Osmanlı Devleti Dağılma Dönemi Siyasi Olayları

Osmanlı Devleti Dağılma Dönemi Siyasi Olayları
1 1806–1812 OSMANLI RUS VE 1807 OSMANLI İNGİLİZ SAVAŞI
Nedenleri
a Rusya'nın Balkanlar'da Osmanlılar aleyhine propaganda yapması, Mora ve Ege adalarındaki Rumları kışkırtması
b Osmanlı'nın Fransa'nın isteği ile Rus taraftarı olan Eflak ve Boğdan Beylerini görevden alması
c İngiltere’nin bu olayda Rusya'yı desteklemesi
d Rusya'nın Yedi Ada üzerindeki işgalini sürdürmek istemesi
Rusya, Osmanlı topraklarını işgale başlarken, Osmanlı-Fransız yakınlaşmasını çıkarlarına aykırı bulan İngiltere, Osmanlıdan bir takım isteklerde bulunmuş, bunların reddedilmesi üzerine Rusya'nın safında savaşa girmiştir
Savaş sırasında Fransa ikiyüzlü siyaset izlemiş, Osmanlılar aleyhine Ruslarla Tilsit ve Erfurt görüşmesini yapmıştır Bu durum Osmanlı Devleti ile İngiltere’yi birbirine yaklaştırmış, iki devlet arasında Kale-i Sultaniye Antlaşması imzalanmıştır Buna göre Boğazların barış zamanı savaş gemilerine kapalı tutulması kabul edilmiştir

Sonuçlar
a Ruslarla yapılan savaşı Osmanlı Devleti kaybetti, iki devlet arasında 1812'de Bükreş Antlaşması imzalandı
Buna göre;
Besarabya Rusya'ya verildi
Eflak ve Boğdan Osmanlılara bırakıldı
Sırbistan'a bazı imtiyazlar verildi
Not: İlk kez bir azınlık milleti Osmanlı Devleti'nden ayrıcalık elde etmiştir

2 OSMANLI DEVLETİNDE MİLLİYETÇİLİK HAREKETLERİ

A SIRP İSYANI
Nedenleri
a Rusya ve Avusturya'nın kışkırtmaları
b Osmanlı Avusturya savaşlarında Sırp topraklarının savaş alanı olması
c Yeniçerilerin halka iyi davranmamaları
d Ekonominin bozulmasıyla birlikte konan ağır vergiler
e Fransız ihtilali'nin milliyetçilik fikirleri

Sonuçları
a) ilk isyan 1804'te Kara Yorgi tarafından başlatıldı 1812 Bükreş Antlaşması'yla bazı ayrıcalıklar verilerek bastırıldı
b) ikinci isyan Miloş Obronoviç tarafından başlatıldı Miloş Sırp prensi kabul edildi
c) 1829 Edirne Antlaşması'yla Sırbistan özerk devlet haline geldi
d) 1878 Berlin Antlaşması'yla Sırbistan'a bağımsızlık verildi

B YUNAN İSYANI
Nedenleri:
a) Fransız ihtilali'nin etkisi, Rusya'nın kışkırtmaları
b) Etnik-i Eterya'nın çalışmaları (Kuruluş:1814)
c) Batı'da Yunan kültürüne duyulan hayranlıktan dolayı Yunanlıların desteklenmesi

Gelişmeler:
Rumları baskı altında tutan Yanya Valisi Tepedenli - Ali Paşa'nın görevinden alınmasıyla Yunan isyanı başladı
a) İlk ayaklanma 1820'de Eflâk’ta başlatıldı Ancak bölge halkının desteklememesi yüzünden başarıya ulaşamadı
b) ikinci isyan hareketi 1821'de Mora'da başladı II Mahmut, isyan bastırılamayınca Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'dan yardım istedi
c) Kavalalı Mehmet Ali Paşa, bazı isteklerinin kabul edilmesi üzerine isyan bastırıldı (Mora ve Girit valilikleri Mısır'a verilecektir)
d) Mehmet Ali Paşa'nın Mora'da başarıya ulaşması Avrupa devletlerini endişelendirdi
e) Mora ve Girit'in askeri açıdan güçlü M Ali Paşa'nın eline geçmesini istemeyen İngiltere, Fransa ve Rusya Yunanistan'a bağımsızlık verilmesi için aralarında anlaştılar
f) Avusturya milliyetçilik düşüncesinin yayılmasını istemediği için İngiltere, Fransa ve Rusya arasındaki ittifaka katılmadı
g) Bölgede zayıf bir Yunan devletini tercih eden Avrupalı devletler, Osmanlı Devleti'ni Yunanistan'ın bağımsızlığını tanımaya mecbur etmek amacıyla Navarin'de Osmanlı ve Mısır donanmasını yaktılar (1827)
h) Osmanlı Devleti donanmasının yakılmasından sorumlu üç devletten tazminat isteyince Osmanlı-Rus savaşı (1828–1829) başladı Rusya bu savaşta ilk defa Doğu'da Erzurum'a Batı'da Edirne'ye kadar ilerledi Osmanlı Savaşı kaybetti 1829'da Edirne Antlaşması imzalandı
Buna göre;
Yunanistan'a bağımsızlık verildi, (ilk bağımsız olar azınlık)
Sırbistan'a özerklik, Eflak ve Boğdan'a ayrıcalık tanındı
Rus ticaret gemileri Boğazlardan geçebilecekti

Sonuçlar:
a) Milliyetçilik hareketleri ilk kez bağımsızlıkla sonuçlandı
b) Mora'nın elden çıkması, Mehmet Ali Paşa'nın başka isteklerde bulunmasına bu da Mısır meselesinin ortaya çıkmasına neden oldu
c) Fransa bu durumdan yararlanarak Cezayir'i işgal etti (1830)
Not: Osmanlı Devleti bu olayla ilk kez kendi kuvvetleriyle ne azınlıklara ne de Rusya'ya karşı başarılı olamayacağını gördü

3 MISIR VE BOĞAZLAR SORUNU
Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı
Sebepleri:
Mehmet Ali Paşa'nın, Rus savaşında Osmanlı Devleti'ne yardım göndermemesi ve Mora valiliği yerine Suriye valiliğini istemesi II Mahmut'un bu isteği kabul etmemesi

Olayın Gelişimi
a) Oğlu İbrahim Paşa komutasında ilerleyen Mısır ordusu Suriye'yi işgal etti Torosları geçerek Adana ve Konya civarında Osmanlı ordularını yenilgiye uğrattı
b) Osmanlı, bunun üzerine Fransa ve İngiltere’den yardım istedi, fakat istediği yardımı alamadı
Fransa M Ali Paşa'dan yana tavır almış, İngiltere ise bu olayı fazla önemsememiştir
c) Bunun üzerine II Mahmut Rusya'dan yardım istedi, isteği kabul edildi ve Rus donanması kısa sürede İstanbul Boğazı'na geldi
d) Başlangıçta bir iç sorun olarak görülen M Ali Paşa, isyanı Rusya'nın donanmasını Boğazlardan geçirmesi üzerine uluslararası sorun haline geldi
e) Rusya'nın, Osmanlı Devleti üzerindeki denetiminin artmasından korkan İngiltere ve Fransa olaya müdahale etti Rusların boğazlardan çekilmesini, Mısır'la Osmanlı Devleti arasında barış yapılmasını sağladılar Kütahya Antlaşması (1833) yapıldı Buna göre;
Mehmet Ali Paşa'ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Suriye valiliği
Oğlu İbrahim Paşa'ya Cidde valiliği yanında Adana valiliği verilecekti
f) İngiliz ve Fransızlara güvenemeyen II Mahmut 1833'te Rusya ile Hünkâr İskelesi Antlaşması'nı imzaladı
Buna göre;
Bir savaş sırasında iki devlet birbirine yardım edecektir
Rusya'ya bir saldırı olursa Osmanlı Devleti Boğazları diğer devletlere kapatacaktır

Not: 1 Bu antlaşma boğazlar sorununun doğmasına neden oldu
Not 2 8 yıl sürecek olan bu antlaşmayla Rusya, Karadeniz'deki güvenliğini sağlamıştır
Not 3 Osmanlı Devleti'nin Boğazlar üzerinde egemenlik hakkını kullandığı son antlaşmadır Bundan sonra boğazlar uluslararası bir statüye bağlanacak ve Osmanlı Boğazlar konusunda tek başına karar alamayacaktı

Kütahya Antlaşmasından memnun olmayan taraflar yeniden savaşa başladı Rusya'nın Hünkâr iskelesi Antlaşması gereğince boğazlardan geçmesinden çekinen İngiltere ve Fransa olaya müdahale ederek iki tarafı masaya oturttu Avusturya, Rusya, Prusya, İngiltere ve Osmanlı Devleti delegelerinin Londra'da yaptıkları görüşme sonucu 1840 yılında Londra Mukavelenamesi imzalandı

Buna göre;
Mısır valiliği babadan oğula geçmek kaydıyla Mehmet Ali Paşa'ya kalacak fakat Mısır, Osmanlı Devleti'ne bağlı kalacaktır
Suriye ve Adana, Osmanlı'da kalacaktır
Mısır, Osmanlı'ya vergi vermeye devam edecektir
II Londra Antlaşması ve Boğazlar Sorununun Çözümü
İngiltere, Rusya, Avusturya, Prusya, Fransa ve Osmanlının katıldığı konferansta Boğazların gelecekteki statüsüyle ilgili kararlar alındı

Buna göre;
1 Boğazlar Osmanlı egemenliğinde kalacaktır
2 Barış zamanında Boğazlardan hiçbir savaş gemisi geçmeyecektir (Böylece Boğazlar uluslararası bir statüye bağlandı)
Yorum:
Rusya'nın Hünkâr iskelesi Antlaşması'yla Boğazlar üzerinde sağladığı denetim sona ererken İngiltere, sömürgelerine giden yolu güvenlik altına almıştır
Fransa, Rusya'yı bölgeye sokmamış, ancak yakın olduğu Mehmet Ali Paşa'yı da koruyamamıştır
Rusya, Mehmet Ali Paşa'nın güçlenmesini engellemiş; ancak Boğazlar üzerinde sağladığı üstünlüğü yitirmiştir

4 KIRIM SAVAŞI (1853–1856)
Sebepleri:
a) Yapılan ıslahatlarla Osmanlının güçlenmesinin Rusya'yı rahatsız etmesi
b) 1848 ihtilallerinin etkisi ile ayaklanan ve Rusya ve Avusturya karşısında yenilen Macar mültecilerinin Osmanlıya sığınması, bütün baskılara rağmen mültecilerin geriye verilmemesi
c) Rusya'nın 1841 Boğazlar Sözleşmesi'nin bağlayıcı hükümlerini değiştirerek boğazlara inmek istemesi
d) 1848 ihtilalleri sonucu Avrupa’daki karışıklıklar
e) Osmanlı Devleti'nin, güçlü bir Rusya istemeyen İngiliz ve Fransız elçileriyle anlaşarak Rusya'nın isteklerini reddetmesi
İngiltere, Fransa ve Piyemonte Devletlerinin Savaşa Girmesi
Rusya, İngiltere’ye Osmanlı'yı paylaşmayı teklif ettiyse de reddedildi, isteklerini zorla gerçekleştirmek isteyen Rusya'nın Eflak ve Boğdan'ı işgal etmesi üzerine savaş başladı Ruslar Sinop'ta bulunan Osmanlı donanmasını yaktılar Kafkasya’ya saldırarak Kars'ı ele geçirdiler Bunun üzerine İngiltere, Fransa, Piyemonte devletleri Osmanlı Devleti'yle anlaşarak Rusya'ya savaş açtılar Rusya yenildi Çar I Nikola'nın ölümü ile yerine geçen Aleksandr barış istedi 1856 Paris Antlaşması imzalandı

Buna göre;
* Osmanlı Devleti Avrupa Devletleri Konseyine kabul edilecek ve devletler genel hukukundan yararlanacaktır
* Osmanlının toprak bütünlüğü ve bağımsızlığı Avrupa'nın ortak garantisi altına alınacaktır
Not: Bu maddeyle Osmanlı Devleti topraklarını kendi gücüyle koruyamayacak durumda olduğunu kabul etmiş oldu
* Boğazların statüsü 1841 Londra Antlaşması’ndaki gibi kalacaktır
* Karadeniz tarafsız hale gelecek, hiç bir devlet burada donanma ve tersane bulundurmayacaktır

Not:
1 Rusya'nın Karadeniz'de güç kazanması önlenerek Osmanlı Devleti korunmuştur
2 Osmanlı Devleti de aynı şarta tabii olacağından yenik devlet durumuna düşmüştür
* Eflak ve Boğdan Avrupa'nın kefilliği altında muhtar (özerk) olacaktır
* Tuna Nehri'nde, ticaret gemileri serbestçe dolaşabilecek, bu dolaşımı antlaşmayı imzalayan devletlerin oluşturacağı bir komisyon belirleyecektir
Not: Bu iki madde Rusya'nın güçlenmesini engellemek amacıyla getirilmiştir
* 1856 Islahat Fermanı'na göre yapılacak, Islahatlara hiç bir Avrupa devleti karışmayacaktır

Not: Her ne kadar böyle söylenmiş ise de tam aksine Osmanlı Devleti'nin içişlerine daha fazla karışmışlardır
1 Osmanlı Devleti ilk kez Kırım Savaşı sırasında borç almıştır
2 Avusturya ve Prusya Kırım Savaşı’na katılmadıkları halde Paris Konferansı'na katılmışlardır
3 İtalya birliğini kurmaya çalışan Piyemonte büyük devletlerin desteğini almıştır

5 BALKAN AYAKLANMALARI VE İSTANBUL KONFERANSI (1876)
Rusya 1856 yılında Kırım Savaşı’nı kaybettikten sonra Panislavizm Politikasına ağırlık vermeye başlamıştı

Amaç:
Slav ırkından ve Ortodoks mezhebinden olan ulusları himayesi altına alarak Akdeniz’e çıkmak, Hint yolu üzerinde sömürgeler elde etmektir Hedefine ulaşmak için Balkan milletlerini Osmanlı Devleti'ne karşı kışkırtmıştır

Aşamalar:
a) Hersek'te başlayan isyan, Bulgaristan ve Sofya'ya kadar yayıldı
b) Ayaklanma bastırılınca büyük devletler Osmanlıya muhtıra verdi
c) Osmanlı Devleti bunu dikkate almadı ve isyanı teşvik eden Sırplara saldırdı
d) İngiltere’nin araya girmesiyle sorunu çözmek için Rusya, Almanya, Fransa, İtalya ve Osmanlı'nın katıldığı İstanbul Konferansı (1876) toplandı
e) Osmanlı Devleti büyük devletlerin kendi içişlerine karışmasını önlemek için l Meşrutiyet’i ilan etti
g) Bunu dikkate almayan Avrupa, Bosna Hersek'e özerklik verilmesini istedi Osmanlılar bu istekleri reddedince Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş açtı

6 1877–1878 OSMANLI RUS SAVAŞI (93 HARBİ)
Sebepleri:
a) Osmanlı Devleti'nin İstanbul Konferansı kararlarını kabul etmemesi
b) 1870’de İtalya, 1871’de Almanya'nın birliğini kurarak Avrupa güçler dengesinde önemli değişiklikler meydana getirmesiyle Rusya'nın 1870’de Paris Antlaşması'nın Karadeniz’in tarafsızlığı ile ilgili maddesini tanımadığını ilan etmesi Ruslar Kafkaslar ve Balkanlardan saldırıya geçtiturkeyarena Doğu'da Ahmet Muhtar Paşa'nın gayretlerine rağmen Erzurum'a, Balkanlardan ise Gazi Osman Paşa'nın savunduğu Plevne'yi alıp Yeşilköy önlerine kadar ilerlediler II Abdülhamit barış istedi

Ayestafanos Antlaşması (3 Mart 1878)
a) Sırbistan, Romanya ve Karadağ tam bağımsız olacaktır
b) Bosna- Hersek’e özerklik verilecektir
c) Kars, Ardahan, Batum ve Doğu Beyazıt Rusya’ya bırakılacaktır
d) Karadeniz'den Ege'ye uzanan Balkanlar'ı ve Makedonya'yı içine alan büyük bir Bulgaristan kurulacaktır
e) Girit ve Ermenistan'da Islahat yapılacaktır
f) Osmanlı Ruslara savaş tazminatı ödeyecektir

Önemi:
Rusya'nın güçlenmesini istemeyen İngiltere, Almanya ve Avusturya'nın itirazı üzerine antlaşma yürürlüğe girmemiş Ayestafanos'un yerine Berlin Antlaşması kabul edilmiştir
Osmanlı Tarihinde imzaladığı halde yürürlüğe girmeyen ilk antlaşmadır

Berlin Antlaşması (13 Temmuz 1878)
Alman Başkanı Bismark'ın başkanlığında Berlin Konferansı toplandı
a) Sırbistan, Karadağ ve Romanya'nın bağımsızlığı aynen kabul edildi
b) Bulgaristan üçe ayrıldı
I Bölge: Osmanlıya bağlı vergi veren bir Bulgar
II Bölge: Valisi Avrupa devletleri tarafından seçilerek Osmanlıya bağlı kalacak Doğu Rumeli
III Bölge: Islahat yapmak şartıyla Osmanlı'ya bırakılan Makedonya toprakları
c) Bosna-Hersek'in yönetimi Avusturya'ya bırakıldı
d) Doğu Beyazıt Osmanlılara bırakıldı
e) Teselya Yunanistan'a bırakılacak
f) Osmanlı Girit ve Ermenistan'da ıslahat yapacaktır (İlk kez Ermeni Meselesi gündeme gelmiştir)
g) Osmanlı savaş tazminatı ödeyecektir

Antlaşmanın Önemi:
1 Osmanlı Devleti bu tarihten sonra hızla dağılmaya başladı
2 Rusya ile Osmanlı Devleti arasında l Dünya Savaşı'na kadar barış devri başladı
3 İngiltere Osmanlı'yı korumaktan vazgeçip parçalama politikasına başladı

BERLİN ANTLAŞMASI’NDAN SONRA OSMANLI DEVLETİ’NİN ELİNDEN ÇIKAN YERLER
1 Kıbrıs'ın İşgali (1878)
İngiltere Osmanlı Devleti'ni Rusya'ya karşı korumak bahanesiyle adayı işgal etti
2 Tunus'un Elden Çıkışı (1881)
İngiltere karşısında Akdeniz’de güç kazanmak isteyen Fransa tarafından işgal edildi
3 Doğu Rumeli Ayaklanması (1886)
Doğu Rumeli’de çıkan ayaklanma sonucunda Osmanlı Hıristiyan valiliği görevinden alarak bölgenin valiliğini Bulgar Prensliğine bağladı
II Meşrutiyetin ilanı sırasında Bulgaristan bağımsızlığını ilan ettiturkeyarena Böylece Doğu Rumeli de elden çıktı
4 Girit Meselesi (1897)

Sebep:
Yunanistan’ın 1896’da Girit'te isyan çıkarıp burayı almak istemesi
Gelişimi ve Sonuçları:
a) Osmanlı Ordusu Dömeke Meydan Muharebesi’nde Yunanlıları yenerek Atina’ya doğru ilerledi
b) Rusya ve diğer Avrupa devletlerinin araya girmesiyle İstanbul’da bir konferans toplanarak barış yapıldı
Buna göre;
• Yunanlılar Girit’ten çekilecektir
• Osmanlı'ya tazminat ödenecektir
• Girit özerk hale getirilip Yunan krallık soyundan valilerce yönetilecektir

Uyarı:
1 Girit'te daha önce Halepa Fermanı'yla ıslahat yapılmıştı
2 Bu barış Girit'in elden çıkmasına zemin hazırladı 1908 yılında II Meşrutiyet olayları sonucunda Yunanlılar Girit'in kendilerine ait olduğunu ilan etti II Balkan Savaşı sonucunda imzalanan Londra Antlaşması'yla Girit Yunanistan’a verildi
3 1908’de Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti
4 1908’de Bosna - Hersek Avusturya tarafından ilhak edildi

Bu dönem ıslahatlarının yapısal özelliği XVII ve XVIII yüzyıldakilere göre farklıdır XIX yüzyıl'da her alanda (askeri, idari, kültürel, sosyal ve ekonomik) ıslahat yapılmıştır