ibâretken Fâtih Sultan Mehmed zamânından îtibâren “sekban bölüğü”nün de kurulmasıyla iki sınıf hâline getirildi 16 asır başlarında ise “ağa bölükleri” denilen üçüncü bir sınıf daha teşkil edildi Bu üç sınıf toplam 196 ortadan meydana geliyordu Bunun 101’i cemâatli, 61’i bölüklü, 34’ü sekban ortasıydı Cemâat ortalarından 60, 61, 62 ve 63 ortalar İstanbul’da otururlar, pâdişâhın merâsim günlerinde maiyet askerini teşkil ederlerdi Bunlara “solaklar” denirdi Diğerleri hudut kalelerine taksim edilmiş olup, bu kalelerin muhâfazasıyla vazifeliydiler Bölük ortalarından 31’i İstanbul’da sancak-ı şerîfin muhâfazasıyla vazifeliydiler Sekban ortaları ise, pâdişâhın av mâiyetiydi

Osmanlı pâdişâhlarının eğitimi geliştirmek için tertipledikleri muhteşem ve büyük sürek avları sekbanlar tarafından hazırlanırdı İstanbul civârındaki mîrî çiftliklerin muhâfazası onlara bırakılmıştı İstanbul’da bulunan cemâat ve bölük ortaları aynı zamanda büyük şehrin inzibat ve âsâyişiyle vazifeliydiler Her semt bir ortanın emrine verilmişti Her semtte kolluk denilen bir yeniçeri karakolhânesi vardı

Her yeniçeri ortasının nişân denen bir bayrağı ve alâmeti vardı Nişanlar, bayrak üzerine işlenirlerdi Yeniçeri ocağının bayrağına, ocağın sünnî mezhebe mensup olduğunun işâreti olarak İmâm-ı A’zam bayrağı denilirdi Bu; beyaz ipekten, üstüne altın sırma ile bir tarafına, “İnnâ Fetahnâ leke fethan mübînâ”, diğer tarafına da, “Ve yensurekellahü nasran azîzâ” âyet-i kerîmesinin işlendiği bir sancaktı Ordugâhta yeniçeri ağasının çadırı önüne dikilirdi Merâsimlerde yeniçeri ağasının atının önü sıra götürülürdü Bu bayrağı taşıyan yeniçeriye Başbayrakdar denilirdi Ocağın bir de alay bayrağı vardı ki, bu da yarısı sarı, yarısı kırmızı ipek bir bayraktı Her yeniçeri ortasının, üzerlerinde orta nişanlarının işlenmiş olduğu uçları çatal bayrağı vardı

Her ortanın çorbacı denilen bir kumandanı, odabaşı denilen bir kumandan muâvini, Vekilharç ünvânlı bir idâre memuru ve bayraktâr’ı, vardı Ortanın en kıdemlisine başeski, aşçıbaşısına usta, aşçı muâvinine başkarakollukçu denilirdi

Yeniçeriler başlarına börk denilen beyaz keçeden bir külah giyerlerdi Bunun arkasında ise yatırtma denilen ve omuza kadar inen bir parça yer almaktaydı Yeniçeriler börklerini eğri, subayları da düz giyerlerdi

Ayakkabıları şehirde ökçesiz yemeni, seferde yandan kopcalı bir çeşit çizmeydi Zâbitler (subaylar) sarı, neferler kırmızı sahtiyandan ayakkabı giyerlerdi Ocak zâbitleri her türlü tören ve ordu alaylarında özel üniforma kullanırlardı

Her yeniçeri ortasının, içinde yemeklerini pişirdikleri büyük kazanları vardı Harpte kazânın düşman eline geçmesi, o orta için büyük felâket sayılırdı Ortaları ile ilgili bir işi görüşecekleri zaman kazânın etrâfında otururlardı İsyân ânında kışlalardan kaldırılan kazanlar, büyük törenle ihtilâlin idâre edileceği meydana götürülürdü Kazan kaldırmak; hükûmete karşı ayaklanmak, isyân etmek demekti

İstanbul’da eski odalar ve yeni odalar adıyla iki büyük yeniçeri kışlası vardı Eski odalar Şehzâde Câmiinin karşısında, yeni odalar da Aksaray’da Etmeydanı’ndaydı Her iki kışla da geniş bir avlunun etrâfını çeviren, önü revaklı odalardan meydana gelmişti Avlunun ortasında, OrtaCâmii denilen bir mescit vardı Yeniçeri ayaklanmaları arefesinde ilk toplantılar hep bu câmilerde yapılırdı Yeniçeri ocağının kaldırılmasından sonra bu kışlalar halk tarafından tahrip edildi

Yeniçeri ocağı neferlerine ulûfe denilen maaş verilirdi Acemi bir yeniçeri neferine ilk devirlerde ocağa kaydı ile berâber, iki akçe yevmiye bağlanırdı Sonraları bu beş-altı akçeye çıkarılmıştı Gösterilen yararlıklar ve hizmetler karşılığı da ulûfeleri arttırılırdı Yapılan bu artışlara terakkî denirdi Bu sûretle yevmiyeleri on-on beş akçe olan yeniçeriler bulunurdu Harplerde “serdengeçti”, yâni “fedâi” yazılanlar, sağ döndükleri zaman yevmiye beş-on akçe terakkî alırlardı Ulûfeler üç aydan üç aya, yılda dört taksitte ve dîvân-ı hümâyunda düzenlenen törenle dağıtılırdı Taksitlere mevacib denirdi Neferlerin ulûfesinden başka her yeniçeri ortasına ekmek, et, yağ, bulgur ve mum verilirdi Her nefere de senede, bir kat elbise veya bedeli verilirdi

Yeniçeri ocağının en büyük kumandanı yeniçeri ağasıydı Yeniçeri ağaları, 16 yüzyıl başlarına kadar ocaktan yetişirlerdi Fakat bir süre sonra bunların yolsuzlukları ve itâatsizlikleri görülünce, saraydan yetişmiş, pâdişâhın tam güvenini kazanmış kimseler yeniçeri ağası tâyin edilmeye başlandı On sekizinci asırdan îtibâren yine ocaktan tâyin edildiler Yeniçeri ağaları Süleymâniye’de devlet malı bir konakta otururlardı Yeniçeri ağası, ağa dîvânının reîsiydi Dîvân-ı hümâyûn âzâsı olmamakla berâber, vezîr rütbesine hâiz olursa, dîvân toplantılarına katılırdı Pâdişâhın cumâ namazına çıkışında maiyetindeki yeniçerilerle berâber selâmlıkta bulunurdu Sefer sırasında da pâdişâhın koruyucusu ve has askeriydiler Aynı zamanda İstanbul’un en büyük zâbıta âmiriydi Ağalık alâmeti iki tuğ olup bayrağı beyazdı Yeniçeri ağası sefere çıktığında yerine sekbanbaşı bakardı Yeniçeri ağaları terfi ettirilecekleri zaman, beylerbeyi ve kaptan paşa olurlardı

Yeniçeri ağasının muâvinine kul kethüdâsı, kethüdâ bey veya kahyâ bey adları verilirdi Nefer sayısı 400-500 olan, pâdişâhın av köpeklerine bakmakla vazîfeli bulunan yeniçeri cemâat ortalarından 64 ortanın kumandanına zağarcıbaşı denirdi Sekson denilen ve bâzan ayı avında da kullanılan cenk köpeklerine bakan 71 ortanın kumandanına seksoncu veya samsuncubaşı adı verilirdi Tazılara bakan, turna kuşları besleyen 68 ortanın kumandanına turnacıbaşı, 14, 49, 66 ve 67 ortaların kumandanlarına haseki ağaları denirdi Pâdişâhın cumâ namazı alaylarında kıdemlerine göre, ikisi sağında, ikisi solunda pâdişâhın atının yanısıra yürürlerdi En kıdemlisine başhaseki denirdi Beşinci bölük ortasının kumandanı ve bütün yeniçeri ocağının çavuşuna başçavuş, bölük ortalarında muayyen olmayan bir ortanın kumandanına muhzir ağa denirdi Dîvânda yeniçeri ağasına hitâben yazılan fermanlar muhzir ağaya verilirdi Muhzir ağadan bir rütbe aşağı olup, muayyen olmayan bir ortanın kumandanına, kethüdâ ağa denirdi Kethüdâ bey sefere gittiğinde ona vekâlet ederdi Yeniçeri ocağına bağlı sanatkârlarla îmâlâthânelerin de en büyük âmiriydi 101 cemâat ortasının bütün kumandanlarının en kıdemlisine, yayabaşı ağa denirdi Diğerlerine de yayabaşı denirdi Vazîfeleri, ocak beytülmâlciliği, seferde hazîne bekçliği, zahîre tedâriki, kâdılara ve sancak beylerine sefer emirleri götürmek, yaralı nakletmek, kale muhâfızlığıy yapmaktı Bölük ortaları kumandanlarının en kıdemlisine bölükbaşı ağa; 60, 61, 62 ve 63 cemâat ortaları kumandanlarına da solakbaşı ağaları denirdi Cemâat ortalarından muayyen olmayan bir ortanın imâmlık yapmaya ehliyetli olan kumandanına ocak imâmı, bu ortaya da imâm ortası denirdi Beş vakit namazda ağa kapısındaki câmide yeniçeri ağasına imâmlık ederdi Yeniçeri ocağının künye defterini tutan vazîfeliye ocak kâtibi veya yeniçeri efendisi denirdi Bu ağaların hepsine birden katar ağaları denilirdi İçlerinden biri azledilince veya ölünce, alt derecede bulunanlar derece terfî ederek boşluğu doldururdu

Ocak disiplini sağlam olduğu devirlerde yeniçeriler, geceleri kışlalarındaki koğuşlarından başka yerde yatmazlardı Askerlik tâliminden başka bir şeyle uğraşamaz ve emekliye ayrılıncaya kadar da evlenemezlerdi Emekliye ayrılan yeniçeriye oturak denilir ve kendisine ölünceye kadar emekli gündeliği verilirdi Emekli olduktan sonra evlenenler öldüğü zaman, geride bıraktığı dul ve yetimlere fodla denilen maaş bağlanırdı

Suç işleyen yeniçeri ancak kendi ortası neferleri huzûrunda ve kendi koğuşunda cezâlandırılırdı Ocaktan kovulmaya keçe külah etmek denilirdi Bir yeniçeri, ortasını değiştiremezdi Ocak disiplininin bozulduğu devirlerde bir ortadan öbürüne geçmeye semer devirmek denilirdi Suçlu yeniçeri merâsimle ihtar edilir, hapsedilir, kale hizmetiyle sürgün edilir veya keçe külah edilip, ocaktan tard edilirdi Îdâma mahkûm edilen bir yeniçeri evvelâ ocaktan tard edilir, sonra boynu vurulmak sûretiyle îdâm edilirdi

Bir yeniçeriye îdâm hükmü, ancak ağa dîvânında verilirdi Bir odabaşı da, emrindeki yeniçerilere ancak otuz dokuz sopaya kadar dayak cezâsı verebilirdi Yeniçerilerin 15 yüzyıl ortalarına kadar mevcutları 10000, Kânûnî Sultan Süleymân’ın vefâtı sırasında da 12000 dolaylarındaydı Bu sayı Sultan Üçüncü Mehmed Han zamânında 45000’e kadar yükseldi Dördüncü Murâd Han zamânında ocak mevcudu tekrar düşürüldüyse de 17 yüzyılın sonunda 80000’i bulan ocak mevcudu 19 yüzyılın başından îtibâren 100000’i geçmiştir

Yeniçeri ocağı 16 asrın sonlarına kadar Osmanlı ordusunun tâlimli, mükemmel bir yaya kuvveti olup, savaşlarda vurucu güç durumundaydı Osmanlı Devletinin asıl askerî gücünü meydana getiren timarlı sipâhilerin ehemmiyetini kaybettiği 16 yüzyıl sonlarında yeniçeri ocağına, Devşirme Kânunu’na aykırı olarak, yabancı efrad alınması ve ocak mevcudunun arttırılması yoluna gidildi Böylece tâlimsiz, başıboş kimselerin ocağa girmesiyle bu askerî teşkilât doğrudan siyâsete katılan, devlet adamlarını tâyin veya azlettiren, pâdişâhları tahttan indiren veya tahta çıkaran bir kuvvet hâline geldi Birinci Ahmed Handan îtibâren Osmanlı pâdişâhlarının ilerleme hamleleri veya disiplinli modern ordular kurma teşebbüsleri dâhilî ve hâricî düşmanlar tarafından hep yeniçeri ocağı kullanılmak sûretiyle baltalandı Düzeltilmesi için, her türlü fedâkarlıkta bulunulan ancak yola gelmeyen ocak, Sultan İkinci Mahmûd devrinde 15 Haziran 1826’da kaldırıldı Hâdise tarihe “Vak’a-i Hayriyye” olarak geçti