Hürriyet Kasidesinin Yapı Özellikleri

Hürriyet Kasidesinin Yapı Özellikleri
1 a Bu tür ses benzerliklerime şiire has bir ahenk yakalanmıştır Şiirlerde bu tür ses benzerlikleri redif ve kafiye şeklinde isimlendirilirler Tekrar eden "-den" ler redif, "-etler tam kafiyedir

b Bu kelimeler, kendine özgü bir söyleyiş tarzı, ritim oluşturacak şekilde şiirde kullanılmıştır Dik­kat edilirse bütün kelimelerde ünlü harflerin uzun okunması gereklidir Kelimelerin bu şekilde kullanıl­ması "şiirdeki söyleyiş tarzı ve ses değerlerinin bir arada düşünüldüğünü bize gösterir Bu şekilde kullanımla birlikte şiirin ahenginin, ses akışı, söyleyiş, ritim ve her türlü ses benzerlikleriyle sağlandığını göstermektedir

2 a Kasideler övgü şiiridir Divan edebiyatı geleneğine mensup şairler, genellikle padişahlara, sadrazamlara ve devlet büyüklerine bu tür şiirler yazmışlardır Nefî'nin kasidesi de Sultan Murad Han'a yazılmıştır Bu kasidedeki dil, söz sanatları, kullanılan kelime ve tamlamaların Arapça ve Fars-çayla yüklü olması şiirin yazıldığı dönemle ilişkilidir Namık Kemal'in kasidesi ise şekil açısından Divan şiiri geleneğine bağlıdır Fakat bu kaside, geleneğin körü körüne devam ettiricisi olamaz Öncelikle bu kaside ne padişaha ne de devlet ileri gelenlerine yazılmıştır Soyut bir kavram olan "hürriyet'e yazıl­mıştır Divan şiirinin kasidecilik geleneğinde kasideler hep "somut" konular üzerinde yazılmıştır Ayrı­ca, bu kasidenin kendine has bir başlığı vardır Divan şiiri geleneğinde kasidelerin özel bir başlıkları da bulunmaz İki kaside de övüleceklerin niteliğine uygun şatafatlı bir üslupla yazılmıştır Söyleyiş özellik­leri bakımından da iki kaside de ses tekrarları, ritim ve ses akışı bakımından ortaktır

b Bu kasidelerin söyleyiş tarzları ile yazıldıkları dönemlerin edebî, siyasi ve sosyal özellikleri ara­sında bir ilişki kurulabilir Nefî'nin yaşadığı çağda kasideler bu şekilde yazılıyordu Bu tarzdan o devrin zihniyetine ulaşabiliriz Kaside bir Osmanlı Padişah'ına sunulduğu için şair, söz sanatlarını padişah'ın övülmesi için çok fazla kullanmıştır Şiirin iç akışında, kasidenin sunulduğu kişinin özelliklerini yansıtan kelime ve tamlamalar seçilmiştir Namık Kemal'in kasidesi ise soyut bir konuya yazıldığı için şair çok fazla mübalağa sanatını kullanmamıştır Bu durum, şiirlerin yazıldığı ortamın zihniyetiyle, yani edebî, siyasi ve sosyal özelliklerime yakından ilgilidir

3 a Hürriyet Kasidesi'ni oluşturan birimlerin yerleri değiştirildiğinde, şiirin akışında ve anlamında bir değişme ve bozulma meydana gelir Bu birimler ahenkli bir biçimde kasidenin yapısını oluşturmak­tadır Bu yapıdan herhangi bir birimi çıkarır ya da bu yapıya onunla ilgisiz bir birim eklersek şiirin ken­dine has sistemi mutlaka bozulur Edebiyat eserleri, kendilerine özgü bir sisteme sahiptir Bu sistem, dışarıdan yapılacak müdahalelerle çabucak bozulur veya değişikliğe uğrar

b Hürriyet Kasidesi'ni oluşturan birimleri anlamlı bir bütün hâline getiren unsur, şiirin temasıdır Çünkü tema etrafında anlamlı birimler birbirleriyle ahenkli bir bütün oluşturarak, temaya birleşirler

4 a
Klasik Türk Edebiyatında Kaside Nazım Şekli­nin Yapı Özellikleri
1 Genellikle 31-99 beyitten oluşur
2 Nesib, girizgâh, methiye, tegazzül fahriye ve dua bölümlerinden oluşur
3 Kafiye düzeni aa / ba / ca şeklindedir
4 Kasidenin sonlarına doğru şair, mahlasını kul­lanır
5 İthaf edildiği kişinin adını içeren bir başlığı vardır

Hürriyet Kasidesi'nin Yapı Özellikleri
131 beyitten oluşmuştur
2Klasik bölümle yoktur
3Kafiye düzeni "aa/ba/ca" şeklindedir
4Şair son beyitte mahlasını kullanmamıştır
5Kaside soyut bir kavram için yazılmıştır, baş­lığı da bu soyut kavramdır

b Hürriyet Kasidesi'nin kaside nazım şekliyle yazılması ve kasidenin klasik yapı özelliklerinden farklılıklar göstermesi bu devirdeki yenileşme çabalarının etkisinin edebî eserlere de yansıdığını gös­termektedir Bu devrin şairleri eski nazım şekillerini kullanmakla birlikte şiirlerin içeriklerinde büyük değişiklikler yapmışlardır Eskiden kaside yine beyitlerle yazılıyordu, yeni devirle birlikte kasidenin bütün şekil özellikleri aynen kullanılmış, şiirde işlenen konu değiştirilmiştir Namık Kemal, "hürriyet’e övgülerini sunmuştur

5
"Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selâmetden
Çekildik izzet ü ikbâl ile bâb-ı hükûmetden"
"Biz ol nesl-i kerîm-i dûde-i Osmâniyânız kim
Muhammerdir ser-â-pâ mâyemiz hûn-ı şehâdetden"
"Biz ol âlî-himem erbâb-ı cidd ü içtihadız kim
Cihangîrâne bir devlet çıkardık bir aşîretden"

"Biz ol ulvî-nihâdânız ki meydân-ı hamiyyetde
Bize hâk-i mezar ehven gelir hâk-i mezelletden"

dizelerinde tarihî değerlere değinilmiştir, ilk beyitte "bâb-ı hükûmet'Ie devletin icra yetkisine sahip kurumu kastedilmektedir Şairin yaşadığı devirde devlet, hükümetler aracılığıyla yönetiliyordu Diğer beyitlerde de Osmanlı merkeze alınarak tarihsel bilgilerle birlikte şairin yorumları okura sunulmuştur

"Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetden
Mürüvvet-mend olan mazluma el çekmez i'ânetden"

"Hakîr olduysa millet sânına noksan gelir sanma
Yere düşmekle cevher sakıt olmaz kadr ü kıymetden"

"Vücûdun kim hamîr-i mâyesi hâk-i vatandandır
Ne gam râh-ı vatanda hâk olursa cevr ü mihnetden"

"Muîni zâlimin dünyâda erbâb-ı denâettir
Köpektir zevk alan sayyâd-ı bî-insâfa hizmetden"

"Hemen bir feyz-i bakî terk eder bir zevk-ı fânîye
Hayâtın kadrini âlî bilenler hüsn-i şöhretden"
dizeleri ve genel olarak şiirin hemen bütün dizelerinde sosyal değerlerle ilgili kelime ve ifadelere rastlanmaktadır Birinci beyitte, "insanlara yardım etmenin öneminden", ikinci beyitte "zor durumda olan fakat değerli milletlerin bu zor durumda değerinden hiçbir şeyin eksilmeyeceğinden", üçüncü be­yitte "vatan sevgisinden", dördüncü beyitte "zalimlerin vasıfları", beşinci beyitte "dünyanın geçici zevk­lerine değer verenlerin yanlış yolda olduklarına değinilmektedir

6 Tanzimat dönemi, yeni değer ve kavramlarla yeni türlerin bir arada kullanıldığı bir dönemdir Bu devirde başlatılan sosyal, siyasi, askerî, ekonomik, idarî yenilikler, insanların dünya algısını da belli oranda etkilemiştir Eskiden insanların hürriyetle ilgili bir sorunları yoktu Ama devrin sosyal ve siyasi yapısının etkisiyle hürriyet üzerinde konuşmak değerli bir hal aldı Bunun en önemli sebebi, Avrupa’dan ithal edilen kavramlar, değer yargılarıyla Osmanlı devletinin zor bir devirden geçmesidir Devlet, sa­vaşlarda yeniliyor, ekonomisi çok kötüye gidiyordu Bu durumda yaşayan insanlar da ülkelerinin ba­ğımsızlığını kaybedeceğinden korkuyorlardı Şair de hürriyet'in bu devirde yaşayanlar için neden önemli olduğunu şiirinde anlatmaya çalışmıştırforumsinsinet Sonuç olarak, bu şirin devrin gerçekliğini doğru bir biçimde yansıttığını söyleyebiliriz

7 a
Divan şiirinde işlenen temalar: Aşk tabiat güzellikleri din ve devlet büyüklerine övgü tasavvuf ve ahlak

Hürriyet Kasidesi'nin teması : Hürriyet sevgisidir
Divan şiirinde işlenen temalar daha bireyseldir Şairler, toplumun sorunlarıyla ilgili çok fazla eser vermemişlerdir Değişen çağla birlikte insanların sorunları da artmış ve değişmiştir Osmanlı devleti, 19 yüzyılda birçok sorunla baş etmeye çalışırken, bireysel ve toplumsal sorunlar çığ gibi büyümüştür Namık Kemal'in eseri de bu devirde yaşanan sorunların edebiyat eserlerine yansımış hâlidir

b Yenileşmeyle birlikte devlet karşısında bir halkı değil, tek tek bireyleri muhatap olarak görme­ye başlamıştı Bunda, Avrupa devletlerinin yaydığı fikir akımlarının etkisi büyük olmuştur Artık insan­lar, toplumu değil de bireysel rahatını düşünmeye başlıyordu Bu da bireyselliğin çiçeklenmesine, top­lumsal bağın kopmasına sebep olacaktı Avrupalılar, zenginlikleri oranında bencil bir bireyselliğe sa­hipti Başka bir devletin de zengin olması, onların çıkarına değildi Bu sebepten devletler arasında savaşlar bile çıkacaktı Yenileşme döneminde işlenen temalarda "toplumsallık" ön plana çıkarılmıştır Dağılan bir devleti bir arada tutabilecek en önemli harç tabii ki "toplumsal kenetlenme" olacaktı

8 Hürriyete Doğru ve Hürriyet şiirlerinde "bireysel" bir hürriyet anlayışı hissedilmektedir Şairler her ne kadar hürriyet sevgisinden bahsetseler de, hürriyetin bir kişi için olan anlam ve öneminden bah­setmektedirler Hürriyet Kasidesi'ndeki "hürriyet" kavramı, bireysel değil, toplumsaldır Şair, sadece kendi hürriyetinden değil, ortak değerler etrafında toplandıkları toplumun hürriyetinden söz etmektedir Bu toplum için hürriyetin ne anlama geldiğini anlatmaktadır Namık Kemal

9 Hakîr olduysa millet sânına noksan gelir sanma
Yere düşmekle cevher sakıt olmaz kadr ü kıymetden
Bu beyitte şair, "altın yere düşmekle değerinden bir şey kaybetmez" atasözünü kullanarak iktibas (alıntı) sanatını uygulamıştır Bu sanatta şair, sözüne vuruculuk katmak için deyimler, atasözleri, ayet ve hadisleri şiirinde kullanır Bu dönemde ülkenin içinde bulunduğu kötü durum anlatılmak istenmekte­dir Şair, milleti değerli bir taşa benzetmiş ve milletin eski zenginliğini kaybetmesini, cevherin yere düşmesi şeklinde düşünmüştür Şaire göre eski güzel günler yeniden gelecektir Devletin ve milletin asıl değeri bu sefer ortaya yeniden çıkacaktır

Durur ahkâm-ı nusret ittihâd-ı kalb-i miüetde
Çıkar âsâr-ı rahmet ihtilâf-ı re'y-i ümmetden

Bu beyitte de milletin bir amaca doğru birlik içinde yürümesinin öneminden bahsedilmektedir Devrin şartları icabı ve diğer devletlerin baskıları sonucu ülke parçalanmanın eşiğinde bulunmaktadır Ülkeyi bu durumdan kurtaracak yegane güç, milletin fikir birliğine sahip olarak tek bir amaç etrafında kenetlenmesidir Bu kenetlenme olmazsa, ülke kısa sürede parçalanacaktır Beyitte peygamberimizin bir hadisine telmih (hatırlatma) yapılmıştır "Ümmetimin fikir ayrılığından rahmet beklenir" Şeklindeki bu hadise şair telmih sanatıyla temas etmiştir

10 Yeni Kavram ve İmgeler: Hürriyet, eşitlik, vatan sevgisi,adalet,kanun üstünlüğü


11 Bir milletin ve insanın hürriyeti nasıl değerlendirdiğidir Hürriyet olmadan insan, bireysel haya­tını özgürce yaşayamaz Bu durumda insan, kendini baskı altında hissedecek ve sürekli huzursuz olacaktır

12 Vatan sevgisi yolunda yapılan her türlü iyi çalışma, ülkeye bir şeyler kazandıracaktır Ülkesini seven, ülkesinin gelecekte de özgür ve zengin olmasını isteyen bireyler, bu şiirdeki hürriyet tanımıyla harekete geçerlerse, istediklerinin hepsine mutlaka kavuşacaklardır Bir ülkenin hürriyetini sevmek, ülkenin geleceğini emin ellere bırakacak olanlara yardım etmek demektir Şimdi yapılan iyi çalışmalar, gelecekte büyük bir zaferin kazanılmasına yardım edebilir

13 Namık Kemal, vatan için savaşan, didinen, içi vatan sevgisiyle dolu bir şairdir Atatürk, Namık Kemal'in bir beytini değiştirerek kullanmıştır Namık Kemal, ülkenin içinde bulunduğu durumda bir kurtarıcı arayarak, sağa sola sorular yöneltmekte, ülkenin kurtarılıp kurtarılamayacağından endişe etmektedir Atatürk ise, değiştirdiği bu beyitle "vatanın mutlaka kurtarılacağını" söylemektedir Namık Kemal endişeli, Atatürk ise kararlıdır Namık Kemal'i, eserinde belirttiği gibi "hürriyet" ve "vatan" kavramlarıyla özdeşleştirebiliriz O, hürriyet ve vatan şairidirforumsinsinet Onu böyle düşünmemizde, onun hürriyete ve vatana oları âşık kişiliği ve yazdığı eserlerde sürekli bu iki kavramı en üstte tutması, sürekli bu kavram­ların değerini insanlara anlatması etkili olmuştur

14 a Namık Kemal, doğru bildiğini söylemekten çekinmeyen bir yazardır Vatanını ve hürriyetini çok sevdiği için, ülkenin içinde bulunduğu zor şartlardan kurtarılması için elinden gelen her türlü gayre­ti göstermiştir Devrin siyasi kişileriyle de irtibatı olan şair, hükümeti yanlış icraatları sebebiyle eleştirmiştir Bu eleştiri onun dürüst bir insan olduğunu gösterir Şiirinde de dediği gibi, makam, mal mülk ve şöhret için alçalmamış, hak bildiği yolda hiçbir şeyden korkmadan dosdoğru ilerlemiştir Ona göre Avrupalıların Osmanlı'ya göre bazı teknik üstünlükleri vardır Bu teknik üstünlüğü onlardan alırsak, biz­deki "hamiyet" mayası (forumsinsinet) bizi onlardan daha zengin ve üstün yapacaktır Bu amaçla yazdığı yazılarda ülkenin İslam birliği içinde refaha kavuşabileceğini, ülkenin ırk olarak farklı köklerden gelen milletlerinin tek bir potada, yani din potasında birleşebileceğine inanmış bir fikir adamıydı Ayrılıkları değil, birlik olabileceğimiz yönlerimizi hep en üstte tutmalıyız Namık Kemal, bu ideali uğrunda pek çok eser yaz­mıştır

b Bu şiir Namık Kemal'in en fazla ezberlenen, bilinen şiiridir Onun şahsiyetinin bütün olumlu taflarıyla, hürriyet kavramı etrafında ördüğü düşüncelerini en iyi yansıtan bu şiir, hürriyet ve vatan sev­gisinin en değerli örneğidir Bu şiir, sadece edebî anlamda bir tesire sahip değildir Toplum üzerinde olumlu tesirleri olan, vatan ve hürriyet sevgisini kuşaklara aşılamış bir eserdir Bu şiir, devrin zihniyetini yansıtan bir aynadır

2 METİN
1 Bir katre içen çeşme-i pür-hûn-ı fenadan "-dan'lar redif, "-â"lar yarım kafiyedir Başın alamaz bir dahi bârân-ı belâdan
idrâk-i me'âli bu küçük akla gerekmez "-mez'ler redif, "-ek"ler tam kafiyedir
Zîrâ bu terâzû o kadar sıkleti çekmez
Beyitlerde "-r, -k, -I" sesleriyle aliterasyon yapılmıştır Ritim, aruz ölçüsüdür Kafiye, redif ve tek--arlanan kelimeler vardır Kafiye şeması "aa-ba-cabb" şeklindedir

2Terkibibent devrin söyleyiş tarzından çok farklıdır Şiirin şekli ve dili tamamen eski şiir gelene­ğiyle ilgilidir Tanzimat dönemi sanatçıları, halkı eğitmek istedikleri için genel olarak halkın anlayama­yacağı kelime ve ifadelere çok fazla itibar etmemişlerdir Bu şiirde ise şair, görüşlerini felsefî bir planda aktardığı için devrin bu tür söyleyiş özelliklerinden uzakta kalmıştır

3 Terkibibent'teki birimler birbirlerine beyitlerle bağlanmıştır Bu birimler bir araya gelerek şiirin temasını oluşturmaktadır Şiirin son beyti, dünyayı anlamanın akılla olamayacağını bildirmektedir Ondan önceki bütün dizelerde akıl ve onunla ilgili kavramlar etrafında dönen şair, son beyitte söyledik-erinin tam tersi bir düşünceyi dillendirmektedir Bu tezat zaten Ziya Paşa'nın karakteri olmuştur