Anlatım Bozukluğu Türleri-Anlatım Bozukluğu Hakkında

Anlatım Bozukluğu Türleri-Anlatım Bozukluğu Hakkında

Anlatım bozukluklarının önemli bir bölümü sözcük düzeyindedir Anlatımda var-
lıkların niteliklerini ve eylemlerini durumları ve duyguları iyi anlatabilmek için
bunların dildeki karşılıklarıolan sözcüklerin dikkatli seçilmesi gerekir İyi seçileme-
miş bir sözcük cümlenin anlamını bozar
Sözcük düzeyinde yapılan yanlışları şu başlıklar altında toplayabiliriz:
311 Yapıları Yanlış Olan Sözcükler
Sözcüklere yanlışekler ya da sözcükler eklenerek bu tür yanlışlar yapılır Aşağıdaki
cümleleri inceleyelim

• Yemek yiyilip kahveler içildikten sonra konuya geçildi
=yenilip ("yemek" eyleminin edilgeni "yenilmek"tir)
• Toplantıda Doğu'daki bazı bölgevi meseleler ele alıdı
="bölgesel" sözcüğü kullanılmalıdır
• "Eva Peron" belgeselinde halkın tezahüratları abartılıydı
=gösterileri ("tezahürat" zaten çoğuldur)
• Her yaz Boğaz'da bir sayfiyelik ev kiralarız
=yazlık ("sayfiye" yazlık anlamındadır Üzerine bir de Türkçe +lık eki
getirilmektedir)
• Yeşil beldemizi güzelletelim
="güzelleştirelim" sözcüğü kullanılmalıdır
• Bu yöntem bana gayripratik göründü
=kolay görünmedi ("gayri" Arapça "pratik" Fransızcadır)
• İki ülke arasındaki kardeşane ilişkiler geliştirilmelidir
=kardeşçe ("kardeş" Türkçe "ane" eki Farsçadır)
• Hafta içi taşıt araçları cadde üzerinde on dakikadan fazla kalamazlar
=taşıtlar araçlar taşıma araçları
• Kendisini yakinen tanırım
=yakından ("yakın" Türkçe "en" eki Arapçadır)
• Bayramınızı kutlular ellerinizden öperim
="kutlar" sözcüğü kullanılmalıdır
• Rahmetlik amcam bu günleri göremedi
="rahmetli" sözcüğü kullanılmalıdır
312 Birbiriyle Karıştırılan Sözcükler
Bu tür yanlışlar sesçe birbirine yakın sözcüklerin karıştırılmasından doğmaktadır
Aşağıdaki cümleleri inceleyelim
• Bu iki sözcüğü birbirine karıştırıyoruz Oysa aralarında küçük de olsa bir
ayrıntı vardır
ayrıntı(=teferruat detay) Bu cümlede ayrım (=fark) sözcüğü kullanılmalıdır
• Mahalleler birbirine yaklaşık olarak kurulmuştu
="yakın" sözcüğü kullanılmalıdır
• Almanya'dan öğretim durumumu gösteren bir belge istiyorlar
Öğretim (=öğretme) eylemidir Bu cümlede öğrenim (=öğrenme) eylemi
olmalıdır
• Onların azımsadığı genç edebiyatçılar çok başarılı oldu
="küçümsediği" sözcüğü kullanılmalıdır
• Başkanın konuşması bütün ülkede olumlu tepkiler yarattı
tepki (=bir olaya bir güce karşı geri tepme) Bu cümlede "etki" sözcüğü
kullanılmalıdır
• Çekimserliği yüzünden hiç hakkını arayamaz
="çekingenliği" sözcüğü kullanılmalıdır
• Çocuğun bütün vücudunu büyük büyük yaralar kapsamıştı
kapsamak (=içine almak) Bu cümlede "kaplamıştı" sözcüğü kullanılmalıdır
Birbiriyle karıştırılan sözcüklerin bazıları da şunlardır:
mahsur
: kuşatılmış
mahzur
: engel
mütehassıs : uzman
mütehassis : duygulu
mütevâzî
: paralel
mütevazı : alçak gönüllü
portre
: insan resmi
porte
: bir işin genişlik ve
önem derecesi
rekâbet
: binme
rekabet
: rakiplik
yönetmenlik: "yönetmen"lik mesleği yönetmelik : tüzük
vâris
: mirasçı
varis
: toplardamar genişlemesi
313 Gereksiz Kullanılan Sözcükler
Eşanlamlı sözcüklerin aynı cümle içinde birarada kullanılması ya da gereksiz bir
sözcüğe cümlede yer verilmesi anlatımın gücünü azaltır Söylenilenin kolaylıkla
anlaşılmasına engel olur Aşağıdaki cümleleri inceleyelim
• Yer yer iki metreyi bulan kar yağışına rağmen ilçeye ulaşılmaya çalışılıyor
Ölçülebilen yağış değil kardır Yer yer iki metreyi bulan kara rağmen
• Zamanlama çok yanlış bir vakte denk geldi
"Zamanlama yanlış oldu" şeklinde cümle gereksiz sözcüklerden
kurtarılabilir
• Duvarlara kalemle yazı yazmayınız
"kalemle" sözcüğü gereksizdir
• İki lider beş saat süreyle görüştüler
"süreyle" sözü gereksizdir
• Seçimlerin tarihi yaklaştıkça partilerin faaliyeti gittikçe artıyor
"gittikçe" sözcüğü gereksizdir
• Bu görüş ayrılığının sebebi neden kaynaklanıyor?
"Bu görüş ayrılığının sebebi nedir?"
• İlk yüzmeye başladığım zaman sudan korkardım
"İlk" sözcüğü gereksizdir
314 Gereksiz Yinelenen Sözcükler
Bu tür yanlışlar genellikle aynı sözcüğün Türkçesiyle yabancı dillerden gelen
şeklinin aynı cümle içinde kullanılmasıyla olur Aşağıdaki cümleleri inceleyelim
• Çocuk kitapları çocuklara merhameti ve acımayı da öğretmelidir
• Her dersin kendine özgü ilke ve prensipleri vardır
• Burada bana yeni olanaklar sağlayacak imkanlar bulamadım
• Kendini düşünen egoist insanlardan korkarım • İlgi ve alakanızı esirgemeyeceğinizi biliyorum
• Hepinize sonsuz teşekkürlerimi ve şükranlarımı sunuyorum
• Yarışma birazdan başlamak üzere
• Eski geçmiş günleri hatırladım birden
315 Gereksiz Kullanılan Yardımcı Eylemler
Türkçede kimi ad soylu sözcükler etmek olmak yardımcı eylemleriyle birlikte
kullanılmaktadır Günümüzde bu eylemlere yapmak bulmak eylemleri de
katılmıştır Oysa yardımcıeylemlerle cümleyi doldurmak yerine sözcüklerin eylem
olanını kullanma yoluna giderek Türkçenin zenginliğinden ve gücünden yararla-
narak daha duru bir anlatıma sahip olabiliriz
umut ediyorum
yerine
umarım dilerim
kuşku etmek
yerine
kuşkulanmak
başvuruda bulunmak başvuru yapmak
yerine
başvurmak
duyuru yapmak
yerine
duyurmak
etki etmek
yerine
etkilemek
Aşağıdaki cümleleri inceleyelim
Son günlerin en çok istek alan parçası yine bir numarada
="istenen veya beğenilen" olmalıdır
Burada bekleme yapılmaz
="beklenmez veya durulmaz" olmalıdır
Stüdyomuza gelme isteğinde bulunanlar
="gelmek isteyenler" olmalıdır
Yavrulama yapan kediler kobay olarak kullanıldı
="yavrulayan" olmalıdır
316 Çelişen Sözcükler
Bir yazı ya da konuşmada birbirini tutmayan çelişen sözler kullanılması okuyanı
dinleyeni şaşırtır Anlatım inandırıcılığını yitirir karışıklığa yol açar
Türkçede karışıklığa yol açan sözlerden bazılarını cümleler üzerinde inceleyelim
• Belki bugün çarşıya çıkacağız tabii
belki - tabii
• Kuşkusuz duyduğum onun sesi olmalı
kuşkusuz - olmalı
• Eminizki iradeli bir insan olan öğretmenimiz bu sorununu da herhalde
çözmüştür
eminizki - herhalde

• Üç ayrı yerde başlayan yangında mutlaka kasıt ihtimali var diyorlar mutlaka - ihtimali
• Aşağı yukarı tam beş yıldır görüşemiyoruz
aşağı yukarı - tam
• Kısmen de olsa kendimi ona karşı tamamen sorumlu hissediyorum
kısmen - tamamen
317 Yanlış Okunan Yazılan ve Söylenen Sözcükler
Bu yanlışlar genellikle başka dillerden Türkçeye girmiş sözcüklerin okunmasında
yazılmasında ve söylenmesinde görülür Çoğunlukla yabancı sözcüklerin
anlamının tam ve doğru olarak bilinmemesinden ileri gelirAnlamıtam ve doğru
olarak bilinmeyen yabancı sözcüklerin yerine Türkçelerinin seçilmesi anlatımın
doğru ve açık olmasını sağlar
Aşağıda bu tür sözcüklerin bir kısmının yanlış ve doğru şekilleri liste halinde
verilmiştir
Yanlış
Doğru
adele
adale
afaroz
aforoz
arazöz
arozöz
asvalt
asfalt
âyar
ayar
eyitim
eğitim
hâtırâ
hâtıra
herkez
herkes
hîbe
hibe
ihtibaren
itibaren
kavonoz
kavanoz
klavuz
kılavuz
lağzım
lazım
mefta
mevta
mahfetmek
mahvetmek
meşgâle
meşgale
muaffak
muvaffak
örneyin
örneğin
râkip
rakip
sezeryan
sezaryen
silüet
siluet
şevkat
şefkat
tarikatler
tarîkatler
tafsiye
tasfiye
teşfik
teşvik
Türkiya
Türkiye

vâhim vahim
yalnış
yanlış
yanlız
yalnız