Türkiye'deki Ekonomik Faaliyetler Nelerdir?

Türkiye'deki Ekonomik Faaliyetler Nelerdir?

TARIM (TARLA ve BAHÇE KÜLTÜRLERİ)

Tarım, toprağı işleyerek ekme ve dikme yoluyla çeşitli ürünler elde etme işine denir Ülkemiz topraklarının % 36'sı tarım arazisi olarak kullanılır Bu yüzden tarım Türkiye ekonomisi için çok önemlidir
Cumhuriyetin ilk yıllarında tarım ülkemizde daha çok ilkel yöntemlerle yapılıyordu Makine kullanımı, zararlı böcek ve bitkilerle mücadele, kaliteli tohum kullanımı ve sulama ülkemizde gelişmemişti
Bu yüzden tarımsal üretim oldukça azdı Fakat daha sonra yapılan çalışmalar sayesinde tarımımızda önemli gelişmeler olmuştur Ziraat fakültelerinin açılması, tarım makine ve aletlerinin üretilmesi, yapay gübre ve kaliteli tohum kullanımı ile sulamaya önem verilmesi bu gelişmeye neden olmuştur Bunların yanında GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ta Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin toptan kalkınmasını amaçlayan çok önemli bir projedir GAP sayesinde tarımsal üretimde büyük artışlar olmaya başlamıştır
Ülkemizde çalışan nüfusun yarısına yakını tarımla uğraşmaktadır Aynı zamanda Devlet Üretme Çiftlikleri, Ziraat Bankası, Toprak Mahsulleri Ofisi ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin kurulması bu gelişmenin diğer nedenleridir
Ülkemizde tarımı etkileyen bazı faktörler vardır Bunların önemlilerini şöyle sıralayabiliriz;
� Toprak bakımı: Tarım faaliyetleri toprak üzerinde yapıldığı için toprak bakımı çok önemlidir Toprak çapa, bel, pulluk ve saban gibi aletlerle havalandırılır Bu olay toprağın verimini artırır
� Sulama: Bütün tarım ürünlerinin suya ihtiyacı vardır Bu ihtiyaç yetiştirilen tarım ürününe göre değişir Bu nedenle toprak uygun zamanlarda ve yeterince sulanmak zorundadır
� Gübreleme: Toprağın besin ve mineral bakımından zenginleştirilmesidir Hayvan dışkılarından olan gübreye doğal gübre denir Değişik minerallerin birleştirilmesi ile elde edilen gübreye ise yapay gübre denir Gübreleme tarım ürünlerinin verimini önemli oranda artırır
� Kaliteli tohum: Tarım ürünlerinden daha fazla verim almak için mutlaka kaliteli tohum kullanmak gerekir
Gübre, yapay ve doğal gübre olarak iki kısma ayrılır
Tarla Tarımı ve Tarla Ürünlerimiz
Ülkemizdeki tarım alanlarının büyük kısmını tarlalar oluşturur Tarlalar eğimli ve engebeli arazilerde olduğu gibi düz alanlarda da olabilmektedir Tarlaların büyük kısmı her yıl ekilir Bazıları ise bir yıl ekilip ertesi yıl boş bırakılır Bu duruma nadas tarımı denir
Buradaki amaç mineral bakımından fakir olan toprağın bir yıl dinlenerek mineralce zenginleşmesidir Tarlalarda ekilen tarım ürünlerini şu şekilde gruplara ayırabiliriz

1 Tahıllar
Tahıllar ülkemizde en fazla üretimi yapılan tarım ürünleridir Ülkemizdeki ekim alanlarının büyük kısmı tahıllara ayrılmıştır Tahıllar; buğday, arpa, mısır, pirinç, çavdar ve yulaf gibi tarım ürünlerinden oluşur
Buğday: Ülkemizde en fazla üretilen ve tüketilen tarım ürünüdür Çok yaygın bir ekim alanı vardır Doğu Karadeniz Bölümü�nün kıyı kesimi ve yüksek yerler haricinde ülkemizin her yerinde yetiştirilir Fakat en fazla İç Anadolu Bölgesi'nde yetiştirilir Ülkemizdeki buğdayın 1/3'ü bu bölgede üretilir Buğday tarımı genellikle sulama ile yapılamaz Bitkinin su ihtiyacı yağmurlardan karşılanır Bu yüzden üretilen buğdayın miktarı yağışlara göre değişir Aynı zamanda üretiminde yıllara göre büyük dalgalanmalar olur Buğday en fazla ekmek yapımında kullanılır Aynı zamanda unlu mamüller, bisküvi ve makarna yapımında da yaygın olarak kullanılır


Yurdumuzdaki buğday üretiminin coğrafî bölgelere dağılımı
Arpa: Ülkemizde yaygın bir ekim alanı vardır Buğdaydan sonra en fazla yetiştirilen tahıldır En çok İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilir Buğdaya göre sıcağa ve soğuğa karşı daha dayanıklı olup, daha kısa sürede yetiştirilir Bu yüzden buğdayın yetiştirilemediği yüksek yerlerde de yetiştirilebilir En fazla hayvan yemi ve bira sanayisinde ham madde olarak kullanılır
Mısır: Yetişme koşulları diğer tahıllardan farklıdır Mısır, yaz yağışlarının ve sulama imkânlarının olduğu yerlerde rahatlıkla yetiştirilebilir En fazla Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde yetiştirilir Ülkemizdeki ekim alanı oldukça yaygındır Karadeniz Bölgesi'nde halkın temel besin maddesi olarak kullanılır Ayrıca mısırdan yemeklik yağ elde edilir Bir kısmı da hayvan yemi olarak kullanılır
Pirinç: Pirinç, çeltik bitkisinden elde edilen üründür Çeltik hasat edildikten sonra kabukları ayıklanarak pirinç elde edilmiş olur Çeltiğin tarımı su içinde yapılır Tarımı için en uygun alanlar akarsu kenarlarındaki düzlükler ve sulanabilen ovalardır En fazla Edirne, Samsun, Çorum, Kastamonu, Hatay ve Diyarbakır gibi illerde yetiştirilir Önemli bir besin maddesi olan pirinç üretimi ülkemiz tüketimini karşılayamaz
Ülkemizde yetiştirilen diğer tahıl ürünleri ise çavdar, yulaf ve darıdır Bu ürünler çok geniş ekim alanlarına sahip değillerdir Genellikle hayvan yemi olarak kullanılırlar
Tarla tarımında tahıllardan başka sanayi bitkileri de yetiştirilir

2 Sanayi Bitkileri
Doğrudan tüketilmeyip fabrikalarda ham madde olarak kullanılan ürünlerdir
Pamuk: Yetişme döneminde bol su isteyen ve verimli alüvyal ovaları seven bir bitkidir Hasat zamanında ise yüksek bir sıcaklığa ihtiyaç duyar Bu dönemin oldukça kurak geçmesi gerekmektedir Yaz yağışları pamuk üretimine zarar verir En fazla Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilir
Pamuk, dokuma sanayisinin ham maddesidir Çekirdeğinden elde edilen yağ ise margarin üretiminde kullanılır Ülkemizde pamuk üretimi oldukça fazladır
Tütün: Yetişme döneminde bol su ister Olgunlaşma ve hasat döneminde ise yüksek sıcaklık ister Ülkemizde en çok Ege Bölgesi�nde yetiştirilir Daha sonra Güneydoğu, Karadeniz ve Marmara bölgeleri gelir Tütün, sigara gibi sağlığa zararlı olan dumanlı içeceklerin ham maddesidir Ülkemizde devlet denetiminde yetiştirilmektedir
Ülkemizde yetiştirilen başlıca sanayî bitkileri, pamuk, tütün, şeker pancarı, haşhaş, ayçiçeği ve zeytindir Ayrıca pamuk ve pamuklu dokuma ürünleri ülkemiz ihracatında önemli bir yer tutar

Yurdumuzda tütün üretiminin coğrafî bölgelere dağılımı
Şeker pancarı: Kıyı bölgelerimiz dışında ülkemizin her yerinde rahatlıkla yetiştirilmektedir Yağışların yeterli olmadığı yerlerde sulamalı olarak yetiştirilebilir Büyük kısmı İç Anadolu Bölgesi'nde yetiştirilir Daha sonra Karadeniz ve Marmara bölgeleri gelir Şekerin ham maddesidir Ayrıca posası hayvan yemi olarak kullanılır Bu yüzden şeker fabrikalarının çevresinde büyükbaş hayvancılık gelişmiştir


Yurdumuzda şeker pancarı üretiminin coğrafî bölgelere dağılımı
Ayçiçeği: Ülkemizin her yerinde yetişme imkânı vardır Fakat büyük kısmı Marmara Bölgesi'nde yetiştirilir Yaz yağışlarından olumsuz etkilenir Yağışın yetersiz olduğu yerlerde sulama ile yetiştirilebilir Bitkisel yağ üretiminde kullanılır
Ülkemizdeki bitkisel yağ üretiminin yarıya yakını ayçiçeğinden elde edilir


Yurdumuzda ayçiçeği üretiminin coğrafî bölgelere dağılımı
Zeytin: Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerdeki eğimli arazilerde rahatlıkla yetiştirilebilir Bu yüzden en fazla Ege Bölgesi'nde yetiştirilir Daha sonra Marmara ve Akdeniz bölgeleri gelir Akdeniz Bölgesi'nde az yetiştirilmesinin nedeni; daha fazla gelir getiren ürünlerin ekilmesidir
Ülkemiz Dünya'nın önde gelen zeytin üreticisi ülkeleri arasındadır Sert çekirdekli meyvelerdendir Sofralık zeytin olarak tüketildiği gibi yağ üretiminde de kullanılır Ayrıca sabun üretiminde de kullanılır
Haşhaş: Uyuşturucu madde elde edildiği için devlet denetiminde yetiştirilir En fazla Ege Bölgesi'nde yetiştirilir
Aynı zamanda ilâç yapımında ve yemeklik malzeme olarak kullanılır
3 Baklagiller
Fasulye, nohut, bakla, mercimek ve bezelye gibi bitkiler baklagilleri oluşturur Ülkemizin her bölgesinde yetiştirilmektedir İç Anadolu Bölgesi baklagil üretiminde ilk sıradadır
Proteince zengin olan baklagiller genellikle kuru olarak tüketilirler
Bahçe Tarımı ve Bahçe Ürünlerimiz
Bahçe tarımı, genellikle yerleşim merkezlerinin yakınında bulunan bahçelerde yapılır Sulamalı olarak küçük tarım aletleri ile tarımı yapılır Ülkemizde tarımı yapılan başlıca bahçe bitkileri şunlardır;
Çay: Ülkemizdeki en uygun yetişme alanını Doğu Karadeniz Bölümü'nün kıyı kesiminde bulmuştur Burada üretilen çay ülkemiz ihtiyacını karşılar Çay üretimi için bol yağış ve eğimli yamaçlar gereklidir Çay bitkisi 1-15 metre boyunda çok yıllık bir ağaççıktır Bu ağaççıkların sürgünleri kesilir Daha sonra fabrikalarda işlenerek çay elde edilmiş olur
Sebzeler: Farklı iklim tiplerinin görüldüğü ülkemizde birçok sebze türü yetiştirilmektedir Sebzeler genellikle taze olarak iç piyasada tüketilir Bu yüzden iç ticaretimizde önemli bir yeri vardır
Ekim alanları oldukça yaygındır Sebze üretiminin en fazla olduğu yer Akdeniz Bölgesi'dir Bu bölgeyi Ege ve Marmara bölgeleri takip eder Sebzelerin en az yetiştirildiği yer ise iklim koşulları elverişsiz olduğu için Doğu Anadolu Bölgesi'dir
Sebzelerin büyük kısmı yaz mevsiminde yetiştirilir Bunların en önemlileri patlıcan, domates, biber, bamya ve salatalıktır Ispanak, lahana, pırasa gibi sebzeler ise kış mevsiminde yetiştirilir Ülkemizde en fazla soğan, patates ve domates yetiştirilir
Meyveler: Ülkemiz iklimi uygun olduğu için dünyadaki meyve türlerinin büyük kısmını yetiştirebiliriz Ülkemiz tarımında önemli bir yeri olan meyveler beslenmemiz için de çok önemlidir Meyvelerin bir bölümünün ihracatımızda da önemli bir yeri vardır
Meyveleri yaz meyveleri ve kış meyveleri diye iki gruba ayırabiliriz Yaz meyveleri üzüm, kayısı, şeftali ve kiraz gibi meyvelerdir Kış meyveleri ise portakal, mandalina, greyfurt ve ayva gibi meyvelerdir Bazı önemli meyvelerimiz şunlardır;
Üzüm:Ülkemizde çok yaygın bir ekim alanı vardır Her bölgemizde yetiştirilebilir Ama en çok Ege Bölgesi'nde yetiştirilir Üretimimizin yarıya yakınını bu bölge sağlar
Çok yıllık bir bitki olan üzümün bitkisine üzüm asması veya üzüm çubuğu denilmektedir Üzüm çubuklarının ekili olduğu yere bağ denir Üzüm tarımına ise bağcılık denir Yaş ve kuru olarak tüketildiği gibi içki yapımında da kullanılır
Turunçgiller: Turunçgiller portakal, limon, mandalina, greyfurt ve turunç meyvelerinin genel adıdır Kış sıcaklıklarının fazla olduğu ve don olaylarının görülmediği yerlerde yetiştirilirler Büyük kısmı Akdeniz Bölgesi'nde yetiştirilir
Fındık: Fındığın ana vatanı Karadeniz kıyılarıdır En fazla yetiştirildiği iller; Giresun, Ordu, Trabzon ve Adapazarı'dır Ülkemiz hem fındık üretiminde hem de kalitesinde dünyada birinci sıradadır Bu yüzden ekonomimiz için çok önemli bir üründür Büyük kısmı yurt dışına satılır Çerez olarak tüketildiği gibi yağ da elde edilir
İncir: Soğuğa dayanıksızdır Bu yüzden kışların ılık geçtiği yerlerde yetiştirilir İncir taze ve kuru olarak tüketilebilir Kuru incir ihracatımız gelişmiştir
Elma: Düşük sıcaklıklardan etkilenmeyen bir meyvedir Bu yüzden ülkemizde yaygın bir ekim alanı vardır Birçok yöremizde rahatlıkla yetiştirilebilir En fazla İç Anadolu Bölgesi'nde üretilir Genellikle taze olarak tüketilir
Diğer meyveler: Yukarıdakilerden başka kavun, karpuz, kiraz, şeftali, kayısı,vişne, armut, dut, erik, muz, ayva, ceviz, badem, antep fıstığı gibi birçok meyve ülkemizde yetiştirilir Ülkemizde son yıllarda turfanda sebze ve meyve üretimi gelişmiştir Bu sebze ve meyveler cam ve plâstik mekanlarda sağlanan uygun yetişme ortamında üretilirler Buna seracılık denilmektedir
Bir kısmı Ege Bölgesi'nde çok azı da Doğu Karadeniz kıyılarında yetiştirilir En fazla Ege Bölgesi'nde daha sonda Akdeniz, Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilir Bu tarım faaliyetinde kış mevsiminin soğuklarından korunarak üretim yapılır Seracılık en fazla Akdeniz Bölgesi'nde daha sonra ise Ege Bölgesi'nde gelişmiştir
HAYVANCILIK
Hayvancılık; evcil hayvanları besleme, onların ürünlerinden ve gücünden yararlanma işidir Kırsal bölgelerde tarımdan sonra halkın en önemli geçim kaynağıdır
Ülkemizde hayvancılık otlak (mera) ve ahır hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır Hayvanların meralardaki otları yiyerek beslenmesi sonucunda yapılan hayvancılık türüne mera (otlak) hayvancılığı denir Hayvanların ahırlarda genellikle yapay yemlerle beslenmesine de besi hayvancılığı denir
Besi hayvancılığı ülkemizde giderek yaygınlaşmaktadır Besi hayvancılığı en fazla Marmara Bölgesi'nde gelişmiştir Ülkemizde farklı iklim özelliklerinin görülmesi hayvancılık türlerinin de çeşitli olmasını sağlamıştır Bu hayvancılık türlerinin bazıları şunlardır;
Büyükbaş Hayvancılık: Bu hayvancılık grubuna inek, öküz, manda, at, eşek, katır ve deve girmektedir Ülkemizde yaz yağışlarının fazla olduğu yerlerde gelişmiştir Doğu Karadeniz Bölümü ile Erzurum-Kars Bölümü bu yerlerin başında gelir Buralarda yaz mevsimi yağışlı geçtiği için gür otlaklar yetişir Bu yüzden büyükbaş hayvancılık gelişmiştir
Aynı zamanda buralarda tarım alanları azdır

Yurdumuzda beslenen büyükbaş hayvanların coğrafî bölgelere dağılımı

Küçükbaş Hayvancılık: Küçükbaş hayvancılık grubuna; koyun ve keçi girmektedir Bu hayvanlardan koyun daha çok beslenir Ülkemizdeki yer şekilleri ve bitki örtüsü küçükbaş hayvancılık için oldukça uygundur
Ülkemizdeki geniş bozkır alanlarında karaman, kıvırcık ve dağlıç gibi koyun cinsleri yetiştirilir Koyun en fazla Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilir Koyunlardan et ve süt elde edilmesi dışında yünlü dokuma sanayisinde de ham madde olarak yararlanılır
Küçükbaş hayvanlar arasında koyundan sonra tiftik keçisi yetiştirilir En fazla İç Anadolu Bölgesi'nde özellikle de Ankara çevresinde yetiştirilir Bu keçilerden elde edilen tiftik dokumacılıkta kullanılan çok değerli bir ham maddedir Diğer bir keçi türü olan kıl keçisi de en çok dağlık alanlarda yetiştirilir Fakat ormanlara zarar verdikleri için son yıllarda sayıları oldukça azalmıştır

Yurdumuzda beslenen koyunların coğrafî bölgelere dağılımı

Kümes Hayvancılığı: Tavuk, kaz, ördek, hindi gibi hayvanlara kümes hayvanı denir Kümes hayvanlarının etinden ve yumurtasından yararlanılır Son yıllarda beyaz et tüketiminin artması ile kümes hayvancılığı gelişmiştir Bunda modern tavuk çiftliklerinin kurulmasının da etkisi vardır Kümes hayvancılığı nüfusu kalabalık olan büyük şehirlerin çevrelerinde çok gelişmiştir
İpek Böcekçiliği: Dut yaprağını yiyen bir tırtılın kozasından elde edilen ipek, ipekli dokuma sanayisinin ham maddesidir İpek böcekçiliği en fazla Güney Marmara Bölümü'nde gelişmiştir Özellikle Bursa ili en çok gelişen yerdir
Arıcılık; Ülkemizde yaygın olarak yapılır Çünkü ülkemizde farklı bitki türleri bulunmaktadır Bitki örtüsündeki çeşitlilik arıcılık için çok önemlidir Arıcılık ülkemizin her bölgesinde yapılmaktadır Ege ve Karadeniz bölgeleri ilk sırada gelmektedir
Beslenmemizde önemli bir yeri vardır
SU ÜRÜNLERİ
Ülkemizin üç tarafı denizlerle çevrilidir Aynı zamanda çok sayıda akarsu ve gölleriyle birlikte ülkemiz su ürünleri için uygun özelliklere sahiptir Fakat üretimimiz yetersizdir Balık en çok avlanan ve tüketilen su ürünüdür Daha sonra boğazlar gelir Denizlerimizden en fazla; hamsi, istavrit, palamut, uskumru, lüfer ve barbunya gibi balıklar avlanır
Tutulan balıkların bir kısmı akarsulardan bir kısmı da baraj ve göllerden elde edilir Buna tatlı su balıkçılığı denir Aynı zamanda akarsu kenarlarında insanlar tarafından kurulan çiftliklerden de balık üretimi yapılır En fazla sazan ve alabalık tutulmaktadır Tatlı su balıkçılığına kültür balıkçılığı da denilmektedir
Balıkçılığımızın sorunları arasında;
Denizlerimizdeki balık potansiyelinin az olması, kıyılarımızın kirli olması, balıkçılık filomuzun yetersiz olması, zararlı yöntemlerle avlanma, yasak avlanma gibi nedenler gösterilebilir
Denizlerimizden midye, kerevit, ıstakoz, ahtapot, karides, kalamar gibi su ürünleri de elde edilir Ayrıca inci, mercan, sedef ve sünger avcılığı da yapılmaktadır
Balıkların en çok avlandığı denizimiz Karadeniz'dir Marmara, Ege ve Akdeniz kıyılarında da balıkçılık yapılır
ORMAN ÜRÜNLERİ
Ormanlar, ülkemizin doğal güzellik ve ham madde kaynağıdır Ülkemiz topraklarının 1/4'ü ormanlarla kaplıdır Bu oran yıllar önce daha fazla iken, ormanlar tarih boyunca tahrip olarak şimdiki halini almıştır
Ormanlar genellikle kıyı bölgelerimizde toplanmıştır Ülkemiz ormanlarının büyük kısmı Karadeniz ve Akdeniz bölgelerine aittir İç bölgelere doğru gidildikçe yağışlar azaldığı için orman alanları da azalmaktadır

Orman ürünlerinin başında kereste ve yakacak odun gelir Kereste birçok sanayi kolunun ham maddesi durumundadır Kâğıt, mukavva, parke, sunta ve kontraplâk üretimi keresteden yapılmaktadır Ayrıca kapı, pencere, masa, sıra yapımında, telefon ve telgraf direkleri yapımında kereste kullanılmaktadır Aynı zamanda ahşap ev yapımında da kullanılır Diğer orman ürünleri ise sığla yağı, reçine, keçi boynuzu, ıhlamur ve çam kozalağıdır Ülkemiz için çok önemli olan ormanları korumak önemli görevlerimizdendir Ormanlarımızın tahrip edilmesini önlememiz gerekmektedir Bunun için ormanların çok iyi korunarak yangınların azaltılması gerekmektedir

MADENLER ve ENERJİ KAYNAKLARI
Madenler
Yer altından çıkarılan ve ekonomik değeri olan maddelerdir Yer altında ham olarak bulanan maddeler işlenerek yabancı maddelerden ayrılır Daha sonra kullanıma sunulur Her maden farklı şekillerde ve farklı sanayi kollarında kullanılır
Ülkemizde maden çeşidi fazla olduğu hâlde miktarları yeterli değildir Bu araştırma için Etibank ve Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kurulmuştur
Demir: Demir, bütün sanayi dallarının en önemli ham maddesidir Demirin geniş bir kullanım alanı vardır Demir, en çok Sivas-Malatya arasındaki Divriği, Hasan Çelebi ve Hekimhan�da çıkarılmaktadır Buralardan çıkarılan demir, demir çelik sanayisinde kullanılır
Bakır: Kolay işlenebilen yumuşak bir madendir Başta elektrik ve elektronik eşya olmak üzere birçok alanda kullanılır Küre (Kastamonu), Murgul (Artvin) ve Rize'den çıkarılmaktadır
Krom: Ülkemizde en çok bulunan madenlerdendir Demir çelik sanayisinde ham madde olarak kullanılır En fazla; Fethiye, Köyceğiz (Muğla) ve Elazığ'da çıkarılır
Bor Mineralleri: Jet ve roket yakıtı ve cam elyafı ile porselen ve cam üretiminde kullanılır Ülkemiz, bor minerallerinin dünyada en fazla olduğu yerdir Kırka (Eskişehir), Emet (Kütahya) ve Balıkesir'de çıkarılmaktadır
Cumhuriyet döneminde yer altı kaynaklarımız araştırılmaya başlanmıştır Ülkemizde ayrıca boksit, cıva, kükürt, antimon, manganez, fosfat, çinko, mermer, tuz, altın ve gümüş gibi madenler de vardır Ülkemizde çıkarılan başlıca madenler şunlardır;
Enerji Kaynakları
Ülkemizde sanayileşme ve kentleşme ile birlikte enerji ihtiyacı artmış ve birçok enerji kaynağı kullanılır duruma gelmiştir Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz;
Linyit: Ülkemizde yaygın olarak bulunur Çıkarılan linyitler genellikle termik santrallerde elektrik üretimi için kullanılır Bu yüzden termik santrallerimizin büyük kısmı linyit yataklarının yakınına kurulmuştur Afşin-Elbistan (Kahraman Maraş), Yatağan (Muğla), Soma (Manisa), Tavşanlı, Simav, Emet, Tunçbilek (Kütahya), Çeltek (Amasya) ve Çayırhan (Ankara) en çok çıkarıldığı yerlerdir
Taş kömürü: Demir çelik sanayisinde kullanılır Zonguldak ve çevresinde çıkarılır Üretimimiz ihtiyacımızı karşılayamaz
Petrol: Bütün ülkeler için çok önemli bir enerji kaynağıdır Güneydoğu Anadolu Bölgesi�nde Batman, Siirt ve Diyarbakır çevrelerinde çıkarılmaktadır Üretimimiz tüketimimizin ancak 1/7 sini karşılar Geri kalanını satın alırız Yer altından çıkarılan petrol, petrol arıtma tesislerinde (rafineri) işlenerek kullanılır hale getirilir Ülkemizde Batman, Ataş (Mersin), Aliağa (İzmir), İpraş (İzmit) ve Orta Anadolu (Kırıkkale) olmak üzere beş ayrı rafineri bulunur
Doğal gaz: Yer kabuğunda bulunan boşluklarda yer alan gaz kümeleridir Hava kirliliğini azalttığı için tercih edilen bir yakıttır Büyük şehirlerimizde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır Ülkemizde sadece Hamitabat ( Kırklareli)'ta bulunur
Su gücü: Buna hidrolik enerji de denir Su gücünden faydalanarak üretilen elektrik enerjisidir Barajlardan elde edilir Ülkemizde birçok barajdan (Atatürk, Keban, Karakaya, Hirfanlı gibi) elektrik üretimi yapılmaktadır
Jeotermal enerji: Yer altından çıkarılan sıcak su ve su buharından elde edilen enerjidir Ucuz ve çevreye zarar vermeyen bir enerji kaynağıdır İlk işletmeye açılan kuyu, Sarayköy (Denizli)'dedir
Atom enerjisi: Buna nükleer enerji de denir Atom çekirdeğinden elde edilir
Güneş enerjisi: Hiç tükenmeyen çevre dostu ve ucuz bir enerji kaynağıdır En fazla Akdeniz ve Ege bölgelerinde kullanılır
Yakıt olarak kullanılmaktadır Genellikle yurt dışından ithal ederiz Ülkemizde çok sayıda akarsu olduğu için su gücü oldukça fazladır Ülkemizde henüz bu enerji kullanılmamaktadır Ülkemizde kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır
SANAYİ
Ham maddelerin işlenerek mamül madde haline getirilmesine sanayi denir Sanayinin kurulması için gerekli olan şartlar; Ham madde, enerji, sermaye, iş gücü, ulaşım ve pazarlamadır Ülkemizde en çok sermaye sıkıntısı çekilmektedir Diğer koşullar ülkemizde sanayinin gelişmesi için uygundur Ülkemizdeki sanayi tesisleri bazı yerlerde yoğunluk kazanmıştır Buralar İstanbul-Adapazarı arası, İzmir çevresi ve Adana - Mersin arasıdır Ayrıca Bursa, Ankara, Karabük, Karadeniz Ereğli, İskenderun, Kırıkkale, Gazi Antep ve Kayseri de sanayinin gelişmiş olduğu diğer kentler olarak ortaya çıkar Ülkemizde çeşitli sanayi kolları vardır Bunları şöyle sıralayabiliriz;
Besin Sanayii: Bu sanayiinin ham maddeleri, tarımsal ve hayvansal ürünlerdir Ülkemizin her tarafında yaygın olan bir sanayi koludur Konservecilik besin sanayimizin bir dalıdır En fazla Marmara ve Ege bölgelerinde gelişmiştir Yağ üretimi, besin sanayii içinde önemli bir yer tutar En fazla zeytin yağı ve ayçiçek yağı üretimi yapılır Marmara, Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yağ üretimi yoğun olarak yapılır Türkiye�de ilk şeker fabrikası Uşak�ta kurulmuştur
Dokuma Sanayii: Ülkemizde en fazla gelişen sanayi kollarından biridir Pamuklu dokuma fabrikaları Adana, İzmir, Aydın, Nazilli, Kayseri, İstanbul ve Bursa'da yoğunlaşmıştır Yünlü do¬kuma fabrikaları ise İstanbul, Bursa, İzmir, Hereke ve Uşak'ta yoğunlaşmıştır İpekli dokumanın merkezi ise Bursa'dır Halı ve kilim dokumacılığı ise İç Batı Anadolu Bölümü ve İç Anadolu Bölgesi�nde gelişmiştir
Deri Sanayii: Bu sanayi dalında ayakkabı, çanta ve giyim eşyaları yapımı başta gelir Deri giyim eşyalarımız yurt dışında kolay alıcı bulmaktadır Hazır giyim sanayi de çok gelişmiş bir sanayi koludur
Maden Sanayii: Madenlerin çıkarılması, ayıklanması ve işlenmesi faaliyetleridir Maden ocaklarının çevresinde gelişmiştir En yaygın olanı demir çelik fabrikalarıdır İlk demir çelik fabrikası Karabük�te kurulmuştur Daha sonra Karadeniz Ereğlisi, İskenderun ve Kırıkkale'deki fabrikalar kurulmuştur
Otomotiv Sanayii: Günlük hayatımızda önemli bir yeri olan otomobil, otobüs, kamyon gibi araçları içine alır Çok gelişen bir sanayi koludur En fazla Bursa, İstanbul, İzmit ve İzmir'de gelişmiştir Yurt dışından ithalatımız oldukça fazladır
Kimya Sanayii: En önemli dalı petrol arıtmadır Daha sonra kağıt, ilâç, gübre, sabun tozu ve deterjan gelir Petrol arıtma tesisleri İzmit, İzmir, İskenderun, Kırıkkale ve Batman'da bulunur İlâç fabrikalarının büyük kısmı İstanbul'da yer alır Kâğıt ise, İzmit, Dalaman (Muğla), Çaycuma (Zonguldak), Giresun, Taşucu (Mersin)'nda yer alır
Diğer Sanayi Kolları: Birçok kentimizde çimento fabrikaları kurulmuştur Cam fabrikaları ise İstanbul çevresinde bulunur Ülke savunması için önemli olan uçak sanayii Ankara'da gelişmiştir Gemi sanayii ise İstanbul ve Gölcük'te yer alır Bunlardan başka mobilya, porselen, tuğla, kiremit gibi birçok sanayi dalı da ülkemizde bulunmaktadır
Ham maddeler yer kabuğunun değişik katmanlarından, sulardan, bitkilerden ve hayvanlardan elde edilir Birçok ilimizde meyve suyu fabrikaları, konserve fabrikaları ve et kombinaları kurulmuştur Hayvancılığın yoğun olduğu yerlerde ise tereyağı ve peynir üretimi yapılır Şeker fabrikaları ise iç bölgelerimizde yoğundur Pamuklu dokuma, yünlü dokuma, ipekli dokuma ve halıcılık gibi bölümleri vardır Samsun' da bakır işleme, Seydişehir'de alüminyum, Elazığ�da ise ferro krom tesisleri yer alır
ULAŞIM
Yolcu, yük ve haberlerin bir yerden başka bir yerlere aktarılmasıdır Sanayi, ticaret, tarım ve turizmin gelişmesi, ulaşımın gelişmiş olmasına bağlıdır Dört farklı ulaşım sistemi vardır


Türkiye'nin başlıca kara ve deniz yolları

Kara yolu ulaşımı; Ülkemizde gelişmiş bir kara yolu ulaşımı vardır Ülkemizdeki kara yolu ulaşımını dağların uzanış doğrultusu ve iklim özellikleri etkilemektedir Dağların uzanışı kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı zorlaştırmıştır Olumsuz iklim şartları ise özellikle Doğu Anadolu Bölgesi'nde ulaşımı etkilemektedir Sel, heyelân, çığ ve buzlanma gibi doğal afetler ulaşımı olumsuz etkiler En işlek kara yolu; Edirne - İstanbul - Ankara - Adana ve İskenderun arasındadır Büyük kentleri birbirine bağlayan kara yolları da oldukça yoğundur Kara yolu ulaşımının en önemli sorunu trafik kazalarıdır
Demir yolu ulaşımı; Trenlerle yapılan ulaşımdır Demir yolları daha çok yük taşımacılığında kullanılır Yolcu taşımacılığında ise kara yollarından sonra ikinci sırada gelir Demir yollarımızın uzunluğu yeterli değildir Ankara, Eskişehir, Adapazarı ve Sivas'ta lokomotif, vagon yapım ve bakım tesisleri vardır
Deniz yolu ulaşımı; Liman ve iskeleler arasında yapılan yük ve yolcu taşımacılığını kapsar Deniz ulaşımında binlerce ton ağırlığında yükler taşındığı için ucuz bir ulaşım sistemidir Ayrıca kara ve demir yolu gibi bakım ve yapım çalışmalarına ihtiyaç yoktur Ülkemizin üç tarafı denizlerle çevrili olmasına rağmen deniz yolu ulaşımı gelişmemiştir En büyük limanlarımız İstanbul, İzmir ve Mersin'dedir Ayrıca Trabzon, Samsun, Antalya ve İskenderun limanları da çok önemlidir
Hava yolu ulaşımı; Uçaklarla yapılan yolcu ve yük taşımacılığıdır Hızlı bir ulaşım sistemidir Bu yüzden uzak mesafeli yolculuklar için çok önemlidir Ülkemizdeki en işlek hava alanları; İstanbul'daki Atatürk, Ankara'daki Esenboğa ve İzmir'deki Adnan Menderes'tir Akdeniz ve Ege kıyılarında turistik merkezlerdeki (Bodrum, Dalaman, Çeşme) hava alanları ise yaz mevsiminde çok yoğundur Olumsuz hava koşulları hava yolu ulaşımını çok fazla etkiler
Fakat ülkemizde yeterince gelişmemiştir
TİCARET
Para kazanmak için yapılan alım satım işlerine ticaret denir Ticaret, iç ticaret ve dış ticaret olmak üzere iki kısma ayrılır
İç ticaret: Ülke sınırları içinde yapılan ticarete denir Ülkemizdeki iç ticaret oldukça canlıdır Bu duruma bölgelerimizin tarım, hayvancılık, madencilik, sanayi ve turizm açısından farklı özellikte olmaları en çok etki eder Nüfus dağılışının farklı olması da iç ticareti canlandırır Her bölgede yapılan farklı ekonomik faaliyetler iç ticaretin canlılığını artırır
Dış ticaret: Ülkeler arasında yapılan ticarettir Ülkelerin ürettikleri ürünlerin farklı olması dış ticarete etki etmektedir Dış ülkelere sattığımız başlıca mallar; tekstil ve konfeksiyon ürünleri, elektrikli ev aletleri, lâstik, çeşitli tarım ürünleri, canlı hayvan, hayvansal ürünler, bitkisel yağlar ve çeşitli madenlerdir Satın aldığımız mallar ise; petrol, çeşitli makineler, otomobil, kimyasal maddeler, ilaç ve elektronik aletlerdir Ticaret yaptığımız ülkeler arasında Avrupa Birliği ülkeleri başta gelir En fazla Almanya ile ticaret yapmaktayız Orta Doğu ülkelerinden İran ve Suudi Arabistan�da dış ticaretimiz için önemlidir Dış ticaretimizde ABD, Rusya Federasyonu ve Japonya�da önemli yer tutar Ayrıca Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile olan ticaretimiz de hızla gelişmektedir

Dış ticaretimizin gelişme grafiğinde, cumhuriyetten sonra
hızlı bir artış olduğu görülmektedir

TURİZM
İnsanların görme, tanıma, dinlenme, eğitim, spor, tedavi ve kutsal yerleri ziyaret etmek amacıyla yaptıkları gezilere turizm denir Bu gezilere katılanlara ise turist denir Teknoloji ve sanayinin gelişmesi ile beraber çok yoğun çalışan insanlar, tatillerinde iyice dinlenmek istemektedirler Bunun için de kendi ülkelerindeki ya da başka ülkelerdeki turistik mekanlara geziler düzenlerler Turizmin insanlara ve ülkelere sağladığı faydaları şöyle sıralayabiliriz Ülkelere döviz kazandırarak ekonomilerine katkıda bulunur, ülkelerin iç ve dış ticaretini hareketlendirir, bir çok insana iş imkânı sağlar, bazı sanayi kollarının gelişmesine yardımcı olur (İnşaat gibi)
Doğal güzelliklerimiz: Doğal güzelliklerimiz bakımından kıyılarımız önde gelir Yaz mevsiminin uzun ve güneşli olması buralara gelen turist sayısını artırmaktadır Akarsularımızın bazılarında yapılan su sporları (rafting gibi) da turistlerin ilgisini çekmektedir Aynı zamanda bazı akarsularımızdaki şelaleler önemli doğal güzelliklerimizdendir Ürgüp ve Nevşehir çevresindeki peri bacaları, Denizli�deki Pamukkale travertenleri, Akdeniz Bölgesi�ndeki mağaralar, millî parklarımız ve kaplıcalar da fazla turist çeken doğal güzelliklerimiz arasındadır
Tarihî zenginliklerimiz: Ülkemiz çok zengin bir tarihî mirasa sahiptir Çünkü tarih boyunca Anadolu�da birçok devlet kurulmuş ve medeniyetler ortaya çıkmıştır Bu yüzden ülkemiz tarihî eser bakımından Dünya�nın sayılı ülkelerinden birisi olmuştur Ülkemizde eski medeniyetlerden kalma şehir kalıntıları, tapınaklar, tiyatrolar, saraylar, camiler, köprüler, kaleler, kervansaraylar ve hanlar vardır Ayrıca ülkemizdeki bazı dağlık alanlarda kış turizmi ve yayla turizmi de yapılmaktadır Akdeniz ve Ege denizi kıyılarımızda bulunan plajlar çok önemli turistik mekanlardır