Takva Bilincinin Müşahhas Örnekleri

TAKVA BİLİNCİNİN MÜŞAHHAS ÖRNEKLERİ



1- Allah'ın Rabliğini idrak Etme:


Rabbimiz buyuruyor ki:
"Gönülden katıksız bağlılar olarak, O'na yönelin ve O'ndan ittika edin; namazı dosdoğru kılın ve müşrikler­den olmayın"
İnsanlardan bazılarına; "Allah'tan ittika et, denildiği zaman, onu büyüklük gururu günaha sürükler” Onun inadı tutar, günah işlemek üzere cahiliyye hamiyeti (gay­reti) kabarır Halbuki insan, günah işlemekte ısrar etmemekle emrolunmuştur
Buna karşın takva bilincine sahip mü'minler, Rabbin karşısında tevazu ile boyunlarını bükerler, O'nun daveti­ne karşılık verirler ve emirlerine uymaya çalışırlar
"Allah onlara (nankörlere) şiddetli bir azap hazırlamış­tır O hâlde ey iman etmekte temiz akıl sahipleri, Al­lah'tan ittika edin Doğrusu Allah, sizin için bir zikir (uya­rıp hatırlatan ve öğüt veren Kur'an) indirdi"
"Böylece biz onu, Arapça bir Kur'an olarak indirdik ve onda korkulacak şeyi (vaîdi) türlü şekillerde açıkladık; umulur ki korkup sakınırlar, ya da onlar için öğüt olarak düşünme (yeteneğini) oluşturur"
Kur'an, hem ceza sahnelerini, hem de mükâfat sahne­lerini tablolar hâlinde insanların önüne seriyor Hepsini ardarda bildiriyor Ahiret hayatını haber veriyor Orada in­sanların karşılaşacağı sonuçları kesin bir dille ortaya ko­yuyor Belki bunlar inkarcıların aklını başına getirir, belki düşünüp ibret alırlar Belki takva duygusu harekete geçer Belki Allah'tan hakkıyla korkup sakınırlar ve O'ndan baş­kasına kulluk etmeyi terk ederler
"Ey insanlar, sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize kulluk edin; umulur ki ittika edersiniz"
İnsanlar, kendilerini yaratan Allah'a ibadete çağrılı­yorlar Yaratıcılıkta tek olan Allah (cc), elbette ibadet edil­mekte de tektir O'na yapılması gereken ibadetteki asıl hedef de takva bilincine ulaşmaktır
Takva bilincine erişenler, beşer sıfatını aşarak keremli (değerli ve yüce) olma makamına ulaşırlar Yani Allah yolunda hakkıyla ibadet eden abidlerin, Allah yolunda olan muttakilerin üstün sıfatlarını elde ederler Müttakiler, Allah'ın Rabliğinin hakkını verirler ve yalnızca O'na kulluk ederler Çünkü O, bugün hazırda olanların, önce­den yaşayıp gitmişlerin ve herkesin Rabbidir Yerdeki ve gökteki azıkları da O vermektedir

2- Allah'ın Şiarlarını Yüceltme:


Kur'an, Allah'ın koyduğu haramları gözetmenin, O'nun koyduğu helâl hükümlere uymanın gereğine işaret ettikten sonra şöyle diyor:
"İşte böyle; kim Allah'ın ölçülerini, kutsallarını (şiar­ları) yüceltirse, şüphesiz bu, kalplerin takvasındandır" Din, Allah'ın şiarlarına tazim etme (saygı gösterme) esası üzerine bina edilir
Bu hürmet duygusu, mü'minde takva olup olmadığı­nın göstergelerinden biridir Allah'ın şiarlarından maksat, onun muhterem kıldığı, saygıya lâyık gördüğü işaretlerdir Bunlar, Beytullah'ın sahibi Allah'a yönelişin ve O'nun emirlerine uymanın belirtilerinden başka birşey değildir Dinin şiarları, Rabbimizin kendisine ibadete vesile olması için onlara saygı göstermeye, onlarla kulluk vazifele­rini yapmaya insanları davet ettiği İslâm'ın esaslarıdır Bunlar âdeta dinin nirengi noktalarıdır
İşte muttaki insan, bu dinî unsurlara saygı gösteren, onlara karşı kusur etmekten sakınandır Bu dikkat ve sa­kınma, kalpteki takvanın eseridir
Onun için, 'mü'minim' diyen kimsede dinin kutsal tanıdığı şeylere karşı lâubalilik, pervasızlık ve saygısızlık olmaz İman, bir anlamda dinin kutsallarına saygıdır
Allah'ın hürmet edilmesini istediği en büyük şiarları dört tanedir Bunlar: Kur'an, Kâbe, Peygamber ve namazdır

3- Allah'ı Hesaba Katma Bilinci:


Peygamberimiz (sav) buyuruyor ki:
"Şüphesiz haram da bellidir, helâl de Arada insanların pekçoğunun bilmediği şüpheli bazı şeyler olabilir Kim onlardan ittika ederse (korkup sakınırsa) dinini ve ırzını temize çıkarmış olur Şüpheli şeylere dalan, haramlara düşebilir Tıpkı bir koruluğun etrafında sürüsünü otlatan ço­ban gibi Sürünün o koruluğa girme tehlikesi mevcuttur Dikkat edin, her padişahın bir koruluğu vardır Allah'ın koruluğu ise O'nun haramlarıdır Dikkat edin, bedende bir et parçası vardır O düzgün olursa beden de düzgün olur O bozulursa bedenin hepsi de bozulur Dikkat edin, o et par­çası kalptir"
Kur'an'ın "Hudûdullaha/Allah'ın koyduğu sınırlara yaklaşmayın" diye bahsettiği hassasiyet bu olsa gerek­tir Kur'an, özellikle haram davranışlarla ilgili konularda, 'Allah'ın koyduğu sınırları aşmayın' değil, 'Allah'ın koy­duğu sınırlara yaklaşmayın' diye emretmektedir Yaklaşıl­dığı zaman o sınırların aşılması, çiğnenmesi her zaman mümkündür Allah'ın sınırlarını aşma korkusuyla bunla­ra yaklaşmamak, nefsi tutmak, haramları işletmemek tak­va bilincidir
Takva bilincini kuşanmış bir yürek, Müslümanı değil İslâm'ın yasaklarını çiğnemekten, şüpheli şeylerden bile alıkoyabilir Allah'ın mülkünde hangi alanın O'na ait bir koruluk olduğunu ve bu koruluğa yasak olmasına rağmen girmenin ne denli zararlı olduğunu öğretir
Takva, Allah'ı hesaba katma bilincidir Allah (cc) var­dır, her yerde hazır ve nazırdır O her şeyi görür ve bilir O'ndan birşey gizlemek, O'nun birşeyi görmemesini iste­mek mümkün değildir Kulları denetleyen, onların yaptık­ları amelleri görevli meleklere kayıt ettiren O'dur Melekle­rin tuttukları amel defterini en büyük hesap gününde insa­nın eline verip de; "Oku kendi kitabını; bugün nefsin sen­den hesap sorucu olarak yeter" diyecek olan da O'dur
Müslüman bu imanla hareket eder Bu dikkatle yaşar Bu bilinçle amel işler Rabbinin her an kendisiyle beraber olduğunu aklından çıkarmaz Allah için işlenen bütün amellerin dünyada ve ahirette büyük karşılıklarla kendisi­ne döneceğine inanır Vazgeçmediği, tevbe etmediği her bir kötü fiilin de, azgınlık ve isyanın da azap olarak dün­yada ve ahirette karşısına geleceğinden emindir
O bilir ki Allah (cc) sevilmeye, şükredilmeye, önünde secde edilmeye ve ibadet edilmeye lâyıktır O bilir ki insa­nın görevi, yalnızca Allah'a şükürdür O, bu şükür görevi­ni Allah'tan ittika ederek, O'na karşı duyduğu sorumluluk bilinciyle yapmaya çalışır
Hayatının hiçbir anında Allah'ı unutmaz Hep O'nu, O'na ait Rablik özelliklerini, O'nun sevabını ve azabını hesaba katarak yaşar Adımlarını ona göre atar Allahsız bir varlık âlemi asla düşünmez Bilir ki Allahsız bir dünya isteyenler, yeryüzünde istediği gibi hareket etmek isteyen ve kendi hevalarını (aşırı isteklerini) tanrı haline getiren
azgınlardır
Evet takva, kelimenin tam anlamıyla Allah'ı hesaba katarak, O'nun kendisini murakabe ettiğini ve yaptıkları­nın karşılıksız kalmayacağını düşünerek hareket etme an­layışıdır Bu, 'yapayım, nasıl olsa kimse görmez, kimsenin haberi olmaz' gafletini bir tarafa atıp, 'Bu hatayı yapa­mam, yapmamalıyım İnsanlar beni görmese de Rabbim görmekte ve O'nun melekleri yaptıklarımı tıpkı bir kame­ra gibi tespit etmekteler' şuuruna ulaşmaktır
Bu duygu çok güçlü olduğu zaman, insan kolay kolay yanlışa düşmez Bu anlayışa sahip olan kişilerin çok oldu­ğu toplumlarda zulümler ve suçlar en aza iner Çünkü bu bilinç, insanı gizlide ve açıkta, yani her yerde frenler
Bu bilinç, bir iç denetim merkezidir Bundan mahrum olanı dış tedbirlerle, kanun ve polis korkusuyla ne kadar denetleyebilirsiniz? Kanun gücünün ve polis denetiminin ulaşamadığı yerlerde ve anlarda yapılan haksızlıkları, ihlâl edilen hakları nasıl önleyebilirsiniz? Yaptığının hesabını asla vermeyeceğine inanan bir kimseyi faziletli işlere kim yöneltebilir, onun işleyebileceği kötülükleri kim önleye­bilir? (Seksenli yıllarda Newyork'ta birkaç saat elektrikler kesilmişti Bu karanlıktan yararlanan Newyorklular'ın mağazalara ve dükkânlara girdiklerini ve kısa zaman içe­risinde üç milyar dolayında soygun yaptıklarını o zaman­ki gazetelerde okumuştum)
Bu bilinçten yoksun kimselere kanunla ve polis zo­ruyla kimi sevdirebilirsiniz, hangi salih ameli, ne kadar yaptırabilirsiniz? Hangi insan, kanun zoruyla yazın sıcak günlerinde, aç ve susuzken, her türlü nimetler göz önünde, kolaylıkla tadılabilecek bir yerde iken, onlara el uzatmaksızın oruç tutturabilir, nefisleri kontrol altına almayı sağlayabilir? Hangi anlayış, hangi beklenti, hangi teşvik, insanlara en sevdiği mallarının, kazanmak ve biriktirmek için çırpındıkları servetlerinin bir kısmını sırf sevap, yani Allah'tan bir karşılık bekleyerek fakirlere zekât olarak, onların bir hakkı kabul ederek verdirebilir? İnsanları kim­senin ayıplamadığı, kontrol etmediği veya görmediği yer­lerde bile güzel davranmaya, iyilik etmeye kim götürebi­lir?
İnsanoğlu, İslâm'a rağmen henüz böyle bir iç denetim gücü keşfedemedi İnsana bu muazzam iç denetim gücünü 'takva bilinci' kazandırır

4- Allah'a Hakkıyla İbadet:


İmanı ve salih ameli benliğinde birleştiren, takvaya ulaşır Böylesine bir takva, salih amelle, dinde vacip kılı­nan davranışları yerine getirmekle elde edilir Müslü­manlar hem emirlere uymada, hem de yasaklardan sakın­mada takva bilinciyle hareket ederler
"Senin Rabbin yalnızca kendisine kulluk edilmesini emretti", "Muhakkak ben (evet ben) Allah'ım Benden başka ilâh yoktur Şu hâlde bana ibadet et ve beni anmak için dosdoğru namaz kıl"
Hz Hûd (as), Allah'tan başkasına ibadet eden kavmine şöyle sesleniyordu: "Ey kavmim, Allah'a kulluk edin, sizin O'ndan başka ilâhınız yoktur Hâlâ korkup sakınma­yacak mısınız?"
"Doğrusu eğer onlar, iman edip ittika etselerdi, (sevap­ları) Allah katında gerçekten daha hayırlı olurdu; bir bilselerdi"
Bütün bu âyetler, ibadetin yalnızca Allah'a yapılması ve O'na hiçbir şekilde şirk koşulmaması gerektiğini orta­ya koymaktadır 'Allah'a ibadet edin' sözü, aynı zamanda 'Allah'ı bir olarak tanıyın' demektir Fakat ibadet yalnız­ca Tevhid'e inanmak değildir İbadet, Allah'ı bir ve tek olarak kabul ettikten sonra O'na saygı ile boyun eğmek, O'nun emir ve yasaklarına itaat etmek ve O'na karşı so­rumluluk bilinci duymaktır
Peygamberlerin daveti de bu amaca yöneliktir Onlar, kavimlerini yalnızca Allah'a ibadet etmeye ve yalnızca O'ndan ittika etmeye davet etmişlerdir Meselâ, Nûh (as) kavmine, "Ey kavmim, ben sizin için açık bir uyarıcıyım Allah'a ibadet edin; O'na karşı gelmekten ittika edin ve bana da itaat edin" demiştir Burada onun, kavmini Allah'ı birlemeye çağırdığını, onları O'na isyandan sakındırmaya ve Allah'tan ittika konusunda onlara örnek olmaya çalıştığını görüyoruz
"Göklerde ve yerde ne varsa O'nundur İtaat ve kulluk da (din de) sürekli olarak O'nundur Böyleyken siz Al­lah'tan başkasından mı ittika ediyorsunuz?"
O tek bir ilâhtır, her şeyin sahibidir Din olayı ortaya çıktığı zamandan beri sadece O'nun dini gerçek olarak vardır İnsanlara nimet veren de O'dur İnsanlar dara düş­tükleri ve zorlukla karşılaştıkları zaman O'na sığınırlar Bundan dolayı insana düşen, O'na her türlü şirk ve put düşüncesinden uzak olarak inanmak ve O'na teveccüh et­mektir
Kur'an, bu gerçeği haber verdikten sonra sadece O'ndan ittika edilmesi gerektiğinin de altını çiziyor O'nun her şeyi yaratması, her şeyin sahibi oluşu, bütün yaratıkların rızkını veriyor olması, O'ndan korkup sakın­manın temel sebebidir O'nun dışında bir başka güç kay­nağından ittika edilmesi, kulluğu O'ndan başkasına yap­mak anlamına gelir ki, bu da bütün bu gerçeklere zıttır

5- Birr ve Takva İlişkisi:


'Birr'in aslı 'berr' dir 'Berr', sözlükte kıta, denizin kar­şıtı olarak kara demektir Buradan hareketle 'birr', her tür­lü hayır işinde genişlik, ihsan, itaat, doğruluk ve bol bol iyilik demektir
Birr, sevilen şeylere izafe edilen hayır ve menfaatler­dir Bütün hayırları içerisine alan ve kuldan istenen güzel bir ahlâktır
İnsana dünya ve ahirette hayır kazandıran her amel birrdir
'Birr', aynı zamanda 'berr' masdarının fail (özne) ismidir ve iyilikte bulunan demektir
Mü'minler, çok iyilikte bulunarak, takvada çok geniş olarak 'birr'in bizzat kendisi hâline gelirler Tıpkı salih amel işleyerek imanıyla özdeşleşen Müslümana 'iman' de­nilmesi gibi İyilik ve takvada ileri giden bol bol ihsanda bulunan, akrabalarına ve diğer insanlara iyilik eden, iyi davranan kimseler, artık 'birr'in bizzat kendisi olurlar
Böyle kimselere Kur'an 'ebrâr' demektedir
Kur'an 'birr'i şöyle tanıtıyor:
"Yüzlerinizi doğudan ve batıdan yana çevirmeniz 'birr/iyilik' değildir Ama birr, Allah'a, ahiret gününe, me­leklere, Kitab'a ve peygamberlere iman eden, ona olan sev­gisine rağmen, malı yakınlarına, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışa, isteyip dilenene ve kölelere veren, söz ver­diklerinde (ahidleştiklerin de) sözlerinde duranlar ile zor­da, hastalıkta ve savaşın kızıştığı zamanlarda (direnip) sabredenler (in tutum ve davranışlarıdır) İşte bunlar, doğ­ru olanlar (sadıklar)dır ve takva sahibi olanlar da bunlar­dır
İbadetteki şekiller, namazda Kudüs'e veya Mekke'ye dönmek, sağa sola selâm vermek asıl maksat değildir Onlardaki asıl maksat, birr ve hayra ulaşmaktır Şekiller ve hareketler, kalpte duygu ve bilinci, hayatta da sağlam bir gidişatı sağlamıyorsa birşeye yaramazlar Birr, düşünceyi, şuuru, ameli ve gidişatı birleştirmektir Kişinin veya top­lumun vicdanına hükmedebilecek bir düşünce, ferdin ve toplumun hayatını düzenleyen bir amel, hayrın ve birrin toplamından olan ihsan işte budur
Birr anlayışının içerisinde, insanı çeşitli kuvvetlere, insanlara veya güç odaklarına kulluktan kurtarıp onu hür yapan, kişiyi Allah'ın huzurunda diğerleriyle eşit bir hâle getiren, bütün değerlerin üzerine çıkaran Allah ve ahiret inancı da bulunmaktadır Bu inanç, insana değer kazandır­dığı gibi, onu kaostan düzene, huzursuzluktan mutluluğa, yalnızlıktan güvene, felâketten felaha (kurtuluşa) götürür Ahiret inancıyla insan, yeryüzündeki hayatın başıboş olmadığını anlar, yaptığı her şeyin hesabını vereceğinin bi­linciyle hareket eder, Allah'ın adaletine güvenir
Sem'ân el-Ensarî diyor ki:
"Rasûlullah'a 'birr' ve 'ism/günah' nedir, diye sordum Buyurdu ki:
'Birr güzel ahlâk, ism ise göğsünü sıkan ve insanların bilmesini iste­mediğin şeydir”
'Birr', öncelikli olarak İslâm'ın inanç esaslarını kabul etmek, sonra da onun önem verdiği erdemli davranışları sergilemektir Bu bağlamda birr, bütün iman, ibadet ve ah­lâka ait iyi huyları kapsamaktadır İşte bu birr ahlâkına sa­hip olanlar da muttakilerin ta kendileridir
Birr, takva sahibi mü'minlerin bir özelliğidir O, ima­nın görünen ve görünmeyen bütün unsurlarını kapsar Bu­nun için takva onun bir parçasıdır diyebiliriz Takva, ço­ğunlukla kalbin birr ahlâkı diye tanımlanır Bu da kalpte imanın tatlılığının olmasıyla anlaşılır Kalbin tatmin olmuşluğu ve selâmeti, onun açılımı, gücü ve imanla ferahlanmasıdır İmanın ferahlığı ve lezzeti ancak kalp ile his­sedilir Kim bu tadı kalbinde bulamazsa onun imanı ya ka­yıptır, ya da noksandır
Yukarıdaki âyetteki 'îşte sadık (doğru) olanlar bunlar­dır' cümlesinden hareketle, birri 'doğruluk' diye anlayan­lar da olmuştur Halbuki 'sıdk/doğruluk' birr değil, birr sa­hibi olmanın bir sonucudur
Cahiliyye döneminde müşrikler, hacc için ihrama girdikleri zaman ağaç gölgeliğinde oturmazlar, evlerine girmezlerdi Bir ihtiyaçtan dolayı evlerine veya çadırlarına girmek isterlerse, çadırlara arkalarından açtıkları delikler­den, evlere de ya arka pencerelerinden ya bacalarından gi­rerlerdi
Berâ (ra) anlatıyor:
"Ensar hacca gidip döndü Hepsi de evlerine arkadan girdi İçlerinden biri ise evine kapıdan girdi Bununla ilgi­li kendisi hakkında konuşuldu Bunun üzerine Bakara Sûresi'nin 189 âyet indirildi"
Kur'an böyle bir davranışın faydasız birşey olduğunu vurguluyor:
"Birr (iyilik ), evlere arkalarından gelmeniz değildir Ancak birr (iyilik ), takva sahiplerinin tutumudur Evle­re kapılarından girin Allah'tan korkup korunun, umulur ki kurtuluşa erersiz"
Evlere veya çadırlara arkadan girmenin nesi birr (iyilik) olabilir ki? Takva sahibi kimseler hayır üzerinde olur­lar, infak ederler (muhtaçlara el atarlar), sürekli iyilikte bulunurlar Hem Allah (cc)'a itaat ederler, hem de insan­lara bir fayda sağlarlar Dolasıyla onların tutumu birrin ta kendisidir Yoksa hiçbir esasa dayanmayan ve hiçbir özel­liği olmayan boş işler birr değildir Birr, takvanın ta kendi­sidir Allah'ın emirlerine uymak, ilâhî murakebeyi yakın­dan kavramaktır
Kur'an, evlere kapılardan girmenin daha doğal birşey olduğunu, arkalarından girmenin cahilce ve gereksiz bir âdet olduğunu söyledikten sonra yine takvaya dikkat çeki­yor Onun yegâne kurtuluş yolu olduğunu haber veriyor
Buradaki birr, Allah'ın yasaklarından kaçınmada Müslümanı Allah'a yaklaştıracak en önemli salih ameldir
"Ey iman edenler, Allah'tan ittika edin ve sadık (doğ­ru) kimselerle beraber olun" âyetiyle ilgili olarak Bu­hari şu hadisi rivayet ediyor:
"Sıdk (doğruluk), kişiyi birre, birr ise insanı cennete götürür Kişi doğruluğa devam eder ve sonunda sadıklar­dan (doğrulardan) olur Yalan, kişiyi facirliğe (günakârlığa) götürür, facirlik ise kişiyi cehenneme sürükler Kişi yalan söylemeye devam eder, ta ki sonunda Allah'ın katında ya­lancılardan olur"

6- İhsan ve Takva İlişkisi:


İhsan kelimesi, 'hasene' kelimesinden türemiştir ve bütün güzellikleri ve rağbet edilen şeyleri ifade eder
İhsan, güzellik, uygunluk, güzel olan şeyi en güzel şe­kilde yapmak demektir
İhsan ahlâkının iki yönü vardır:
Birincisi, başkasına iyilik etmek, nimet kazandırmak, yardımcı olmak ve bütün bunları güzellikle yapmak
İkincisi, amelde ihsan, yani birşeyi güzel bir bilgi ile bilmek (meselâ Allah'ı) veya birşeyi güzel bir amelle yap­mak
Eğer insanlar hep ihsan üzere olurlarsa, yani hep güzel işler yaparlarsa, davranışlarını 'ihsan' üzere gösterirlerse, bunun karşılığı olarak 'ihsan' görürler, kendilerine güzel­likle muamele edilir
İhsan ahlâkı, adaletten daha kapsamlı bir güzel huy­dur Çünkü adalet anlayışında, karşıdakinin hakkını ver­mek varken, ihsanda daha fazlasını vermek, daha güzeli ile karşılık vermek anlayışı vardır
Kur'an şöyle diyor:
"Allah'a ibadet edin ve O'na hiçbir şeyi ortak koşma­yın Anne-babaya, yakın akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yol­da kalmışa ve sağ elinizin sahip olduklarına ihsan edin (iyilik edin) Çünkü Allah, büyüklük taslayıp böbürlenen­leri sevmez"
İhsan sahibi olanlara Allah 'muhsin' diyor ve onları övüyor:
"Kim, din yönünden iyilik edici (ihsan sahibi) olarak yüzünü Allah'a teslim edip dosdoğru İbrahim dinine tabi olan kimseden daha güzel olabilir? Allah, İbrahim'i dost edinmişti"
“Kim Allah (cc)'a ibadetinde ve O'nun kullarına karşı ilişkilerinde güzel davranırsa, o kimse muhsindir (ihsan sahibidir)”
Meşhur Cibril hadisinde Peygamberimiz ihsanı şöyle tanımlıyor:
"Allah'a O'nu görüyormuşçasına ibadet etmendir Her ne kadar sen O'nu görmüyorsan bile O seni görüyor"
Burada bizzat Allah'ı görmek değil, Allah'ın sıfatlarını, Rabliğini ve azametini göz önünde bulundurmak kastediliyor Mü'min, ibadetini ihsan üzere yapar; yani ibadetin amacına ve hikmetlerine uygun bir şekilde, en güzel şekilde yapar Bu da Allah'ı görüyor gibi bir duygu içerisinde ol­makla mümkündür Bu duygu bir anlamda takva bilincidir
"İman edenler ve salih amellerde bulunanlar için ittika ettikleri, iman ettikleri ve salih amellerde bulundukla­rı, sonra ittika ettikleri ve iman ettikleri ve sonra (yine) korkup sakındıkları ve ihsan ettikleri takdirde (yasaklanmadan önce) yedikleri dolayısıyla bir sorumluluk yoktur Allah ihsanda bulunan muhsinleri sever"
Âyetten anlaşılacağı gibi takvanın üçüncü aşaması ih­sana kapı açmaktadır Üçüncü mertebede takva, iyice gi­yilen ve vücudu her bakımdan koruyan elbiseye en ufak bir zarar verecek davranış ve sözden kaçınma hâliydi; şu hâlde, böyle bir elbiseyi giyen insanın her söz ve davranı­şı ilâhî hükümlere uygun düşeceğinden, o insan muhsin, hâli de ihsan olmuş olur
Gaflet perdesinin yerine takva elbisesini geçiren in­san, maddî sınırları aşarak manevî, ruhî âlemde yaşar ve Allah'ı her yerde hisseder, O'nun gücünü her yerde görür; kendini görmese de sürekli O'nun huzurunda bulunduğu duygusuyla O'nu görüyormuşçasına davranır
Muhsinler (ihsan sahipleri), bütün işlerini Allah'ın ra­zı olacağı şekilde güzel ve takvaya uygun yaparlar Onlar, çirkin, bayağı, kötü, zararlı ve faydasız amellerden, faali­yetlerden uzaktırlar Muhsin olanlar, insanlar içerisinde güzel davranışların, işleri güzel yapmanın sembolüdürler
"Göklerde ve yerde olanlar Allah'ındır; öyle ki, kötü­lükte bulunanları, yapmakta oldukları dolayısıyla ceza­landırır, ihsan edenleri (güzel davranışta bulunanları) de daha güzeliyle ödüllendirir (onlara ihsan eder) Ki onlar (muhsinler), ufak tefek günahlar dışında, günahın büyük olanlarından ve çirkin utanmazlıklardan (lememden) kaçı­nırlar Şüphesiz senin Rabbin, mağfireti geniş olandır Sizi topraktan inşa ederken ve siz annelerinizin karınlarında cenin halinde iken sizleri çok iyi bilen O'dur Öyleyse kendinizi temize çıkarıp durmayın O, ittika edenleri (sa­kınıp korunanları) daha iyi bilendir"
Takva kavramı, başka âyetlerde batılı bırakıp uzaklaş­ma anlamında kullanıldığı gibi, Allah (cc) rızasının şartı olan inanca uygun olumlu davranışı inançla birlikte yü­rütme şeklinde de kullanılmıştır Şu âyetlere bir bakalım:
" Eğer iman eder ve ittika ederseniz (korkup sakınır­sanız) sizin için büyük bir ecir vardır"
"Kendilerine bir yara isabet ettikten sonra, Allah ve Rasûlünün çağrısına uyanlar, hele onlardan iyilik (ihsan) yapanlar ve ittika edenler (korkup sakınanlar) için büyük ecir vardır"
"Eğer ihsanda bulunur (iyilik eder) ve korkup sakı­nırsanız, şüphesiz Allah, yapmakta olduklarınızdan habe­ri olandır"
"Eğer (arayı) ıslah eder ve korkup sakınırsanız, bilin ki Allah şüphesiz bağışlayıcıdır, merhamet edicidir"
Yukarıya aldığımız birinci âyette iman, ikinci ve üçüncü âyette ihsan, dördüncü âyette ise ıslah, tümüyle takvanın karşılığı olarak kullanılmıştır Takva kelimesi, terk ve uzaklaşma anlamını ifade ederken olumlu bir dav­ranışı da belirtmektedir
Kur'an, insanın Allah katında iyi muamele görebilme­si için takva bilincini şart koşmakla birlikte, ona salih ameli de eklemektedir Burada görüldüğü gibi salih amel, iman ve tasdikle, ihsan ve ıslahla sergilenebilmektedir
O hâlde takva sahibi muttaki, Allah katında değerli olabilmek için günahları, Kur'an'ın çirkin gördüğü davra­nışları ve batıl inanışları terk eden kimse demektir Böyle bir kimse takvayla birlikte salih amele yönelir ve Allah'ın hidayetine uyar
Batıl inançları, Kur'an'ın çirkin dediği işleri ve kötü­lükleri terk etmek için, güçlü bir azime, keskin bir irade­ye, devam eden bir sabıra ihtiyaç vardır Takva ahlâkına sahip kimseler bu özellikleri taşırlar ve salih amel işleme­yi sürdürürler Böylece onların bu çabalarının Allah katın­da bir değeri olur
İnsan, takvaya yaklaştıkça ve ittika anlayışıyla yaşa­dıkça 'ihsan' derecesine ulaşır Allah da kendisinden hak­kıyla ittika eden ve bu ihsan ahlâkına ulaşan 'muhsinlerle' beraberdir
"Şüphe yok ki Allah, ittika edenlerle (korkup sakınan­larla) ve muhsinlerle (iyi davrananlarla) beraberdir"
"Allah (cc) ihsan eden (iyilikte bulunan ve güzel dav­ranan) kullarını sever"
İhsan eden muttakilerin makamı ise cennetteki pınar başlandır
"Şüphesiz muttaki olanlar, Rabblerinin kendilerine verdiğini alanlar olarak cennetlerde ve pınar başlarındadırlar Çünkü onlar, bundan önce ihsanda (güzel davranış­ta) bulunanlardı"

7- Sabır ve Takva İlişkisi:


"Gerçek şu ki, kim ittika eder (korkup sakınır) ve sabrederse, şüphesiz Allah, muhsinlerin (iyilikte bulunan­ların) ecrini boşa çıkarmaz"
Burada takva, sabır ve ihsan arasında kurulan ilişki dikkat çekmektedir Takva sahibi olmak, aynı zamanda sabırlı olmayı da gerektirir Her iki sıfata da sahip olanlar muhsinlerden (güzel davrananlardan) sayılır İhsan eden muttakilerin yaptıkları iyilikler, ürettikleri güzellikler ise asla boşa gitmez
"(Birr), bir de zorda, hastalıkta ve savaşın kızıştığı zamanlarda (direnip) sabredenlerin (tutum ve davranışları­dır) İşte bunlar sadık olanlardır, muttaki olanlar da bun­lardır
Kur'an, facialar, zorluklar ve felâketler karşısında sa­bır ile ruhları terbiye ediyor Allah (cc)'ın her zorluktan sonra bir kolaylık yarattığına inanan bir Müslüman, zor­luklar geçinceye kadar sabreder, dayanır ve tahammül eder Bu tavır, her konuda Allah'a güvenmenin, O'nun rahmetinden ve yardımından ümit kesmemenin gösterge­sidir
Kur'an'ın tavsiye ettiği sabır ahlakıyla kuşanan muttakiler, insanlığın ıslahında, Allah'ın davetini onlara ulaştırmada, yeryüzüne adaleti hakim kılmadaki güçlükler karşısında sabrederler Fakirlik ve yoksulluğa, kuvvetsiz­lik ve imkânsızlığa, yetersizlik ve azlığa, şartların uygun olmayışına ve sıkıntılara dayanırlar Allah (cc) yolunda yorulma, görevleri yerine getirme ve dinin ölçülerine uy­ma konusundaki sabır ve dayanıklılık
Sabır, 'birr'i temsil eden sıfatlar arasında sayılıyor Bu, birrin diğer sıfatlarını yerine getirmede son derece önemlidir ve muttakiler için bir makamdır Müslüman olarak Rablerine karşı sadakat gösterenler böyle kimselerdir On­lar imanlarına bağlılık gösterirler ve bu imanın pratik ha­yatta uygulanması için çaba harcarlar Rablerinden korkup sakınanlar, O'na tam anlamıyla bağlananlar ve kulluk görevlerini büyük bir titizlikle yerine getirenler işte bunlardır
Kur'an şöyle diyor:
"Size bir iyilik dokununca onları tasalandırır, size bir kötülük isabet edince onunla sevinirler Eğer sabreder ve ittika ederseniz, onların 'hileli düzenleri' size hiçbir şeyle zarar veremez Şüphesiz Allah, yapmakta olduklarını kuşatandır

8- İnfak ve Takva İlişkisi:


"Allah'a ve Rasûlüne iman edin Sizi kendileri hak­kında halifeler kılıp harcama yetkisi verdiği şeylerden in­fak edin Artık sizden kim iman edip infak ederse, onlar için büyük bir ecir vardır"
Kur'an, insanlara iyilik yapmayı ve onlara güzel dav­ranmayı emrettikten sonra Allah'ın büyüklük taslayıp kibirlenenleri sevmediğini söylüyor İşte böyleleri cimrilik yaparlar, başkalarına da cimriliği emrederler ve Allah'ın kendilerine verdiği nimetleri gizlerler
Burada dinin iki önemli temeli yer alıyor: Allah'ın emrine itaat ve O'nun kullarına merhamet etme
Allah'ın emrine itaat, huşu' (saygıyla eğilme) ve teva­zu ile olur Bu da takvanın aslıdır Allah'ın kullarına mer­hamet ise ancak onlara ihsan etmekle mümkündür Bu ikisi de namazın ve zekâtın gerçeğidir Çünkü namaz, Al­lah için boyun eğmek, O'na tevazu göstermek, O'nun önünde kendini küçük görmektir Bütün bunlar da övün­menin, kendini büyük görmenin zıddıdır Zekât ise insan­lara faydalı olma, onlara iyilikte bulunma amacını taşır Bu da cimriliğin zıddıdır
Kur'an, başkalarına iyilik etmeyi, muhtaç olanlara ge­rekli şeyleri vermeyi takva ile beraber anıyor ve bu gibi davranışları övüyor
"Fakat kim verir ve ittika ederse ve en güzel olanı doğrularsa, biz de onu kolay olan için başarılı kılacağız"
Muttaki olanların en önemli özelliklerinden biri de mallarını Allah yolunda, bollukta ve darlıkta, gerekli yer­lere infak etmeleridir
Kur'an birri tarif ederken onun, itikad esaslarını ka­bul ettikten sonra, malı seve seve yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara ve benzeri muhtaç kimselere vermek, sözde durmak ve her zaman sabredip kararlılık göstermek olduğunu söylüyor Daha sonra da bütün bu amelleri ya­panların sadık (doğru) ve takva sahibi kimseler olduğunu ilave ediyor
Mutakkiler, mallarını Allah yolunda seve seve harcar­lar İnfak, imanı bir görevdir ve takvanın sonucudur Allah yolunda malını gerekli yerlere infak etmenin hedefi de şu­dur: Hırsın, cimriliğin, mal karşısındaki zaafın, kendini düşünmenin bencilliğinden kişiyi kurtarmaktır Hırsa ve cimriliğe esir olanlar, mallarını infak etmekten sakınırlar Takvanın öğrettiği infak ahlâkı ise, ruhu mal sevgisinden, dünyalıklara kul köle olmaktan azad eder Burada söz ko­nusu edilen şey, mal sevgisi üzerindeki ruhî değerlerdir Takva sahibi kimse, mala olan sevgisine rağmen, onun üzerindeki sevgisini Allah için salıverir Böylece insanın başını öne eğdiren hırs zilletinden onu kurtarıp özgürlüğe yükseltir
Kendi nefsinin aşırı tutkularının kölesi olanlar, başka­larının da, başka şeylerin de kölesi olabilirler Kendi hevâlarına (istek ve tutkularına) sınır koyabilenler, dış ha­yatlarında da hürriyet içinde yaşayabilirler
İnfak ahlâkı, hem insandaki hırsı, cimriliği, yalnızca kendini düşünme anlayışını ortadan kaldırır, hem insanla­ra yüce bir duygu kazandırır, hem muhtaç insanların ihti­yaçlarının karşılanmasını sağlar, hem de İslâm'ın toplum­sal yardımlaşma hedefi gerçekleşmiş olur

9- Af ve Takva İlişkisi:


Af ve bağışlama, meşru hakkından vazgeçme veya onu teberru etme, Kur'an'ın tavsiye ettiği bir davranıştır Hakkı olduğu hâlde birşeyi almamak, ya da infak konu­sunda muhtaç olanlara fazlasıyla bağışta bulunmak, ya da kendisine kötülük edenden intikam almayıp bağışlamak, Allah'ın muttaki kulunu bağışlamasına sebep olacak­tır Kur'an, kararlaştırılmış bir mehire rağmen gerdek gerçekleşmeden boşanan kadınların mehrin yarısına sahip olacaklarını söylüyor ve şunu ilâve ediyor:
"Sizin tümünü (veya fazlasını) bağışlamanız (af) tak­vaya daha yakındır"
Takva sahiplerinin bir özelliği de şudur:
"Onlar, bollukta da darlıkta da infak edenler, öfkeleri­ni yenenler ve insanlardaki (haklarından) bağışlama ile (vaz) geçenlerdir Allah muhsinleri sever"
Af, bağış, hoş görmek ve intikam duyguları taşıma­mak; bunların hepsi insanlar arasındaki ilişkileri güzelleştirir Kalpler arasındaki yakınlaşmayı sağlar Bunları yapa­bilenler de iyilik sahibi muhsinlerdir
Takva bilinciyle hareket edenler, Allah'ın affedici olu­şunu örnek alırlar: "Bir hayrı açıklar ya da gizli tutarsanız veya bir kötülüğü bağışlarsanız, şüphesiz Allah, affedici­dir, gücü yetendir"
"Ey iman edenler, gerçek şu ki, sizin eşlerinizden ve çocuklarınızdan bir kısmı sizler için (birer) düşmandırlar Şu hâlde onlardan sakının Yine de affeder, hoş görür (ku­surlarını yüzlerine vurmaz) ve bağışlarsanız, artık elbette Allah bağışlayandır, merhamet edendir"
Kur'an Peygamberimize şöyle emrediyor:
"Sen af (veya kolaylık) yolunu benimse, (İslâm'a) uy­gun olanı (örfü) emret ve cahillerden yüz çevir"
İnsanlarla ilişkilerde öncelikle hoşgörü ve kolaylık ta­rafı gözetilmeli Nefislere zor gelecek, zorluk verecek şey­leri istememek, şiddet ve zorluk taraftarı olmamak gere­kir Ayrıca affedici olmak, eksiklere, kusurlara bakmamak takvaya daha uygundur

10- Sıdk ve Takva İlişkisi:


'Sıdk' sözlükte, yalanın (kizbin) zıddı olan doğruluk­tur Söz vermede veya başka bir konuda doğru olmayı, ke­lâmın (sözün) bütün çeşitlerinde sözünde durmayı ifade eder
'Sıdk', haber verilen ile saklanılan şey arasındaki uy­gunluk, kişinin içinin ve dışının aynı olmasıdır Bu şart­lardan birisi olmazsa, sıdk (doğruluk) gerçekleşmez
Kur'an, Peygamberlere ve Hz Muhammed'e indiril­miş olan vahyi kabul etmeyi 'tasdik' (doğrulama), onu yalanlamayı da 'tekzib' (yalanlama) kelimeleriyle ifade edi­yor Bu anlamda İslâm'ı din olarak kabul eden kimseler, 'sadık' kişilerdir Onlar, hem 'Elest Bezm'inde' verdikleri sözlerini yerine getirirler, hem doğru sözlü Peygamber'i tasdik ederler (doğrularlar), hem de gelen vahyin doğrulu­ğuna dilleri ve kalpleriyle inanırlar, sözlerinde ve fiillerin­de doğru olurlar
'Sadık' kimse, sözünde duran kimsedir Onun içi ve dı­şı birdir Yalan söylemez, hile yapmaz, kimseyi aldatmaz, işini düzgün yapar Gittiği yol doğru bir yol, özü (kalbi) ise 'sadık'tır İçinde yalana, hileye, düşmanlığa, üçkağıtçılığa, fitneye ve münafıklığa (iki dinli olmaya) yer yoktur Onun imanı sağlam olduğu gibi, sözü de doğrudur, işi de
'Sıdk' sahibi olmaya 'sadâkat' denir Sadık kimseler, aynı zamanda 'sadâkat' sahibi kimselerdir
Allah'a ve O'nun Rasûlüne hakkıyla iman edenler, Al­lah katında 'sıddîk'ler ile şehidlerdir
Sabredenler, sadık olanlar, kunut yapanlar (boyun bü­kerek ibadet edenler), muttaki olanlar, seherlerde Rablerine günahlarından dolayı istiğfar edenler, övülmeye lâyık insanlardır
Allah (cc), bütün insanları kendisinden korkup sakın­maya ve sadık kimseler ile beraber olmaya davet ediyor:
"Ey iman edenler, Allah'tan ittika edin ve sadık kim­selerle beraber olun"
Allah (cc), dünyada iken sadık olanların, İslâm'ı, Kur'an'ı ve onu tebliğ eden Peygamber'i tasdik edip tam bir bağlılıkla ibadet edenlerin mükâfatını verecektir 'Sıdk'tan uzak kalan iki yüzlü münafıkların hakkı ise azaptır
İman edenler, 'sıdk' sahibi sadıklardır Onlar, Allah'ın katından gelen 'sadık' bir daveti 'tasdik' ettiler ve 'musaddık/doğrulayan, doğru kimse' oldular Kur'an onları şöyle övüyor:
"Mü'min olanlar, ancak o kimselerdir ki, onlar, Al­lah'a ve Rasûlüne iman ettiler, sonra hiç şüpheye düşme­den Allah yolunda mallarıyla ve canlarıyla cihad ettiler İşte onlar, sâdık (doğru) olanların ta kendisidir"
Allah'a ve Peygamberine her konuda itaat edenler, iyi insanlarla, Allah'ın kendilerine değer verdiği seçkinlerle beraberdirler Arkadaşların en iyileri de onlardır:
"Kim Allah'a ve Rasûlüne itaat ederse, işte onlar, Al­lah'ın kendilerine nimet verdiği peygamberler, sadık olan­lar (doğrulayanlar), şehidler ve salihlerle beraberdirler Ne iyi arkadaştır onlar"
Cafer-i Sâdık (ra) şöyle diyor:
"Şu dört huy kimde varsa, Allah (cc) onun ayağı güna­ha yakın olsa bile (günahlarını) hasenata (sevaba) çevirir: Sıdk (sözde ve amelde doğruluk), haya, güzel ahlâk ve Al­lah'ın nimetlerine şükür"
Hz Ali (ra)'nin şöyle dediği rivayet olunuyor:
"Peygamberler ancak doğru sözle (sıdkla) ve emanetle­ri yerine vermek görevi ile beraber gönderildiler"
Peygamberimizin 'sıdk'la ilgili sözünü tekrar hatırla­yalım:
"Sıdk (doğruluk) kişiyi birre, birr ise insanı cennete gö­türür Kişi doğruluğa devam eder ve sonunda sadıklardan (doğrulardan) olur"
Kur'an sözü doğru ve sağlam yapma konusunda da şöyle diyor:
"Ey iman edenler, Allah'tan ittika edin ve sözü doğru olarak söyleyin Ki O (Allah), amellerinizi ıslah etsin ve günahlarınızı bağışlasın Kim Allah'a ve Rasûlüne itaat ederse, artık o en büyük kurtuluşla kurtulmuştur

11- Takvaya Yakışan Davranış: Adalet


Kur'an, Mekke'nin Fethi'nden sonra eski düşmanları­na karşı Müslümanları uyarıyor:
"Ey iman edenler, adaletli şahitler olarak, Allah için, hakkı ayakta tutanlar olun Bir topluluğa olan kininiz, si­zi adaletten alıkoymasın Âdil olun, o, takvaya daha ya­kındır Allah'tan ittika edin (korkup sakının) Şüphesiz Allah, yapmakta olduklarınızdan haberdardır"
Kur'an daha önce de Müslümanlara, onları Mescid-i Haram'dan alıkoyanlara öfkeleri sebebiyle saldırmayı yasaklamıştı Bu âyette ise daha yüce bir anlayışı görüyoruz Bu, nefse ağır gelse de başkalarına tecavüz etmeme emrin­den daha ileri bir aşamayı, kin ve nefret duyulsa bile ada­letli olmayı emrediyor Bu önemli bir tavırdır, üstün bir prensiptir 'Başkalarına tecavüz etmeyin' emri kolaydır Çünkü bu, tecavüzden el çekmekle son bulan olumsuz bir fiildir Ancak ikinci emir çok daha zordur Çünkü o, kin ve nefret duyulanlara karşı bile adaleti ve doğruluğu öngö­rerek nefse ağır gelen işler yaptıran olumlu bir faaliyettir
"Allah'tan ittika edin Şüphesiz Allah yaptıklarınız­dan haberdardır"
İnsan ruhu, bu emre yapışıp Allah (cc) ile ilgi kurma­dan, başka bütün amaçları bırakıp sadece O'nun rızası için çaba gösterme bilincine kavuşmadan, Allah korkusunu hissetmeden veya O'nun her şeyi bildiğine inanmadan böylesine yüce bir seviyeye ulaşamaz
Kur'an, ister Müslüman olsun, ister olmasın, ister ya­kın olsun, ister yabancı olsun, herkese adaletle davranılmasını kendisine inananlara emrediyor Hatta bir toplum­dan nefret edilse, arada bir düşmanlık ve husumet bulun­sa bile adaletten ayrılmayı yasaklıyor Bunu da takva bi­lincine bağlıyor Böyle bir ahlâk, ancak Allah'ın rızası gö­zetilerek kazanılabilir Kur'an, karşılıklı ilişkilerin sadece Allah rızası temeline dayandırılmasını istiyor
Allah'ın koyduğu ölçülere uyarak adaletle hareket eden, O'na itaat etmiş olur Allah'a itaat etmek de takvânın gereğidir Adaletin zıddı zulümdür Yani eşyayı ait ol­duğu yere koymamak, insanların haklarını elinden almak ve günah işleyerek nefse yazık etmektir Zulmedenler ay­nı zamanda Allah'a isyan içindedirler Allah'a isyan eden­ler, takva bilincinden yoksun kalanlardır Müslümanlar, İslâm'ın ölçülerine takva bilinciyle uyarak başkalarına ve kendi nefislerine zulmetmezler Onlar, zalimlerin ilâhî ce­zayı hak ettiklerini bilirler
Takva aynı zamanda toplumsal ve kişisel dengenin de sebebidir Muttaki, bu dengeyi kuran, ya da bu dengenin bozulmasından çekinen kimse demektir Adalet, bu den­geyi sağlamanın, eşyayı ve haklan yerine koymanın adı­dır Allah'a karşı sorumluluk bilinci duyarak davrananlar, insanlara ait haklara riayet ederler, eşyayı ait olmadığı ye­re koyarak, ya da yanlış yerde kullanarak zulme, israfa ve taşkınlığa sebep olmazlar Takvaya yakışan davranış, den­geli olmak her konuda, herkese ve her şeye karşı adaletli olmak ve haktan ayrılmamaktır

12- Veli Olmanın Şartı: Takva


'Veli' kelimesinin kökü 'velâ'dır Bunun masdarı da Velayet'tir Velâ ve velayet, sözlükte, arada birşey bulun­madan bitişiklik, yanyana olma ve yaklaşma manasına ge­lir Bu anlamdan hareketle 'velayet' kavramına, arkadaş­lık, niyet, yer, zaman, din ve nisbette, yardımda, inançta tam bir yakınlık anlamları verilmektedir
'Velayet', aynı zamanda bir işi yüklenme, emirlik, ri­yaset (yönetim ve yetki), yardım işini üzerine alma, destek olma demektir
Buna göre veli (çoğulu 'evliya'), dost, yardımcı, işi yüklenen, en yakın sorumlu, sırdaş, candan sevip destek olan anlamına gelir
Kur'an'da 'veli' sıfatı, insanlar, putlar, şeytan, tağut ve Allah (cc) hakkında kullanılmaktadır
Allah'ın güzel isimlerinden biri de 'el-Veliyy'dir Bu­nun anlamı, yardım eden, insanların ve evrenin işlerini üzerine alan demektir Kimileri bunu, 'seven ve yardım eden' şeklinde açıklamışlardır 'Veli' kelimesi doğrudan doğruya sevgi anlamı taşımasa bile bu, veli olmanın gere­ği sayılır Birine yardım etmek veya onun işini üzerine al­mak sevgi ile yakından ilgilidir
"Allah (cc), kullarını gözetir, (onlara) nimet verir Do­layısıyla O, hamd edilmeye lâyık bir velidir (dosttur)"
'Velayet' gerçeğini anlamış olan iman sahibi kimse, gerçek ve değişmez 'veli' olarak Allah'ı tanırBu şuura eren bir mü'minin, Allah'ın dışındaki kimselerle kuracağı dostlukta hareket noktası, Allah'a ait velilik ölçüsüdür Yani o, ancak Allah'a veli olanlarla velilik bağını kurar
"Sizin veliniz, ancak Allah, (O'nun) Rasûlü, rükû' edi­ciler olarak namaz kılan ve zekâtı veren mü'minlerdir"
"Allah, mü'minlerin velisidir (dostu ve yardımcısıdır) Küfredenlerin velisi ise tağuttur"
Allah (cc) mü'minlerin velisi olduğu gibi, mü'minler de Allah'ın velisidirler Şüphesiz ki Allah (cc), hiçbir za­man kullarının yardımına, velayetine, ya da onların ilgisi­ne muhtaç değildir Buradaki veliliği, dost, seven, yakın olan manalarında anlamak daha uygun olur
Kur'an şöyle diyor:
"Haberiniz olsun, Allah'ın velileri (evliyaullah) için korku yoktur, onlar mahzun da olacak değillerdir"
Bu büyük müjdeye kavuşacak olan 'evliya/veliler' kimlerdir?
Cevabı bu âyeti takip eden ikinci âyet veriyor:
"Onlar iman edenler ve Allah'tan ittika edenler (O'na karşı sorumluluk bilinci duyanlar) dir Müjde dünya hayatında ve ahirette onlarındır Allah'ın sözleri için değişiklik yoktur İşte büyük kurtuluş budur"
Yani Allah (cc), emirlerine itaat ederek kendisini veli edinenleri, onlara ikram ederek kendine veli edinir Çün­kü onlar, imanda bulunurlar ve Rablerine karşı sorumlu­luk bilinci ile hareket ederler
Amr b As'ın (ra) rivayetine göre Peygamberimiz (sav) de şöyle buyurmuştur: "Falanca soydan olanlar benim evli­yam (velilerim) değildir Allah'ın velileri, ancak salih (Al­lah'a hakkıyla ibadet eden) mü'minlerdir"
Peygamberimiz (sav) yine bir başka hadisinde kendi velilerinin muttakiler olduğunu haber veriyor:
"Benim velilerim ancak takva sahipleridir"
Ölçü; iman ve takva Kim hakkıyla iman eder, imanı­nı şirk veya riya gibi şeylere bulaştırmazsa ve arkasından da salih amel işleyerek Kur'an'ın tanımladığı takvaya ula­şırsa, işte böyleleri Allah'ın velileridir
Kur'an, 'veli' kelimesini hem olumlu hem de olumsuz anlamda kullanmaktadır Allah (cc), mü'minlerin veli­si/dostu ve yardımcısıdır Rabbimiz (cc), iman edip takva sahibi olan kullarını kendine 'veliler/evliyaullah' olarak se­çiyor Demek ki mü'minler için, sıradan bir veli olmak de­ğil, Allah'ın velilerinden, evliyaullahtan olmak önemlidir
Mü'min, İslâm'a bütün benliği ile iman edendir O, bütün bir hayatını takva üzere yaşamak durumundadır İman, takvalı olmayı gerektirir Buna göre, Allah'ın razı olduğu bütün muttaki mü'minler evliyadır, Allah'ın velisidirler Allah (cc) da onların mevlâsıdır
Şu hadis konuyu biraz daha açıklıyor:
Peygamberimiz'e, Allah'ın velileri kimlerdir, diye so­rulmuş, O da şöyle demiştir:
"Onlar öyle kimselerdir ki, görüldükleri zaman Allah hatırlanır, zikredilir"
Takva sahibi mü'minler, Hakk'ın canlı şahitleridir Onlar, İslâm'ın güzelliklerini pratik hayatlarında gösterir­ler Onlar İslâm'ı öylesine güzel yaşarlar ki, onlara bakıldı­ğı zaman Rabbimiz'in ve O'nun verdiği nimetler hatırlanır
Görüldüğü gibi, veli veya evliyadan olmanın şartı, özel bir sınıftan olmak, ya da olağanüstü özelliklere sahip bulunmak değil, takvadır Yani Allah'ın velileri, muttaki Müslümanlardır
Bilindiği gibi, İslâm'da ruhbanlık ve özel bir sınıf sta­tüsü olmadığı gibi kimsenin de Allah katında bir imtiyazı (ayrıcalığı) yoktur Üstünlük, derece ve sevap kazanma öl­çüsü yalnızca takvadır Kimin ne kadar takvalı olduğunu da sadece Allah (cc) bilir

13- Tebliğ: Takva Önderi Olmak


Tebliğ, bir anlamda insanlara takvayı haber vermek­tir Allah'a karşı sorumluluk bilinci ile hareket etmenin tadını, faydasını, sonuçlarını diğer insanlarla paylaşmak, onları iyiliğe, güzelliğe, mutluluğa çağırmaktır
Müslüman, aynı zamanda dinin tebliğcisidir O, İslâ­m'ı elinden geldiği kadar yaşar, kendi hayatında İslâm'ın insanlara öğrettiği güzelliklere ulaşır, sonra yaşayışla diğer insanlara örnek olur Başkaları, onun yaşantısında İslâm'ın davet ettiği üstünlükleri ve iyi hâlleri görürler
Allah'a karşı sorumluluk bilinci ile hareket edenler, takva bilincini sadece kendileri için istemezler Onlar, di­ğer insanların da bu bilince ulaşarak takva yolunda ilerle­melerini, dünya ve ahiret kurtuluşunu kazanmalarını, dinde onların da kendilerine kardeş ve veli olmalarını ar­zu ederler Bunun için İslâm'ı tebliğ ederler, öğüt verirler, nasihatte bulunurlar Ma'rufu emrederler, münkerden sa­kındırırlar Onlar, kendileri takva bilincine ulaştıkları gi­bi, aynı bilinç ile hareket eden muttakilere imam (önder) olmak üzere dua ederler Kendileri gibi takva bilincini kuşanmış kişiler yetiştirmek ve onların çoğunlukta olduğu toplumlar oluşturmak amacını taşırlar Bu, şüphesiz onlar için şerefli bir görev ve ulvî bir amaçtır
Muttakilerin, Allah'ın âyetleriyle alay eden inkarcıla­ra karşı tavırları da bu amaca yöneliktir:
"İmdi, mesajlarımız hakkında ileri geri konuşan kim­selere rastladığın zaman, bu kimseler başka konulara geçinceye kadar onlardan uzak dur ve eğer şeytan sana (yap­man gerekeni) unutturursa, hiç değilse, hatırladıktan son­ra, artık açıkça zulmeden böyle bir topluluğun içinde yer alma; çünkü Allah'a karşı sorumluluklarının bilincinde olanlar, onlardan hiçbir şekilde mesul değillerdir Böyleleri, sadece (günahkârlara) nasihatta bulunmakla yükümlü­dürler; belki böylece berikiler ittika ederler"
Muttakiler, günahkârların hatalarından sorumlu de­ğildirler Onların görevi, gerekirse bir hatırlatma, bir öğüt vermedir Mü'minler, Allah'ın âyetlerine dil uzatan inkar­cıların yanında bulunmak zorunda kalırlarsa, kendileri in­kâr, küfür ve günahlardan korkup sakınırlarsa, onların ha­talarından sorumlu olmazlar Ancak onların yaptıklarının doğru olmadığını uygun bir dille anlatmaları gerekir Belki onlar da Allah'tan ittika etmeyi öğrenirler

14- Takıyye:


'Takıyye', 'takva' kelimesinden türemiş, onunla ilgi­li bir korunma ve sakınma ahlâkıdır Canı, malı, ırzı, dini düşmanın zararından korumak için ondan sakınmak de­mektir
'Takıyye', güçlü olan bir düşmandan gelecek tehlikeden, her türlü üstün değerleri korumak için başvu­rulan bir tedbirdir Değerleri ciddî anlamda tehdit altında ve tehlike karşısında olan bir Müslüman, bunlardan kur­tulmak ve zarara uğramamak için imanını ve durumunu gizleyebilir Kur'an buna izin vermektedir
Böyle bir 'takıyye', takvanın gereklerindendir 'Takıy­ye' de, takva gibi kişinin kendini ve bağlı olduğu Müslü­man toplumu elem ve zarar verecek şeylerden koruyup sa­kınması demektir
Peygamberimiz (sav)'in, Mekke hayatında müşrikle­rin işkencelerine uğrayan bazı sahabelere 'takıyye' izni verdiğini biliyoruz Bunun en canlı örneği, müşrikler tarafından gözünün önünde babası ve annesi öldürülen Ammar ibni Yasir'dir
Yapılan işkencelere dayanamayan Ammar (ra), müş­riklerin istediği sözleri söyler ve ölümden kurtulur Sonra ağlayarak Peygamberimiz (sav)’e gelir, O'nun hakkında kötü ko­nuştuğunu ve onların ilâhlarını övdüğünü söyler Peygam­berimiz (sav) ona şöyle sorar:
"Peki o anda kalbinde ne hisset­tin?" O da kalbinin imanla dopdolu olduğunu söyleyince, Peygamberimiz (sav), aynı durumla karşılaştığı zaman yine öy­le yapmasını tavsiye eder
Şu âyet bu durumu desteklemektedir:
"Kim imanından sonra Allah'a (karşı) küfre sapıp da kalbi imanla tatmin olduğu hâlde baskı altında zorlanan hariç-küfre göğsünü açarsa, işte onların üstünde Allah'tan bir gazap vardır ve büyük azap onlarındır
'Takıyye'ye izin veren âyetin sonunda bir uyarıya yer verilmektedir Her ne kadar gerektiği yerde 'takıyye' ruhsatına başvurulsa da, asıl ittika edilmesi, kendisinden çekinilmesi gereken Allah'tır İlginçtir, aynı kökten gelen 'takıyye' ve 'takva' yanyana kullanılıyor
"Mü'minler, mü'minleri bırakıp kâfirleri dost edinme­sin ve bunu her kim yaparsa Allah'tan ilişiği kesilmiş olur Ancak onlardan bir korunma (takıyye) yapmanız baş­ka Bununla beraber, Allah sizi kendisinden sakınmanız hususunda uyarıyor Gidiş, sonunda Allah'adır"
'Takıyye' sadece bir ruhsattır Yukarıda söz konusu edilen durumlarda ona başvurabilir Ancak diğer âyetlere baktığımız zaman Kur'an'ın, kuvvetli ve düşmanlara karşı hazırlıklı olmayı, cihad etmeyi, Allah yolunda canı ve malı harcamayı teşvik ettiğini, mü'minlerin önceki Müslüman­lar gibi imtihan edileceklerini söylediğini görmekteyiz
'Takıyye' ruhsatı, hiçbir zaman bir çıkar, maddî bir karşılık veya makam için iki yüzlü davranmak, kıvırmak, ciddiyetsiz ve ilkesiz olmak anlamına gelmez O, Müslü­manlara karşı kullanılan bir aldatma silahı değil, hasımlardan gelebilecek bir tehlikeye karşı takva bilinci ile sa­kınma ruhsatıdır

15- Takva Bilinciyle Gerçekleşenler: İman, İbadet, İhsan


Kişi, inanılması gerekli olan esaslara iman eder Böy­lece ibadetin gereğini yapar Çünkü ibadetin başlangıcı Allah'a Rab olarak inanmak ve O'ndan gelen hükümleri iti­raz etmeksizin benimsemektir Allah'ı ve O'ndan gelenle­ri şüphe etmeksizin kabul etmenin anlamı, onların doğru olduğuna inanmak ve onlara uymaya söz vermektir İman esaslarını pratik hâle getirmek, ahlâk edinmek, emredi­lenleri yapmak, yasaklananları yapmamak ibadettir
İnsan bu anlayışla Rabbine ibadete devam ettikçe tak­vaya ulaşır Takva bilinci, insanı Allah'ın teklifleri karşı­sında dikkatli yapar Bu dikkatle hareket eden mü'min, kulluğunu eksiksiz yapmaya çalışır
"Ey insanlar, sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize kulluk edin ki ittika edebilesiniz (korkup sakmabilesiniz)"
"Bunlar, Allah'a ve Ahiret Günü'ne iman eder, ma'ruf olanı emreder, münker olandan sakındırır ve hayırlarda yarışırlar İşte bunlar salih olanlardandır
Onlar hayırdan her ne yaparlarsa elbette ondan yok­sun bırakılmazlar Allah muttakileri bilendir"
Kur'an, insanları muttakiler için hazırlanan cennete davet ettikten sonra, onların darlıkta ve bollukta infak ettiklerini, öfkelerine sahip olduklarını, insanları affedebildiklerini söylüyor ve Allah'ın muhsinleri (iyi, güzel davra­nışta bulunanları) sevdiğini ekliyor
İnfak etmek, öfkeye kapılmamak, insanlara güzel dav­ranmak, iyilik yapmak; bütün bunlar ibadettir Allah'ın salih amel işleyenlere cenneti hazırladığına inanan Müs­lümanlar, takva bilinci ile kulluk yaparlar ve ihsan ahlâkı ile davranırlar
"Şüphesiz muttaki olanlar, cennetlerde ve pınarlardadır; Rablerinin kendilerine verdiğini alanlar olarak Çünkü onlar, bundan önce ihsanda (güzel davranışlarda) bulunanlar­dı" Hem davranışları güzeldi, hem de işlerini ihsan an­layışı ile yaparlardı Bundan dolayı da ilâhî ödülü hak ederler Bu ödülleri, sevinerek, yüzlerinde aydınlıklar ol­duğu hâlde alırlar
Takva bilinci, onların bu imanını güçlendirir İbadet­lerini hakkıyla yerine getirerek ihsan derecesine ulaşmala­rını ve birbirine bağlı olan iman, ibadet ve ihsan faaliyeti­ni gerçekleştirmelerini sağlar